Της Φωτεινής Τσιτσώνη-Καβάγια
Ο Νοέμβρης για το λαό μας είναι ο μήνας ο Ανακατωμένος, ο Παχνιστής, ο Βροχάρης, καθώς ο καιρός είναι άστατος και οι βροχές πολλές. Είναι ακόμα ο Χαμένος μήνας, αφού η μέρα χάνει συνεχώς και μικραίνει, (Του Σαρανταμέρου η μέρα καλημέρα, καλησπέρα). Είναι επίσης ο Αη-Γιωργίτης, ο Μεθυστής, (γιορτάζει στις 3 του μήνα και παίρνει αυτή τη λαϊκή ονομασία ο μήνας, γιατί αυτή τη μέρα ανοίγουν τα βαρέλια και δοκιμάζουν τα καινούρια κρασιά). Είναι και ο Νοέμβρης ο Αρχαγγελιάτης, ο Αϊστράτηγος, από τη γιορτή των Ταξιαρχών στις 8 του μήνα, ο Φιλιππιάτης (στις 14), ο Αντριάς, ( του Αγίου Αντρέα στις 30), που αντρειεύει το κρύο, κι όλα αυτά είναι ονόματα του μήνα, που του τα χαρίζουν οι γιορτές του. Ο χειμώνας το Νοέμβρη μπαίνει για τα καλά, όπως λέει και η παροιμία: «Ο Αϊ-Μηνάς (11 Νοεμβρίου) εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: Έρχομαι και δεν έρχομαι και τ’Αη-Φιλίππου αυτού είμαι».
Την περίοδο της 40ήμερης νηστείας, που ξεκινάει από την 15η Νοεμβρίου ως την 25η Δεκεμβρίου, την ημερομηνία της γέννησης του Χριστού, ο λαός μας την ονομάζει «Μικρή Σαρακοστή» ή Σαραντάμερο, ενώ την 14η Νοεμβρίου (μνήμη του Αγίου και Αποστόλου Φιλίππου, μια γιορτή ορόσημο για τη Σαρακοστή των Χριστουγέννων), τη λέει «Μικρή Αποκριά».
Στις 21 Νοεμβρίου, η Εκκλησία μας γιορτάζει τα Εισόδια της Θεοτόκου, μια γιορτή-σταθμό στην περίοδο της χειμερινής σποράς για τον αγροτικό κόσμο, που έχει ταυτίσει τη σοδειά της χρονιάς του με την ευλογία της Παναγίας, η οποία έχει ιδιαίτερη θέση στη σκέψη του κάθε πιστού καθώς και στη θεία λατρεία. Είναι γι’αυτόν η αυτοτελής δύναμη και η μεσίτρια, που ανά πάσα στιγμή σπεύδει αρωγός και μεσίτρια.
Έτσι, λοιπόν, για τους γεωργούς η ημέρα αυτή είναι μέρα αγιασμένη, μέρα ιερή και την έχουν εξολοκλήρου αφιερώσει στην Παναγία, την οποία επικαλούνται να ευλογήσει τη σοδειά τους, την οποία και μετρούν λέγοντας: «Μισόσπειρα, μισόφαγα, μισό’χω να περάσω»
Πολλά είναι και τα έθιμα της συγκεκριμένης γιορτής, και τα οποία μελετώντας τα διεισδύουμε περισσότερο και βαθύτερα στην ανθρώπινη ψυχή κι ερχόμαστε σε επαφή με τις ανάγκες και τα απλά μέσα της ζωής του λαού μας.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά στοιχεία των λατρευτικών αυτών εθίμων αυτή τη χρονική περίοδο αφορούν τη φροντίδα της σποράς και την ανησυχία του γεωργού για την ευδοκίμησή της. Αφορούν ακόμα την έγνοια του για τη χειμωνιάτικη ποιμενική περίοδο, καθώς και για το άνοιγμα των βαρελιών και την επιτυχία των νέων κρασιών.
