Ντόϊκος Δημήτρης
Χριστούγεννα βολτάροντας στο κέντρο του Άμστερνταμ για πολλοστή φορά στην ζωή μου, αποφάσισα να ξανακάνω μια βόλτα από την γκαλερί Magna Plaza, όπως ονομάστηκε το παλιό ταχυδρομείο της πόλης μετά την μετατροπή του σε ναό του καταναλωτισμού το 1992, πίσω από το βασιλικό παλάτι. Ένας ολόκληρος όροφος ήταν σχεδόν άδειος, οι υπόλοιποι ήταν σκιά του εαυτού τους, κάποιοι υπάλληλοι ήταν εφοδιασμένοι με διαφημιστικά φυλλάδια και προσπαθούσαν να τα ξεφορτωθούν σε κάθε κατεύθυνση, κάποιες βιτρίνες, οι περισσότερες, ήταν μισοάδειες, μια εικόνα εγκατάλειψης διαχέοταν παντού, σε ολόκληρο το υπέροχο αυτό κτίριο, κατάλοιπο της χρυσής εποχής της άνθησης του αστικού ευρωπαικού πολιτισμού, δεν υπήρχε ούτε μία καφετέρια, ένα αναψυκτήριο, κάποιο μέρος για να ξεκουραστεί κάποιος από τα ψώνια του και να πιει ή να φάει κάτι. Ποιος θα ανοίξει μαγαζί σε ένα άδειο Mall-για να χρησιμοποιήσω λίγο την σημερινή ορολογία- που μόνον ο φωτισμός του θύμιζε την αλλοτινή του δόξα και το εορταστικό πνεύμα των ημερών;
Λίγο πολύ την ίδια εικόνα σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό θα συναντήσει κανείς και στις άλλες ευρωπαικές μεγαλουπόλεις, αργά ή γρήγορα. Τα κέντρα των πόλεων αδειάζουν από τα μαγαζιά τους, οι κάτοικοί τους τους γυρίζουν την πλάτη, ερήμωση και εγκατάλειψη αρχίζουν να κυριαρχούν σε μεγάλα τμήματα τους, που κάποτε έσφυζαν από ζωή και κίνηση. Το φαινόμενο αυτό χτυπάει όλη την Ευρώπη με διαφορετική συχνότητα, αλλά ίδια αποτελέσματα. Ευρώπη όμως χωρίς πόλεις δεν είναι Ευρώπη. Οι πόλεις γεννήσανε τον πολιτισμό της, ο ίδιος ο όρος πολιτισμός παράγεται από το όνομα πόλις, οι πόλεις καθόρισαν την εξέλιξή της, διαμόρφωσαν τις αξίες και αρχές της, δημιούργησαν την ταυτότητά της. Και πόλη είναι το κέντρο τους, αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται historic centre, στα γερμανικά Altstadt, στα γαλλικά vieille ville, στα ισπανικά casco antiguo, στα ιταλικά centro storico, στα ολλανδικά oude stadsgedeelde, ή όπως αλλιώς ονομάζεται, σχεδόν κάθε ευρωπαική γλώσσα έχει σχηματίσει μία αντίστοιχη σημειολογική έννοια για το μέρος της πόλης που καθορίζει τον χαρακτήρα της και την αντιπροσωπεύει.
Αίτια της παραμέλησης και εγκατάλειψης των αστικών πυρήνων στην Ευρώπη.
Μια πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, έχει μία ψυχή, η οποία αντανακλάται λίγο πολύ στις ψυχές και τα πρόσωπα των κατοίκων της, και συμπεριφέρεται όπως και ένας ζωντανός οργανισμός. Πολλές φορές είναι πυξίδα για το μέλλον μιας κοινωνίας πριν η ίδια αυτή η κοινωνία συνειδητοποιήσει προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί αυτό το μέλλον ή λειτουργεί σαν καθρέπτης αντανακλώντας τις συμπεριφορές της.
Κύριοι λόγοι εγκατάλειψης των αστικών κέντρων είναι οι εξής:
α) οικιστικές προτιμήσεις των κατοίκων. Ανάμεσα στις δεκαετίες 70-00 μεγάλο μέρος του πληθυσμού ακολούθησε το ρεύμα προς την εξοχή. Οι νέες οικιστικές επιλογές διέταζαν προάστιο ανοιχτού τύπου, προκειμένου να ξεφύγει ο μέσος κάτοικος της πόλης από τον βαρύ αέρα της πόλης, από τον θόρυβο και την μόλυνση, από τον “πολύ κόσμο”, σαν να μην ήταν κι ο ίδιος τμήμα αυτού του κόσμου. Τα σπίτια σε προάστιο έγιναν αντικείμενο πρεστίζ και γοήτρου, κάθε ένας ονειρεύοταν ένα σπίτι με κήπο και γκαράζ σε μια ήσυχη γειτονιά. Η τακτική αυτή δημιούργησε μία νέα κίνηση κεφαλαίου προς τον οικιστικό τομέα, ανάλογα με εκείνον της αντιπαροχής στις ελληνικές μεγαλουπόλεις της εποχής εκείνης. Αυτό είχε σαν συνέπεια αρκετά καταστήματα αλλά και σχολεία να δημιουργηθούν σε αυτά τα προάστια, αποκόπτοντας έτσι ένα μεγάλο τμήμα των καταναλωτών από τα κέντρα των πόλεων. Η ζωή άρχισε να μετατοπίζεται σε άλλα κέντρα.
