Σωτήρης Παναγιώτης
Με το Παλαιστινιακό να παραμένει ούτως ή άλλως μια ανοιχτή πληγή στη Μέση Ανατολή, οι κατά καιρούς κλιμακώσεις της έντασης και της βίας είναι πάντα αναμενόμενες. Όμως, αυτή τη φορά τα πράγματα έχουν και ορισμένες διαστάσεις που είναι διαφορετικές σε σχέση με προηγούμενες συγκυρίες.
Το πώς φτάσαμε σε αυτή την ανάφλεξη είναι λίγο πολύ γνωστό. Ο συνδυασμός ανάμεσα στις δύο παράλληλες πολιτικές κρίσεις, αυτές που αφορούν την αδυναμία συγκρότησης κυβέρνησης στο Ισραήλ και την αδυναμία συνεννόησης στην παλαιστινιακή πλευρά και την αναβολή των εκλογών για την Παλαιστινιακή αρχή, με την αυξημένη βαρύτητα υπερορθόδοξων και ακροδεξιών κομμάτων στο Ισραήλ και το διαρκές πρόβλημα του εποικισμού που τώρα επεκτάθηκε και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, στο φόντο της ιδιαίτερης φόρτισης που έχουν χώροι όπως το τέμενος Αλ Ακσά, διαμόρφωσαν ούτως ή άλλως ένα πεδίο όπου θα μπορούσαν ξεσπάσουν βίαια επεισόδια.
Ωστόσο, το σημαντικό στοιχείο είναι να δούμε τα νέα στοιχεία:
Μια νέα γενιά Παλαιστινίων βγαίνει στο προσκήνιο
Στην αφετηρία των μαζικών αντιδράσεων για τα όσα γίνονταν με τις εξώσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ βρίσκεται μια νέα γενιά Παλαιστινίων και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και στο ίδιο το Ισραήλ, που σε πείσμα των απόψεων ότι «ισραηλινοποιείται» επιμένει να διεκδικεί την ταυτότητά της. Οι φωτογραφίες με τους νέους που χαμογελούν την ώρα της σύλληψής τους από τις ισραηλινές αρχές ασφαλείας είναι ενδεικτικές της νοοτροπίας. Άλλωστε, έδειξαν στις αρχές Μαΐου την ικανότητά τους να συντονίζονται μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό επέτρεψε στους νεαρούς Παλαιστινίους της Ιερουσαλήμ να συντονιστούν με τους συμπατριώτες τους Παλαιστινίους πολίτες του Ισραήλ και αυτό να δώσει ιδιαίτερη δυναμική στις κινητοποιήσεις τους.
Η Χαμάς αποφάσισε να κλιμακώσει
Η δεύτερη μεγάλη διαφορά ήταν η αλλαγή τακτικής της Χαμάς που αυτή τη φορά αποφάσισε να κλιμακώσει την ένοπλη αντιπαράθεσή της με το Ισραήλ. Παρότι η διαφορά ισχύος ανάμεσα στις δύο πλευρές είναι συντριπτική και η ισραηλινή υπεροπλία δεδομένη, όπως και το γεγονός ότι η ιδιαίτερη συνθήκη στη Γάζα δεν επιτρέπει και εύκολη εισαγωγή οπλικών συστημάτων, εντούτοις η απόφαση να υπάρξουν αλλεπάλληλες μαζικές εκτοξεύσεις ρουκετών με ευρύτερη στόχευση από τη συνηθισμένη κατάφερε να έχει το συμβολισμό ότι και το Ισραήλ δέχτηκε πραγματικά πλήγματα. Η Χαμάς γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν μπορεί πραγματικά να απαντήσει στην ισραηλινή δύναμη πυρός, όμως κατάφερε να εμπλέξει το Ισραήλ σε μια πιο παρατεταμένη σύγκρουση από αυτή που αρχικά σχεδίαζε την ώρα που αποδείχτηκε ότι δεν είναι πλήρως άτρωτο. Όλα αυτά έχουν να κάνουν και με την προσπάθεια της Χαμάς να διεκδικήσει την ηγεσία στο Παλαιστινιακό κίνημα, ύστερα από την αναβολή των εκλογών
Η μεταφορά της αντιπαράθεσης και στο εσωτερικό του Ισραήλ
Μια άλλη κρίσιμη διαφορά είναι ότι αυτή τη φορά η σύγκρουση μεταφέρεται και στο εσωτερικό του Ισραήλ. Οι ειδήσεις για συγκρούσεις ανάμεσα σε Εβραίους και Άραβες πολίτες του Ισραήλ παραπέμπουν σε μια σύγκρουση που δεν περιορίζεται στη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Το να κινητοποιηθεί και να αποτελέσει τμήμα του ευρύτερου κινήματος διαμαρτυρίας το σημαντικό εκείνο τμήμα των Παλαιστινίων που είναι κάτοικοι του Ισραήλ διαμορφώνει νέα συνθήκη που δεν εντάσσεται στο παραδοσιακό ρεπερτόριο χειρισμών της Ισραηλινής κυβέρνησης και επικεντρώνεται στην επίδειξη δύναμης προς τις κατεχόμενες περιοχές.
