Η αποκατάσταση της δηµοκρατικής οµαλότητας στη Συρία θα είναι δύσκολη υπόθεση, αφού η HTS και ο ηγέτης της, έχουν τις ρίζες τους στην Αλ Κάιντα και ένα βίαιο παρελθόν. Τα τελευταία χρόνια έκαναν προσπάθειες να επαναπροσδιοριστούν ως εθνικιστική δύναµη και τα πρόσφατα µηνύµατα τους έχουν διπλωµατικό και συµβιβαστικό τόνο.
Αθανάσιος Παπανικολάου*
Με µια ταχύτατη προέλαση των Σύρων ανταρτών τερµατίστηκε η επί δεκαετίες διακυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ στις 8 Δεκεµβρίου. Η ανατροπή ήταν συνέχεια ενός εµφυλίου πολέµου 13 ετών, µε αποτέλεσµα το θάνατο περισσοτέρων του µισού εκατοµµυρίου ανθρώπων, τον εκτοπισµό εκατοµµυρίων άλλων και την εµπλοκή των διεθνών δυνάµεων και των πληρεξουσίων τους. Οι δυνάµεις των ανταρτών που ανέτρεψαν τον Άσαντ, προέκυψαν από τη συνεργασία διαφόρων ενόπλων οµάδων οι οποίες έχουν διαφορετική ιδεολογία, διαφορετικές χώρες χρηµατοδότησης – στήριξης αλλά και διαφορετικούς σκοπούς. Το µοναδικό κοινό στοιχείο τους ήταν η επιθυµία και η βούληση να εκδιώξουν τον Άσαντ. Οι κυριότερες είναι:
- Η ισλαµιστική µαχητική οµάδα HTS (Hayat Tahrir al-Sham) που ηγήθηκε της επίθεσης κατά του Άσαντ και ιδρύθηκε το 2012 µε διαφορετικό όνοµα, Μέτωπο αλ-Νούσρα, αλλάζοντας προσωπείο το 2016 διέκοψε τους δεσµούς της µε την Αλ Κάιντα και πήρε το όνοµα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαµ, ένα χρόνο αργότερα, όταν συγχωνεύθηκε µε άλλες φατρίες. Ο ΟΗΕ, οι ΗΠΑ, το Ηνωµένο Βασίλειο και ορισµένες άλλες χώρες θεωρούν το HTS τροµοκρατική οργάνωση θυγατρική της Αλ Κάιντα. Οι ΗΠΑ έχουν χαρακτήρισει τον αρχηγό της Αµπού Μοχάµεντ αλ Τζολάνι ως παγκόσµιο τροµοκράτη επικηρυγµένο µε αµοιβή 10 εκατοµµυρίων δολαρίων. Το HTS εδραίωσε τη δύναµή του στις επαρχίες Ιντλίµπ και Χαλέπι συντρίβοντας τους αντιπάλους του.
- Ο Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), µισθοφόροι της Τουρκίας του οποίου σκοπός είναι να περιορίσει την κουρδική πολιτοφυλακή YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), την οποία η Τουρκία κατηγορεί σαν τροµοκρατική οργάνωση που δρα στη Συρία εναντίον της.
- Η συµµαχία των Συριακών Δηµοκρατικών Δυνάµεων (SDF) της οποίας κύρια συνιστώσα αποτελεί η Κουρδική πολιτοφυλακή YPG και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ. Οι SDF δεν συµµετείχαν άµεσα στην ανατροπή του Άσαντ αλλά µάχονται εναντίον των δυνάµεων του SNA( µισθοφόροι Τούρκων).
- Οι αντάρτες της Νότιας Συρίας οι οποίοι θεωρούνται ανένταχτοι αλλά µάλλον στηρίζονται από Ιορδανία και Ισραήλ.
- Εκείνοι που έχουν συµφέρον στη σύγκρουση και το µέλλον της χώρας είναι από τη µια πλευρά, η Ρωσία και το Ιράν -που υποστήριξαν τον Άσαντ- και από την άλλη οι ΗΠΑ και η Τουρκία, που υποστήριξαν διαφορετικές οµάδες ανταρτών καθώς και το Ισραήλ.
Τουρκία
Κατά τη διάρκεια του εµφυλίου πολέµου στη Συρία, η Τουρκία υποστήριξε τις δυνάµεις της αντιπολίτευσης -κυρίως το Συριακό Εθνικό Στρατό (SNA)- παρέχοντας όπλα, στρατιωτική και πολιτική υποστήριξη. Η Τουρκία µε την ανοχή της Δύσης, ασχολήθηκε κυρίως µε τη χρήση ανταρτών για να περιορίσει την κουρδική YPG, την οποία θεωρεί τροµοκρατική οµάδα. Την ενδιαφέρει να επιστρέψουν στα σπίτια τους τα περίπου τρία εκατοµµύρια Σύροι πρόσφυγες που ζουν εκεί. Στη διάρκεια του πολέµου, τα τουρκικά στρατεύµατα και οι σύµµαχοι αντάρτες κατέλαβαν εκτάσεις εδάφους από αυτές τις οµάδες κατά µήκος των βόρειων συνόρων της Συρίας. Το 2020 µε τη Ρωσία µεσολάβησαν για κατάπαυση του πυρός ώστε να σταµατήσουν την ώθηση της κυβέρνησης Άσαντ, να ανακαταλάβει το Ιντλίµπ, το προπύργιο των ανταρτών στα βορειοδυτικά. Είναι επιβεβαιωµένο ότι η επίθεση εναντίον του Άσαντ έγινε µε την ευλογία της Τουρκίας.