β) αλλαγές καταναλωτικής νοοτροπίας. Η μετατόπιση μεγάλου τμήματος του πληθυσμού στα έξω προάστια με την παράλληλη μεταφορά τμήματος του θεσμικού και επαγγελματικού τομέα έξω από τις πόλεις, δημιούργησε την ανάγκη για γρηγορότερη και ευκολώτερη ικανοποίηση των καταναλωτικών αναγκών αυτού του πληθυσμού. Η ευχέρεια εύρεσης μεγάλου και φθηνού σχετικά χώρου, επέτρεψε την συσσώρευση πολλών εμπορικών καταστημάτων σε έναν κοινό χώρο, δημιουργώντας έτσι το σύστημα των εμπορικών-επαγγελματικών πολυχώρων, αυτό που ονομάζεται πλέον Mall, και που αποτελεί τον ύψιστο ναό του καταναλωτισμού σήμερα. Οι παλιές στοές καταστημάτων και οι γκαλερί καταστημάτων που λειτουργούσαν στα αστικά κέντρα των ευρωπαικών πόλεων είδαν την πελατεία τους να συρικνώνεται, την λάμψη τους να φθίνει, την εποχή να τα έχει ξεπεράσει. Ο κόσμος δεν συνέρεε πια στο κέντρο όπως κάποτε για να κάνει τα ψώνια του, κάθε απλή νοικοκυρά μπορούσε να έχει ένα αυτοκίνητο που της επιτρέπει να κάνει τα ψώνια της σε έναν πολυχώρο στα προάστια, ο οποίος κάθε βδομάδα κάνει και υπερπροσφορές σε κάποιο προιόν. Η καλή πελατεία άρχισε να εκλείπει. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, προστέθηκε και η μάστιγα του ηλεκτρονικού εμπορίου, το οποίο παρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του. Υπολογίζεται ότι το 2019 το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ευρώπη έφτασε τον τζίρο των 621€ δις. Πολλοί νεαροί κυρίως καταναλωτές διεκπαιρεώνουν κατά αυτό τον τρόπο αποκλειστικά τις αγοραστικές τους ανάγκες. Και η έλλειψη των νεαρών καταναλωτών είναι αυτό που κυρίως κοστίζει στην ζωή μιας πόλης. Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει εξαπλωθεί περισσότερο σε Βρεττανία, Γερμανία, με αποτέλεσμα στην Γερμανία να γίνεται συζήτηση για μείζον ζήτημα πλέον. Προτάσεις που έχουν ακουστεί είναι η αύξηση του φόρου στις εταιρίες ηλεκτρονικού εμπορίου, η δημιουργία κοινών επιτροπών καταστηματαρχών και ιδιοκτητών ακινήτων με κοινοτικούς φορείς, ακόμη και η εισαγωγή πλαφόν στις τιμές των ενοικίων, πρόταση που πλέον ετέθη προς συζήτηση ήδη στο κρατιδιακό κοινοβούλιο του Βερολίνου.
γ) αλλοίωση της πληθυσμιακής σύστασης. Η απομάκρυνση του παραγωγικού πληθυσμού από το κέντρο των πόλεων, ή τουλάχιστον μεγάλου τμήματος αυτού, άφησε κενό χώρο που έσπευσαν να καλύψουν κάτοικοι από οικονομικά χαμηλότερα στρώματα, πολλοί εκ των οποίων ανήκαν στις περιθωριακές κατηγορίες όπως κοινωνικά ανένταχτοι, μόνιμοι άνεργοι, εξαρτώμενοι από το κράτος Προνοίας. Αλλη μια πληθυσμιακή ομάδα που έσπευσε να συμπληρώσει αυτό το κενό ήταν οι αλλοδαποί που έρχοταν κυρίως από αφρικανικές και ασιατικές χώρες προς αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος. Οπως είναι φυσικό, οι νέοι αυτοί κάτοικοι των αναφερόμενων ομάδων, ελλάχιστη θέληση, ενδιαφέρον, αλλά και εμπειρία είχαν προκειμένου να διατηρήσουν το επίπεδο των περιοχών που μετοίκησαν στο σημείο που ήταν κάποτε. Η εικόνα της καθημερινότητας άλλαξε, τα καταστήματα επώνυμων προιόντων δεν επισκεπτόταν από αυτές τις πληθυσμιακές κατηγορίες, πολλά μικρά μαγαζιά έθνικ ετικέττας ανοίξανε στις γειτονιές που κατοίκησαν αλλοδαποί κυρίως μέτοικοι, οι οποίοι ελλάχιστο ζήλο δείχνουν να αφήσουν την γειτονιά τους για να “ρίξουν μια ματιά” και αλλού, ενώ το οικονομικό τους επίπεδο αλλά και η νοοτροπία της συνεχούς αποταμίευσης για κάθε ενδεχόμενο όπως οι ίδιοι λένε, μιας και η επαγγελματική τους θέση είναι συνήθως αρκετά επισφαλής, λίγα περιθώρια τους αφήνει για παραπανίσια έξοδα. Από την άλλη πλευρά η αδιαφορία που δείχνουν αυτές οι ομάδες για τον οικιστικό τους περίγυρο δημιουργούν μια εικόνα εγκατάλειψης, μεγάλα τμήματα των κέντρων μοιάζουν με πόλεις-φάντασμα, που απωθούν τον οποιοδήποτε επισκέπτη.