Ανάλογα, λοιπόν, με τα γεωργικά έθιμα του κάθε τόπου, συναντάμε τη γιορτή αυτή της Παναγίας κατά τόπους με διαφορετικά ονόματα: Μεσοσπορίτισσα την ονομάζουν εκεί όπου ο γεωργός έχει σπείρει τουλάχιστον τα μισά.
Πολυσπορίτισσα είναι η Παναγιά, εκεί όπου επικρατεί το έθιμο να βράζουν πολυσπόρια, δηλ. σπόρους δημητριακών και οσπρίων, που κατά τη δοξασία του γεωργού εξασφαλίζουν έτσι την αφθονία των καρπών της χρονιάς. Και τα πολυσπόρια είναι η προσφορά στο θείο των πρώτων καρπών της Γης, όπως έκαναν και στην αρχαιότητα οι αρχαίοι Έλληνες, που αφιέρωναν την πασπερμία (τις απαρχές, τους πρώτους δηλ. καρπούς), στη Δήμητρα και στους άλλους θεούς στις ψυχές των νεκρών και στο Διόνυσο.
Αποσπορίτισσα ονομάζεται η Παναγιά εκεί όπου ήδη έχει τελειώσει η σπορά, ενώ αλλού είναι η Παναγιά η Ξεσπορίτισσα, η Αποσοδειά, η Αρχισπορίτισσα κ.ά.
Αυτή τη μέρα επίσης σε πολλές αγροτικές περιοχές επικρατούσε παλιά και το έθιμο του ταΐσματος της βρύσης. Οι γεωργοί έπαιρναν πολυσπόρια, τα πήγαιναν στη βρύση, όπου τα’ριχναν μέσα λέγοντας: «όπως τρέχει το νερό της βρύσης, να τρέχει και το βιο»
Πολλοί γεωργοί πιστεύουν πως τα σπαρτά που σπάρθηκαν ως την 21η Νοεμβρίου φυτρώνουν αμέσως, ενώ όσα σπέρνονται μετά δε φυτρώνουν αν δεν περάσουν σαράντα ημέρες.
Επίσης πιστεύουν πως αυτή τη μέρα βασιλεύει η Πούλια στον ουρανό, σημάδι πως έρχεται ο χειμώνας, όπως λέει και η παροιμία: «Ο Άγιος Μηνάς (11 Νοεμβρίου) εμήνυσε, Πούλια μην ξημερώσει, κι η Πούλια βασιλεύοντας πιστά του παραγγέλλει: Μήτε καράβι στο γιαλό, μήτε τσοπάνης στο βουνό, μήτε πουλάκι στο δεντρί, μήτε ζευγάς στον κάμπο».
Κι όλα αυτά ακριβώς, οι παροιμίες και τα δρώμενα, σχετίζονται με τη συμπεριφορά των κοινωνικών ομάδων και με τα συναισθήματά τους και τις αντιλήψεις τους που επικρατούσαν σε μια δεδομένη εποχή, αλλά καταδεικνύουν και την τότε προσπάθεια των ανθρώπων να ξεφύγουν από την πεζή καθημερινότητα και τα άλυτα προβλήματα της ζωής.
Είναι αναγκαία και σήμερα η γνωριμία μας με τον ελληνικό παραδοσιακό λαϊκό μας πολιτισμό, στοχεύοντας έτσι την επισήμανση των αξιών του πολιτισμικού μας παρελθόντος, οι οποίες αξίες θα άξιζε να έχουν θέση και λόγο ύπαρξης αλλά και λειτουργικότητας στο σύγχρονο πολιτισμό της Ελλάδας. Αυτό άλλωστε υποστήριζε και ο μεγάλος Σκιαθίτης διηγηματογράφος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, όταν έλεγε:
«Το επ’εμοί εν όσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ δε θα πάψω πάντοτε να υμνώ μετά λατρείας το Χριστό μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος τη φύση και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια έθιμά μας!».
Πηγή: https://www.aixmi-news.gr/