Ρωσία
Η Ρωσία είχε µια σχέση δεκαετιών µε την κυβέρνηση Άσαντ και είχε στρατιωτικές βάσεις εκεί πριν από τον εµφύλιο πόλεµο. Το 2015, για να υποστηρίξει το καθεστώς Άσαντ, ξεκίνησε αεροπορική εκστρατεία και έστειλε χιλιάδες στρατιώτες. Σε αντάλλαγµα, βεβαίως µίσθωσε για 49 έτη τις βάσεις, αεροπορική και ναυτική, που αποτελούν κρίσιµους κόµβους στην ανατολική Μεσόγειο. Ο πόλεµος στην Ουκρανία από το 2022 κατέστησε αδύνατη την εκ νέου προσφορά βοήθειας στον σύµµαχο Άσαντ στον οποίο όµως παρέσχε άσυλο αφότου εγκατέλειψε τη Δαµασκό.
ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν στρατιωτικά µόνο για να καταπολεµήσουν το Ισλαµικό Κράτος (ΙΚ). Ένας παγκόσµιος συνασπισµός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ έχει πραγµατοποιήσει αεροπορικές επιδροµές και έχει αναπτύξει ειδικές δυνάµεις από το 2014 για να βοηθήσει την υπό την ηγεσία των Κούρδων ανταρτική συµµαχία SDF να καταλάβει εδάφη που κάποτε κατείχαν οι µαχητές του ΙΚ στα βορειοανατολικά. Μετά την πτώση της κυβέρνησης Άσαντ, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πραγµατοποίησε δεκάδες αεροπορικές επιδροµές εναντίον στρατοπέδων και στελεχών του ΙΚ στην κεντρική Συρία για να διασφαλίσει ότι το ΙΚ δεν θα µπορέσει να εκµεταλλευτεί την ασταθή κατάσταση. Η στάση του εκλεγµένου πρόεδρου Ντόναλντ Τραµπ, στο θέµα της Συρίας θα είναι καθοριστική για το µέλλον. Οι ΗΠΑ έχουν αυτή τη στιγµή περίπου 900 στρατιώτες στη Συρία.
Ιράν
Το Ιράν και η Συρία είναι σύµµαχοι από την Ισλαµική Επανάσταση του Ιράν το 1979. Κατά τη διάρκεια του συριακού εµφυλίου πολέµου, το Ιράν βοήθησε στρατιωτικά και οικονοµικά τον Άσαντ. Χιλιάδες σιίτες µουσουλµάνοι µαχητές οπλισµένοι, εκπαιδευµένοι και χρηµατοδοτούµενοι από το Ιράν – κυρίως από το κίνηµα της Χεζµπολάχ- έχουν πολεµήσει στο πλευρό του συριακού στρατού. Όµως, όπως συµβαίνει και µε τη Ρωσία, η Χεζµπολάχ έχει αποδυναµωθεί από τη σύγκρουση µε το Ισραήλ στο Λίβανο, επιταχύνοντας έτσι την πτώση του συριακού στρατού.
Ισραήλ
Το Ισραήλ µοιράζεται σύνορα µε τη Συρία. Στον Πόλεµο των Έξι Ηµερών του 1967, το Ισραήλ κατέλαβε τα Υψίπεδα του Γκολάν, περίπου 60 χιλιόµετρα νότια της Δαµασκού και τα προσάρτησε το 1981. Το Ισραήλ έχει πραγµατοποιήσει αεροπορικές επιδροµές εναντίον στόχων που συνδέονται µε το Ιράν στη Συρία, κατά τη διάρκεια του πολέµου της Γάζας και Λιβάνου αποδυναµώνοντας έτσι τη Χεζµπολάχ. Μετά την ανατροπή του Άσαντ, µε το πρόσχηµα να µην πέσουν όπλα «στα χέρια εξτρεµιστών», έχει καταστρέψει σχεδόν εξ ολοκλήρου, τις συριακές Ένοπλες Δυνάµεις, περιλαµβάνουσες πολεµικά αεροσκάφη, ναυτικό στόλο και εγκαταστάσεις παραγωγής όπλων. Οι ισραηλινές δυνάµεις κατέλαβαν επίσης την αποστρατικοποιηµένη ουδέτερη ζώνη στα Υψίπεδα του Γκολάν και ενδέχεται να έχουν διεισδύσει ακόµα βαθύτερα σε συριακά εδάφη.