δ) η νέα μόδα του Airbnb και η τρομακτική άνοδος των ενοικίων. Η αλλαγή στις καταναλωτικές συμπεριφορές που έφερε το ρεύμα των Hipsters, έφερε μεγάλες αλλαγές στον τομέα της κατοικίας. Οι επενδυτές ξαναανακάλυψαν τα κέντρα των ιστορικών πυρήνων με το γνωστό μας airbnb, το οποίο άλλξε εντελώς τον τρόπο διάθεσης της κατοικίας στις μεγάλες και ιστορικές πόλεις της Ευρώπης. Η βραχυπρόθεσμη μίσθωση απάλλαξε τους ιδιοκτήτες κατοικιών από τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από τα συμβόλαια σταθερής ενοικίασης, ενώ παράλληλα δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερες προοπτικές φοροδιαφυγής. Οτιδήποτε στεγαζόταν μετατράπηκε σε κατοικία μέσα σε μια νύχτα. Επαγγελματικοί χώροι έκλεισαν, κάτοικοι αναγκάστηκαν να φύγουν από τις πόλεις τους ή από τις συνοικίες τους. Τα τελευταία ίχνη της ψυχής των πόλεων φεύγουν μαζί τους. Οι τουρίστες που έρχονται βιώνουν κάποια καλά συντηρημένα τμήματα της πόλης, ενώ ελλάχιστη εικόνα από την πραγματική ζωή της αποκομίζουν. Είναι πλέον ανέκδοτο να συναντήσεις ντόπιο στα συνήθως τουριστικά κέντρα κάποιων παραδοσιακών πόλεων που αποτελούν τουριστικούς μαγνήτες. Συνήθως δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε καν το νοίκι τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ύπαρξη μόνιμης κατασκήνωσης κατοίκων στο Αμβούργο, όπου διαμένουν άνθρωποι οι οποίοι διαθέτουν μια αξιοπρεπή εργασία, αλλά ο μισθός δεν φτάνει για ενοίκιο. Πόλεις όπως η Πράγα, το Βερολίνο, το Αμβούργο, το Παρίσι, ή το Λονδίνο και η Μαδρίτη, αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα διαμονής λόγω υψηλών ενοικίων, ώστε να εγκαταλείπουν την πόλη τους. Μόνιμοι κάτοικοι παραμένουν στο τέλος οι περιθωριακοί του συστήματος οι οποίοι κουβαλάνε την σκιά τους στην ακόμη βαρύτερη σκιά των γκέττο που ζούνε στις παρυφές των κέντρων, αρκετά ώστε να μην ταράζουν την ειδυλλιακή εικόνα των ρομαντικά διασκευασμένων τουριστικών κέντρων, σαν σκηνικο από ταινία δυστοπικού μυθιστορήματος. Οποιος κάνει μια βόλτα από το Θησείο στα Πετράλωνα και μετά στον Αγιο Παντελεήμονα στην Αθήνα, ή χαθεί λίγο πάνω από την ΔΕΘ στην Θεσσαλονίκη, θα καταλάβει ακριβώς αυτό που περιγράφω. Ενα επιπλέον αρνητικό σημείο σε αυτή την συγκυρία, είναι ότι κανείς από τους εναπομείναντες κατοίκους των πόλεων αυτών δεν μπορεί ούτε να κατανοήσει την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης που μένουν, ούτε και μπορούν να παράγουν κάτι νέο, η πνευματική κίνηση τελματώνεται, ο πολιτισμός μένει στάσιμος, δεν γεννάει άλλο πια, στην καλύτερη περίπτωση έχουμε διασκευές φθηνού επιπέδου για τουρίστες, κάτι σαν b movies για συλλογή φωτογραφιών και δήθεν αναμνήσεων. Οταν οι πόλεις νεκρώνονται πνευματικά και πολιτιστικά, τότε οι χώρες τους παύουν να διαθέτουν υλικό για να επεξεργαστούν νέες ιδέες και να αναζητήσουν νέους ορίζοντες. Στην Ελλάδα των πρωινάδικων και των μπουζουκσίδικων αυτό είναι πλέον περισσότερο από φανερό.
Προτάσεις αποτροπής του φαινομένου και βελτίωσης των αστικών πυρήνων
Οι αστικοί πυρήνες πρέπει να αποστασιοποιηθούν από την ρουτίνα. Σήμερα οι βιτρίνες των ευρωπαικών όπως και αμερικανικών μεγαλουπόλεων μονοπωλούνται από τις μεγάλες εμπορικές αλυσσίδες, σε κάθε πόλη συναντά κανείς τα ίδια μαγαζιά, η φράση “τι να σου φέρω από το Παρίσι ή από το Λονδίνο” πχ έχει χάσει το νόημά της. Η διαφορετικότητα χάθηκε, ακόμη και οι καφετέριες ή τα ρεστοράν που δεσπόζουν στα τουριστικά κέντρα ανήκουν σε αλυσσίδες. Η μοναδικότητα ενός καταστήματος ή ενός προιόντος είναι έννοια ανύπαρκτη, πολλοί καταναλωτές δεν την καταλαβαίνουν καν. Είναι ανάγκη κατ επέκτασιν να δημιουργηθούν οι απαραίτητες προυποθέσεις να εγκατασταθούν καταστήματα μικρότερης αναγνωρισιμότητας αλλά μεγαλύτερης διαφοροποίησης στα κέντρα των πόλεων, καταστήματα των οποίων η παρουσία θα αποτελούσε σφραγίδα μοναδικότητας για μία πόλη. Τόσο στον κλάδο ένδυσης και διακόσμησης, όσο και στον κλάδο της εστίασης. Ενα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν η απαλλαγή από τον ΦΠΑ για ένα χρονικό διάστημα, και η κατοπινή μειωμένη εισφορά του σε σχέση με τον αντίστοιχο των μεγάλων αλυσσίδων. Σε αυτό το βήμα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κάποια στάδια, όπως η συγκέντρωση τέτοιου είδους καταστημάτων σε συγκεκριμένους χώρους όπως πχ το Camden Town στο Λονδίνο, η εγκατάσταση ή μετατροπή κάποιων ήδη υπαρχόντων γκαλερί σε outlet καταστήματα, όπου θα συμμετέχουν μικροί παραγωγοί, όπως και η μερική επιδότησή τους σε αυτά τα πρώτα βήματα.