ε αυτό συνετέλεσε σημαντικά και το γεγονός ότι το επίκεντρο ήταν η Ανατολική Ιερουσαλήμ, περιοχή ταυτόχρονα κατεχόμενη αλλά και ουσιαστικά προσαρτημένη στο Ισραήλ, κάτι που σήμαινε ότι τα όσα συμβαίνουν εκεί και ιδίως γύρω από το τέμενος Αλ Ακσά την έκαναν σημείο αναφοράς όλων των Παλαιστινίων και από τις δύο πλευρές των προ του 1967 συνόρων.
Ένα κάπως διαφορετικό διεθνές περιβάλλον
Το διεθνές περιβάλλον είναι λίγο διαφορετικό από την προηγούμενη ένταση στη Γάζα. Αυτό έχει να κάνει και με την κυβερνητική αλλαγή στην Ουάσιγκτον. Η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ συνέπεσε με μια μετατόπιση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε μια ακόμη μεγαλύτερη υποστήριξη του Ισραήλ. Σε αντίθεση με ένα παλαιότερο σχήμα που έβλεπε μια εξομάλυνση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή να περνά και μέσα από κάποια προοπτική λύσης του Παλαιστινιακού, η αμερικανική έμφαση ήταν στην αποκατάσταση σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου στην κατεύθυνση ενός αντι-ιρανικού άξονα, ακόμη και αυτό σήμαινε συναίνεση στα σχέδια προσάρτησης της Δυτικής Όχθης και ουσιαστικά ενταφιασμού μιας προοπτικής επίλυσης.
Προφανώς και τώρα δύσκολα θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για προοπτική λύσης. Όμως, είναι σημαντικό ότι υπάρχει ταυτόχρονα και η διάχυτη αίσθηση ότι όσα συμβαίνουν έχουν να κάνουν και με την αδυναμία του Ισραήλ να κάνει κάποια βήματα προς τη βελτίωση της κατάστασης, όπως και με την προσπάθεια ιδίως του Μπενιαμίν Νετανιάχου να παραμείνει κυρίαρχος στο εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι. Και δεν είναι τυχαίο ότι μπορεί να έγιναν οι απαραίτητες δηλώσεις για το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, όμως υπάρχουν και οι εκκλήσεις για αποκλιμάκωση, όπως και μια μεγαλύτερη αποστασιοποίηση από τον Νετανιάχου, παρότι σε αυτή τη φάση η βασική προτεραιότητα των ΗΠΑ είναι κυρίως να μην χρειαστεί να προστεθεί και το Παλαιστινιακό στις κρίσεις που θα κληθούν να διαχειριστούν.