Δυσκολίες
Η αποκατάσταση της δηµοκρατικής οµαλότητας στη Συρία θα είναι δύσκολη υπόθεση, αφού η HTS και ο ηγέτης της, έχουν τις ρίζες τους στην Αλ Κάιντα και ένα βίαιο παρελθόν. Τα τελευταία χρόνια έκαναν προσπάθειες να επαναπροσδιοριστούν ως εθνικιστική δύναµη και τα πρόσφατα µηνύµατα τους έχουν διπλωµατικό και συµβιβαστικό τόνο.
Αλλά πολλοί είναι εκείνοι που δεν έχουν πειστεί και ανησυχούν για το τί µπορεί να κάνουν µετά την ανατροπή του καθεστώτος. Οι δραµατικές αλλαγές θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα επικίνδυνο κενό εξουσίας και τελικά σε χάος και περισσότερη βία.
Ο ηγέτης της HTS, αντιµετωπίζει προβλήµατα που πρέπει να λύσει εάν θέλει να συνεχίσει να υφίσταται, µε πρώτιστο εκείνο του ελέγχου των διαφόρων ένοπλων οµάδων που δραστηριοποιούνται στην επικράτεια της Συρίας. Πρέπει να ενεργήσει για τη βόρεια Συρία η οποία ελέγχεται από τον SNA, τους Τούρκους και το SDF και αυτό δεν είναι καθόλου απλό. Αντιµετωπίζει ήδη µια εισβολή στο νότο από το Ισραήλ, το οποίο θα αντιµετωπίζει πάντα τον Τζουλάνι ως απειλή υπό το φόβο µελλοντικής συνεργασίας του µε αντάρτικες οµάδες που θα επιτίθενται στον ισραηλινό Στρατό. Έχει να διαχειριστεί µια εξέγερση του ISIS στην ανατολική έρηµο Badiya. Για να επιβληθεί της κατάστασης είναι αναγκαία τα όπλα τα οποία δεν έχει αφού το Ισραήλ κατέστρεψε κάθε αποµεινάρι των Συριακών Ένοπλων Δυνάµεων. Δεν αποκλείεται λοιπόν για τους παραπάνω λόγους να είναι ανοιχτός για πιθανή συνεργασία µε το Ιράν και τη Ρωσία πράγµα που αν και ακούγεται ειρωνικό, µπορεί ωστόσο να γίνει αληθινό.
Το Ιράν θέλει επιρροή και µια χερσαία γέφυρα προς το Λίβανο. Η Ρωσία θέλει να διατηρήσει το ναυτικό λιµάνι και την αεροπορική της βάση. Η Ρωσία θα ήταν πιο εύκολο να κρατηθεί, καθώς δεν θα εµπλακεί τόσο στις εσωτερικές συριακές υποθέσεις. Αλλά το Ιράν θα µπορούσε να προσφέρει δυνητικά στενότερη στρατιωτική συνεργασία. Μπορεί επίσης να συνεχίσει τη συνεργασία µε την Τουρκία η οποία στηρίζει την HTS µε όπλα και προµήθειες.
Όµως η Τουρκία δεν θα είναι καθόλου πρόθυµη να επιστρέψει το συριακό έδαφος που έχει καταλάβει και µπορεί να το χρησιµοποιήσει ως µοχλό κατά του καθεστώτος του Joulani, µέσω του SNA και φυσικά κατά των Κούρδων (SDF, YPG). Σαφώς φαίνεται προς το παρόν η Τουρκία να έχει ρόλο ρυθµιστή των πραγµάτων αλλά είναι και πολύ εύκολο να βρεθεί απέναντι καθώς είναι γνωστή η σχέση και η στήριξη που παρέχουν οι ΗΠΑ στους Κούρδους της περιοχής. Προς το παρόν υπάρχει µια σχετική «ησυχία» αλλά είναι η ηρεµία πριν τη θύελλα καθώς Τουρκία, Ισραήλ και ΗΠΑ θέλουν τη διασφάλιση των συµφερόντων τους και δεν θα διστάσουν να εµπλακούν στρατιωτικά ενώ οι αντάρτες στη Δαµασκό βρίσκονται στη µέση, χωρίς να έχουν κάποια συγκεκριµένη στρατηγική επιλογή και δόγµα. Οι ΗΠΑ είναι ίσως η µοναδική δύναµη που έχει την δυνατότητα σε µεγάλο βαθµό να ισορροπήσει τα πράγµατα αρκεί να εξυπηρετούνται τα συµφέροντα της.
* Αντιπτέραρχος ε.α.
Πηγή: https://www.kontranews.gr/apopseis/athanasios-papanikolaou-mosaiko-sygkrouseon-kai-sy%C2%B5feronton-sti-syria/