Η επιστροφή των ανεξάρτητων καταστημάτων αλλά και των ντόπιων κατοίκων στα κέντρα, πρέπει να συνδέεται και με ενδιαφέροντα events, τα οποία θα τραβάνε το ενδιαφέρον του κόσμου, θα σπάνε την μονοτονία του αγοραστικού χαρακτήρα της εξόρμησης προς την πόλη, αλλά σταδιακά θα καλλιεργεί και την δημιουργία ενός ιδιαίτερου χαρακτήρα στην πόλη, μιας ταυτότητας. Θα μπορούσαν ολόκληρες γειτονιές να αφιερωθούν στην προώθηση καλλιτεχνικών δημιουργιών για παράδειγμα, όπου έργα τέχνης νέων καλλιτεχνών θα εκτίθονταν σε χώρους εστίασης ή καφετέριες με αναγραφόμενα στοιχεία του δημιουργού και τιμή τους, μία ιδέα που εφαρμόζεται σε καφέ της Chueca στην Μαδρίτη πχ, ή ανοιχτές θεατρικές παραστάσεις. Οι γειτονιές πρέπει να αναπτύξουν τον δικό τους χαρακτήρα, να διαμορφώσουν μια δική τους ταυτότητα. Οργάνωση και συντονισμός κοινών πρωτοβουλιών από όλους τους κατοίκους της γειτονιάς, ανοιχτές συζητήσεις για κοινά θέματα ή προώθηση γενικότερων σχεδίων πχ εξωσχολικής απασχόλησης των παιδιών, αυτοσχέδιοι παιδότοποι, αθλητικές οργανώσεις, εκθέσεις προιόντων των ίδιων των κατοίκων μιας γειτονιάς, είναι πρωτοβουλίες που μπορούν να συνδέσουν τους ανθρώπους μεταξύ τους, να δημιουργήσουν δεσμούς και φιλίες, να λύσουν κοινά προβλήματα ή να βρεθούν διέξοδα σε ανομολόγητα προβλήματα της ανθρώπινης ψυχής, να αποκτήσουν οι ζωές των ανθρώπων ένα νέο νόημα, να προωθηθεί η δημιουργικότητα του κάθε ανθρώπου, να βρει μέσα από αυτή την πρωτοβουλία κάθε άνθρωπος το δικό του μονοπάτι, να μπορεί να το επεξεργαστεί σε μια συζήτηση με τους συνανθρώπους του. Με λίγα λόγια για να γίνουν οι πόλεις πιο ανθρώπινες και οι αστικοί πυρήνες πιο ελκυστυκοί, πρέπει να εξανθρωπιστεί η ίδια η ζωή των κατοίκων τους.
Η κατάσταση στην Ελλάδα, προτάσεις βελτίωσης και αναζωογόνησης των αστικών κέντρων
Αν οι ευρωπαικές μεγαλουπόλεις έχουν προβλήματα εγκατάλειψης, οι ελληνικές πόλεις αποτελούν από μόνες τους πρόβλημα. Αναρχα δομημένες, με ελλειπείς υποδομές σε όλους τους τομείς, και με μία κρατική διοίκηση να κάνει σπαγγάτο μεταξύ των υποχρεώσεών της, των απαιτήσεων που εγείρουν οι κάθε λογής ψηφοφόροι, και στις δομικές της ανεπάρκειες, οι πόλεις αυτές δείχνουν να ζούνε από την ανοχή ενός κουρασμένου να περιμένει καλύτερες μέρες πληθυσμού, και κεκτημένης ταχύτητας. Επ αυτού θα έπρεπε να αναλογιστεί κανείς πόσα ωφέλη θα είχαν οι πόλεις μας και ιδιαίτερα η Αθήνα από μία βελτίωση των υποδομών της από την αισθητική της μέχρι τον τελευταίο προγραμματισμό των δραστηριοτήτων της. Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύει και για την Θεσσαλονίκη. Αρκεί μόνο να αναφέρω ότι μόνο η Πράγα το 2018 δέχθηκε 8εκ τουρίστες, το Αμστερνταμ 19εκ, η Μαδρίτη 14εκ, το Βερολίνο 13,8εκ, το Παρίσι 48εκ!!!! Η Αθήνα δέχθηκε 5,8εκ το 2019, περισσότεροι εκ των οποίων έμειναν μόλις μία με δύο ημέρες, ενώ τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης είναι γεμάτα παράπονα για τις υποδομές, την ζωή, την άναρχη διάταξη της πόλης, αλλά ακόμη περισσότερο για την ασφάλεια στην πόλη, η οποία είναι παράδεισος για τους πορτοφολάδες και άλλα άνθη του συμπαθούς υποκόσμου. Το κέντρο στοιχειώνεται από περιπλανώμενους ναρκομανείς και άστεγους σε πλήρη ένδεια, σε κοινή θέα πίσω από την Σοφοκλέους και την Πλατεία Θεάτρου προσφέρονται νεαρές και νεαροί Αφρικανοί σαν σε παζάρι. Περιοχές μέσα στο ευρύ κέντρο έχουν γκετοποιηθεί σε βαθμό όπου η παρουσία της Αστυνομίας να φαντάζει ανέκδοτο. Το κέντρο εκτός Πλάκας, Κολωνακίου, θυμίζουν σκιά του εαυτού τους. Η προσπάθεια που έγινε στο Γκάζι και στον Κεραμεικό για την ανάπλαση των περιοχών, έμεινε στο επίπεδο του κλαμπ, της καφετέριας και του ρεστοράν. Τα στοιχεία που εμπόδιζαν την ανάπτυξη της περιοχής απλά μεταφέρθηκαν κάπου αλλού. Η προσπάθεια να μετατραπεί ο Κεραμεικός σε Williamsburg κατά τα πρότυπα της περιοχής που δίνει τις πολιτιστικές κατευθύνσεις σε ολόκληρο το Rain Belt, όπως λέγεται η ανατολική Ακτή στις ΗΠΑ, απέτυχε εν τη γεννέσει της. Πως θα μπορούσε άλλωστε. Στην Αθήνα οργανώθηκε ολόκληρη Documenta, και οι αλλοδαποί επισκέπτες ξεπέρασαν τους Ελληνες. Χωρίς τέχνη δεν μπορείς να έχεις πολιτιστική κίνηση, ούτε να δρομολογείς πολιτιστικά και πνευματικά ρεύματα...