Το Παλαιστινιακό δεν «ενταφιάζεται» τόσο εύκολα
Ίσως, η μεγαλύτερη διαφορά σε σχέση με ένα προηγούμενο διάστημα να είναι ακριβώς η διαπίστωση ότι το Παλαιστινιακό δεν τελειώνει τόσο εύκολα ως ζήτημα. Παρότι το Ισραήλ έχει προσπαθήσει συστηματικά ήδη από τη δεκαετία του 1990 να αποτρέψει κάθε ενδεχόμενο οι συμφωνίες του Όσλο να αποτελέσουν αφετηρία για κάποιου είδους συγκρότηση Παλαιστινιακού κράτους (εντός λύσης «δύο κρατών»), παρά την βαθιά κρίση και διαίρεση και αντιπαράθεση των Παλαιστινιακών πολιτικών δυνάμεων που έχουν διαμορφώσει απουσία συνεκτικής ηγεσίας, παρά την εγκατάλειψη ουσιαστικά του ζητήματος από τις ηγεσίες των Αραβικών κρατών, όπως φάνηκε και από τη διαδικασία εξομάλυνσης με τις Μοναρχίες του Κόλπου και παρά ακόμη πιο φιλοϊσραηλινή μετατόπιση τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδεικνύεται ότι υπάρχει μια πραγματική δυναμική αλλά και πραγματικός διεθνής αντίκτυπος αυτού του θέματος, εάν κρίνουμε και από το μέγεθος των αντιδράσεων και κινητοποιήσεων αλληλεγγύης που έχουν γίνει και διεθνώς.
Η δύσκολη προοπτική
Η προοπτική να υπάρξουν βήματα προς την επίλυση είναι δύσκολη. Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι σε αυτή τη φάση θέλει να συνεχίσει για ένα διάστημα τις «τιμωρητικές» επιθέσεις προς τη Γάζα, αρνούμενο και τις προτάσεις για κατάπαυση του πυρός. Αυτό έχει να κάνει και με την προσπάθεια να δώσει μια ισχυρή απάντηση σε όσα πλήγματα κατάφερε η Χαμάς αλλά και με την προσπάθεια του Νετανιάχου να υπονομεύσει τη δυνατότητα να διαμορφωθεί κυβερνητικός συνασπισμός εναντίον του.
Αυτό σημαίνει ότι δύσκολα θα μπορούσε αυτή τη στιγμή το πολιτικό σύστημα του Ισραήλ να πάρει άλλη επιλογή από τη διατήρηση (και πιθανώς ακόμη και επιδείνωση) της σημερινής κατάστασης. Άλλωστε, η ειδική βαρύτητα των κομμάτων που στηρίζουν ανοιχτά τον εποικισμό και τη «σκληρή γραμμή» σε αυτό κατατείνει επίσης.
Ούτε αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να υπάρξει κάποια μεγάλης κλίμακας αμερικανική πρωτοβουλία, πέραν της επιθυμίας να υπάρξει αποκλιμάκωση και το ζήτημα να μην είναι ψηλά στην κατάταξη των «εστιών ανάφλεξης» στην περιοχή.
Από την άλλη, οι αραβικές χώρες που είναι σε μια φάση «εξομάλυνσης» με το Ισραήλ δύσκολα θα θελήσουν να διακυβεύσουν τη διαδικασία ή να πάρουν μεγάλες πρωτοβουλίες, παρότι θα δεχτούν μια ευρύτερη πίεση κάπως να πάρουν θέση. Από τη μεριά τους οι μη αραβικές χώρες όπως η Τουρκία και το Ιράν θα προσπαθήσουν να διεκδικήσουν πιο αναβαθμισμένο ρόλο εκπροσώπησης των παλαιστινιακών δικαιωμάτων, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι μπορούν και να δρομολογήσουν λύση.
Όλα αυτά συγκλίνουν στο ότι δύσκολα θα μπορέσουν να δρομολογηθούν πραγματικές εξελίξεις, την ώρα όμως θα έχει καταστεί αδύνατο να αντιμετωπίζεται το Παλαιστινιακό ως «μη πρόβλημα», με δεδομένη την κινητοποίηση των Παλαιστινίων αλλά και την απήχηση που αυτή έχει.
Πηγή: https://www.tovima.gr/