Η πόλη, οι κάτοικοί της, μαζί με τα θεσμικά της όργανα, πρέπει να εντρυφήσουν μέσα της, να την αφουγκραστούν, να την ψηλαφήσουν πριν επεξεργαστούν προτάσεις για την βελτίωση της. Οι γειτονιές πρέπει να ξαναζωντανέψουν, να συνδεθούν οι κάτοικοι μαζί τους, να αλληλοεπεξεργαστούν τον δεσμό τους με την γειτονιά και την πόλη τους. Παράλληλα όμως πρέπει να μιλήσουμε όλοι με ανοιχτά χαρτιά, να πούμε τι θέλουμε και τι ζητάμε. Γιατί το Γκάζι και ο Κεραμεικός δεν πήραν την πορεία πού ήθελαν οι εμπνευστές της ιδέας; Γιατί οι περιοχές αυτές παρουσίασαν σε τόσο σύντομο χρόνο μία υπερπληθώρα από καταστήματα εστίασης και διασκέδασης με όλα τα παρελκόμενα τους, φασαρία, έλλειψη ελεύθερων χώρων αναψυχής, παρουσία νονών και πωλητών προστασίας, και άλλα χαριτωμένα. Τι θα μπορούσε να αναπτυχθεί εκεί πια; Η αιώνια ελληνική απληστία που έσπρωξε τα ενοίκια στα ύψη, και οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών που έκαναν την εμφάνισή τους σε χρόνο ρεκόρ, έχοντας μυριστεί θύματα...
Κι όμως η Αθήνα θα μπορούσε να προσφέρει πολύ περισσότερα στους κατοίκους της αλλά και στους επισκέπτες της. Ισως θα μπορούσαμε να δούμε ένα άλλο σημείο της πόλης όπου οι ίδιοι οι κάτοικοι σε συνεργασία με άλλες ομάδες επιχειρούν να δώσουν μια άλλη κατεύθυνση. Μιλάμε για την περιοχή που σε ανύποπτο χρόνο αποκλήθηκε από την πρώην υπουργό ΠΡΟΠΟ Κατερίνα Παπακώστα ως η Μονμάρτρη της Αθήνας, τα Εξάρχεια.
Εξάρχεια, επενδυτές, ναρκωτικά, και οι “βολικοί” Αναρχικοί.
Φάνταζε σαν πρόκληση η δήλωση της πρώην υπουργού ότι τα Εξάρχεια είναι η Μονμάρτρη της Αθήνας, πολλοί γέλασαν, στην Ελλάδα ο κόσμος πρώτα γελάει, μετά μιλάει, και τέλος σκέφτεται, όσοι όμως έχουν γνωρίσει την Μονμάρτρη εύκολα θα μπορούσαν να σκεφτούν: μακάρι να ήταν η Μονμάρτρη Εξάρχεια, θα είχε γλυτώσει το Παρίσι από μεγάλες αλλοιώσεις στον χαρακτήρα της πόλης. Το σύμπλεγμα Εξάρχεια-Κολωνάκι είναι η πνευματική μήτρα της πόλης, είναι η μπαταρία που στέλνει κύματα ηλεκτρικών παλμών που επεξεργάζεται ο πνευματικός κόσμος της χώρας αργότερα. Και κάθε πρωτοποριακό κίνημα και ρεύμα, κάθε νεωτερική κίνηση ξεκινάει από την αμφισβήτηση. Και τα Εξάρχεια είναι η πρωσοποποίηση της αμφισβήτησης. Χωρίς την αμφισβήτηση η Δύση δεν θα γίνοταν ποτέ ο πολιτιστικός και πνευματικός ποδηγέτης του κόσμου. Από το στοιχείο της αμφισβήτησης ξεκίνησε το ταξίδι του ο ελληνικός πολιτισμός λίγα μέτρα μακρυά από τα Εξάρχεια, για να γίνει ο φάρος του παγκόσμιου πολιτισμού. Πρώτη διαδήλωση στα Εξάρχεια έλαβε χώρο το 1926, όταν κάτοικοι της περιοχής διαδήλωσαν κατά της παράνομης κοπής των δέντρων με τα οποία δενδροφυτεύθηκε ο λόφος του Στρέφη, κρατώντας τα ίδια τα κομένα δέντρα. Η κουλτούρα της πολιτικοκοινωνικής αμφισβήτησης ξεκίνησε ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα με τον κοινωνικό αγωνιστή Νικόλαο Εξαρχο, ανηψιό του νονού της περιοχής καταστηματάρχη εξ Ηπείρου Βασίλη Εξαρχου. Το 1912 ο αναρχοχριστιανοκοινωνιστής Χαρίλαος Παπαντωνίου, αδερφός του γνωστού λογοτέχνη Ζαχαρία, εξέδιδε το πολιτικό περιοδικό Ανατροπή, ενώ οι πρώτες αντιπαραθέσεις των κατοίκων με την Αστυνομία είχαν ως αφορμή την κακοποίηση του 15χρονου Λέανδρου Φωτεινόπουλου, οποία σύμπτωσις η επανάληψη της ιστορίας!!! Οι πρώτες μαζικές ταραχές στην περιοχή σημειώθηκαν το 1859 σε συγκέντρωση των μαθητών προς στήριξη των θέσεων του ΥΠΕΞ Αλέξανδρου Ραγκαβή, ο οποίος δήλωσε ότι πρέπει να προτιμούμε εγχώρια προιόντα. Ετσι οι μαθητές κατέβηκαν φορώντας τα σκιαδικά σιφνιακής παραγωγής καπέλα, γεγονός το οποίο κινητοποίησε την αστυνομία κατόπιν επεμβάσεως των εισαγωγέων καπέλλων, κάτι μου θυμίζει αυτό από πιο σύγχρονες εποχές.... Στα Εξάρχεια ιδρύθηκε το ΕΑΜ στις 27/9/1941, στα Εξάρχεια είχαμε τον πρώτο νεκρό της εθνικής αντίστασης Ιωάννη Δρακόπουλο, στα Εξάρχεια έγιναν οι σκληρότερες μάχες των Δεκμβριανών με την συμμετοχή του Λόχου Μπάυρον, μέλη του οποίου ήταν ο Ιάνης Ξενάκης, Μίκης Θεοδωράκης, Γρηγόρης Φαράκος, κλπ. Στα Εξάρχεια ιδρύθηκε εν έτει 1869 ο πρώτος εγχώριος αλληλέγγυος πιστωτικός και καταναλωτικός συνεταιρισμός Αυτοβοήθεια. Πρωτοποριακοί εκδοτικοί οίκοι ιδρύονται νωρίς στην περιοχή, ο Γκοβόστης το 1926,ο πρόμαχος του Δημοτικισμού Νουμάς ιδρύεται εκει στα 1903, ο Πυρσός, και ο θρυλικός Ρωμηός του μεγάλου Σουρή από το 1883 ως το 1918. Καλλιτέχνες όπως ο γλύπτης Δημήτρης Φιλιππότης και ο ζωγράφος Νικόλαος Γύζης έζησαν στα Εξάρχεια. Στα Εξάρχεια ανδρώθηκε η ελληνική αντικουλτούρα, αυτή η μορφή έκφρασης που ενώ τρομάζει τους πολλούς, αφήνει τα ίχνη πάνω στα οποία θα βαδίσουν νέες ιδέες πάνω σε πιο συμβατά καλούπια. Στα Εξάρχεια έμενε ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο πρώτος που έγραψε ανοιχτά για την ομοφυλοφιλία του, δημιουργώντας έτσι τις βάσεις για να μπει αυτό το ζήτημα σε έναν ανοιχτό διάλογο, στα Εξάρχεια ιδρύθηκε το ελευθεριακό στέκι Κρακ το 1974/76, στα Εξάρχεια έκανε την εμφάνισή της σε κλαμπ η πανκ και η εναλλακτικη ροκ, στην θρυλική Οκτάνα, στο Decadence, στα Εξάρχεια δημιούργησε ο Νικόλας Ασημος, Παύλος Σιδηρόπουλος, και τόσοι άλλοι που δεν χωράνε σε αυτές τις λίγες γραμμές,άφησαν όμως την πατέντα πάνω στην οποία δημιουργούνται οι ταυτότητες των εποχών, δουλεύονται ιδέες και σφυρηλατούνται συνειδήσεις. Στα Εξάρχεια χτίστηκε η περίφημη Μπλε πολυκατοικία, αρχιτεκτονικό πείραμα του Μεσοπολέμου, όπου έμεναν ένοικοι όπως η Σοφία Βέμπο, ο Λεωνίδας Κύρκος, Δημήτρης Χορν, Φρέντυ Γερμανός, Αλέξης Μινωτής, Λιλή Ζωγράφου, Κατίνα Παξινού, και άλλοι. Θα έλεγε κανείς ότι τα Εξάρχεια ήταν το σημείο πολιτιστικής όσμωσης που διέχεε προς τελική επεξεργασία τις ιδέες σε όλη την Ελλάδα. Αυτές οι ιδέες φιλτράροταν κατόπιν στο Κολωνάκι, μόλις λίγα μέτρα δίπλα από τα Εξάρχεια, και “ευπρεπίζοταν” έτσι, ώστε να παρουσιαστούν αργότερα στην ευρύτερη κοινή γνώμη.
Εδώ και αρκετό καιρό επιχειρείται μία προσπάθεια αλλαγής της φυσιογνωμίας της περιοχής, χάριν των ξένων κυρίως επενδυτών που βρίσκονται προς άγραν χώρων κατοικίας προκειμένου να πάρουν την “χρυσή βίζα” η οποία θα τους επιτρέπει την μόνιμη παραμονή στην ΕΕ. Τα λεφτά είναι πολλά, οι κάτοικοι όμως ανησυχούν για την απώλεια ταυτότητας με την οποία κινδυνεύει η περιοχή. Ισως θα έπρεπε να ανησυχούν όλοι οι Αθηναίοι. Συστηματικά την περιοχή λυμαίνονται συμμορίες ναρκωτικών, οι οποίες έχουν τα λημέρια τους στις παρακείμενες περιοχές γύρω από το Πολυτεχνείο, Βικτώρια, Κάνιγγος, κλπ. Παρόλη την συνεχή παρουσία της Αστυνομίας σε κομβικά σημεία της περιοχής, τα ναρκωτικά όχι μόνον διακινούταν μπροστά στα μάτια της, αλλά γίνοταν και ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, με κυριότερες εκφάνσεις τους φόνους των διαβόητων Cacaj και Χαμπίμπι, μέλη των ισχυρότερων συμμοριών της περιοχής. Τα συστημικά ΜΜΕ και η Αστυνομία βρήκαν τον κυρίως ένοχο, τους Αναρχικούς, οποία εύρεσις μα την αλήθεια. Οι Αναρχικοί είναι και ο εύκολος στόχος βέβαια. Ξέρεις που βρίσκονται, δεν κρύβονται, μπορείς να τους προσάψεις τα πάντα διότι η φήμη τους έχει υποστεί επιστημονική “επεξεργασία” από τα ΜΜΕ, και επιπλέον είναι τόσο ασύνδετοι μεταξύ τους, που εύκολα μπορεί να βρεθεί κάποιος θερμοκέφαλος να κάνει κάποιες ζημιές σε ιδιωτικές περιουσίες, και αν δεν βρεθεί, μπορεί να “ανακαλυφθεί”, εδώ και καιρό αναρρωτιούνται πολλοί γιατί τα όργανα της Αστυνομίας δεν έχουν κάμερες μαζί τους όπως στις ΗΠΑ, ενώ έχουν καταγγελθεί επιθέσεις αστυνομικών οργάνων χωρίς διακριτικά, με τελευταία κορύφωση το βίντεο που δείχνει αστυνομικούς να βάζουν ρόπαλα και μπουκάλια σε σακκίδια κατά την διάρκεια διαδήλωσης στην πλατεία Βικτωρίας. Οι απαντήσεις κια διευκρινίσεις της αστυνομικής διεύθυνσης αφήνουν περισσότερα ερωτηματικά από ότι λύνουν πολλές φορές, και οι κάτοικοι ανησυχούν. Φτάσαμε στο σημείο οι κάτοικοι να βλέπουν στους Αναρχικούς έναν σύμμαχο. Με υλικά από σκουπίδια έφτιαξαν μια παιδική χαρά εκεί που ο Δήμος ήταν ανύπαρκτος, οργανώνουν δικές τους περιπολίες κατά των ναρκοσυμμοριών, όποιος στήνει αυτί στην περιοχή θα ακούσει ότι η δράση τους είναι αποτελεσματική, ενώ απορούν για την αδράνεια της Αστυνομίας. Κάποιοι μάλλιστα φτάνουν στο σημείο να καταγγέλουν την Αστυνομία ότι αναλμβάνει δράση ακριβώς όταν οι Αναρχικοί επιχειρούν κατά των συμμοριών, τακτική που καταγγέλοταν ήδη από τα χρόνια του 80. Στον χώρο του παλιού κινηματογράφου ΒΟΞ που έχει καταληφθεί από Αναρχικούς, λειτουργεί μέχρι και ιατρείο για τους άστεγους που έχουν βρει εκεί καταφύγιο. Σημειωτέον ότι το κτίριο αποτελεί επενδυτικό φιλλέτο, ανήκει όμως στο ΙΚΑ, το οποίο επισήμως δήλωσε ότι δεν ενδιαφέρεται να βγουν τα μέλη του Ρουβίκωνα από εκεί μέσα, παρά τις “αγνές” προθέσεις των αρχών να τους πετάξουν έξω μια ώρα αρχύτερα. Για να υπερπηδήσουν μάλλιστα την απροθυμία του ΙΚΑ η εισαγγελία διέταξε να γίνουν έρευνες για τυχόν αυτεπάγγελτα αδικήματα, ώστε να γίνει επέμβαση χωρίς αίτημα του ιδιοκτήτη. Η βιασύνη αυτή μυρίζει από μακρυά. Ποιος είναι ο λόγος να ασχολείται τόσο προσωπικό της Αστυνομίας με μια ομάδα Αναρχικών; Μήπως θα ήταν καλύτερα να ασχοληθεί με το πραγματικό πρόβλημα, που είναι οι εγκληματικές συμμορίες που λυμαίνονται ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας;
Προτάσεις για την χάραξη νέας πορείας για τα κέντρα των πόλεων στην Ελλάδα.
Κάποιοι θα αναρρωτηθούν ίσως γιατί αναφέρθηκα έτσι εκτεταμένα στα Εξάρχεια. Πέραν από τον σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση πολιτιστικών και πνευματικών ρευμάτων που έχει παίξει η περιοχή, είναι η διαμόρφωση των πρωτοβουλιών από τους απλούς πολίτες-και οι Αναρχικοί, ακόμη κι αν ίσως δεν τους αρέσει, είναι κι αυτοί πολίτες- οι οποίες δίνουν αυτόνομες και καινοφανείς πρωτοβουλίες, πρωτοβουλίες οι οποίες δεν είναι αναγκαίο πάντα να λαμβάνονται από την κεφαλή, και κατ αυτό τον τρόπο βρίσκονται γρηγορότερα λύσεις προσαρμοσμένες κάθε φορά στην ιδιαιαιτερότητα της στιγμής και του χώρου. Ενα άλλο σημείο άξιο αναφοράς, είναι η ίδια η φύση των Αναρχικών που δημιούργησε αυτή την κατάσταση στα Εξάρχεια. Εν συντομία, ο Αναρχισμός δεν είναι δογματικός, δεν ακολουθεί μια συγκεκριμένη ιδεολογική γραμμή, δεν υπακούει σε κόμμα και κομματική γραμμή, ο Αναρχικός έχει τις αρχές και τις αξίες του τις οποίες επεξεργάζεται μόνος του ή σε συνεργασία με τους συντρόφους του, αποφασίζει με βάση την κατάσταση ως έχει, δεν χρειάζεται να αναδρομήσει σε κάποιον κανόνα ή γραπτό όπως κάνουν οι κομμουνιστές πχ, για τον Αναρχικό ο Μαρξ είναι άλλος ένας θεωρητικός του σοσσιαλισμού, τίπιοτε παραπάνω. Θα έλεγε κανείς ότι ο Αναρχισμός στην αριστερά, είναι ότι ο Προτεσταντισμός στην χριστιανική θρησκεία. Και εκεί ακριβώς επετεύχθη η εξέλιξη του φαινομένου των Εξαρχείων. Αν η Ελληνική Πολιτεία σκεπτόταν έξυπνα, πράγμα το οποίο δεν έχει συμβεί και μάλλον δεν θα συμβεί, θα επέτρεπε την μετατροπή των Εξαρχείων σε μία Κριστιάνια της Αθήνας, κατά το πρότυπο της ελεύθερης κοινότητας που διαμορφώθηκε στην Κοπεγχάγη, και η οποία παρά την φήμη της, σε τίποτα δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με το δυναμικό των Εξαρχείων, αυτό το γράφω κατόπιν προσωπικών μου εντυπώσεων που αποκόμισα από την εν λόγω δανική περιοχή.
Η εμπειρία των Εξαρχείων θα μπορούσε να μεταλαμπαδευθεί σε κάθε μικροπεριοχή του κέντρου, με άλλους πρωταγωνιστές. Τοπικά συμβούλια κατόπιν εκλογών ή ομόφωνης απόφασης των κατοίκων θα ήταν σε θέση να λάβουν αποφάσεις και πρωτοβουλίες για θέματα της καθημερινότητας, παρακάμπτοντας έτσι την διοικητική γραφειοκρατία. Έτσι ένα μέρος του προβλήματος θα το αναλάμβαναν μόνοι τους οι κάτοικοι των περιοχών. Αλλες τομές που θα μπορούσαν να γίνουν είναι:
α) περιορισμός των αδειών λειτουργίας των καταστημάτων εστίασης και διασκέδασης, προκειμένου να μην δημιουργηθεί υπερπληθώρα τέτοιων καταστημάτων, η οποία θα διώξει ένοικους από την περιοχή, θα φέρει ανεξέλεγκτο αριθμό κόσμου ο οποίος θα αλλοιώσει τον χαρακτήρα της περιοχής, θα φέρει ως παρελκόμενο συμμορίες διακίνησης ναρκωτικών και προστασίας, και θα εκτινάξει τα ενοίκια. Οι περιοχές του Γκάζι, του Κεραμεικού, του Ψυρή, ή των Λαδάδικων και της Βίλκας στην Θεσσαλονίκη, είναι παραδείγματα που θα πρέπει να μας προβληματίσουν.
β) Συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού για τεχνική βοήθεια αλλά και επιδότηση ει δυνατόν σε τοπικές πρωτοβουλίες επιπέδου γειτονιάς ή και μεγαλύτερου, για την οργάνωση καλλιτεχνικών events, υπό την μορφή εκθέσεων και διαγωνισμών εικαστικών, θεατρικών παραστάσεων από μέλη της ίδιας της περιοχής, λογοτεχνικών διαγωνισμών, ενίσχυση κινηματογράφων και κινηματογραφικών λεσχών, έκδοσης λευκώματος των δρώμενων, ενίσχυση μουσικών συλλόγων ή και μουσικών συγκροτημάτων, και προώθησή τους. Επίσης ενίσχυση και ατομικών πρωτοβουλιών που λαμβάνουν προσοχής και εκτίμησης στον περίγυρό τους. Η πρωτοβουλία αυτή θα μπορούσε να έχει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα στην Θεσσαλονίκη, μία πόλη όπου ειδικά το κέντρο της έχει αλλοιωθεί σε σημαντικό βαθμό από διάφορες δραστηριότητες του υποκόσμου, αλλά και την αδράνεια έως αδιαφορία και των τοπικών φορέων. Είναι απαράδεκτο για μία πόλη η οποία έχει σταθεί στην πρωτοπορία της μουσικής παραγωγής στην χώρα μας, να μην μπορεί να κρατήσει τους δημιουργούς της και να τους διώχνει στην Αθήνα. Είναι αδιανόητο για μία πόλη που αυτή την στιγμή είναι η μήτρα του ελληνικού κόμικ, να αναγκάζονται οι δημιουργοί της να μοιράζουν τα έργα τους δωρεάν στους χώρους του ΑΠΘ περιμένοντας την ώρα και την στιγμή που θα έρθουν στην Αθήνα.
γ) Εντονώτερη παρουσία της Αστυνομίας. Η Αστυνομία πρέπει να αναλάβει συνεχείς περιπολίες σε κάθε τετράγωνο όπως γίνοταν ως την δεκαετία του 70. Η μόνιμη εγκατάσταση αστυνομικών δυνάμεων σε λίγες και επιλεγμένες γωνιές του κέντρου δεν λύνουν το πρόβλημα, οι κακοποιοί γνωρίζουν που και πότε να χτυπήσουν με ακρίβεια ρολογιού όταν γνωρίζουν ότι οι αστυνομικοί δεν πρόκειται να φανούν στην περιοχή δράσης τους πριν γίνει καταγγελία. Στο συγκεκριμένο σημείο θα ήθελα να τονίσω και το αίσθημα αδυναμίας που καταλαμβάνει τα όργανα της Αστυνομίας, όταν βλέπουν τον επιεική τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζονται από την Δικαιοσύνη οι κακοποιοί που συλλαμβάνονται. Αυστηρότερα μέτρα από την Πολιτεία προς αποτροπή του εγκλήματος, γρηγορότερη απόδοση δικαιοσύνης, και σε περίπτωση αλλοδαπών άμμεση απέλαση μετά την αποφυλάκισή τους, είναι μέτρα που θα περιόριζαν σημαντικά την δράση των κακοποιών.
δ) Δημιουργία περισσότερων χώρων αναψυχής και πράσινου. Εστω και δύο παγκάκια σε ένα αλσύλιο, η δημιουργία ενός μικρού πάρκου, ή κάποιου χώρου αναψυχής ο οποίος δεν θα είναι απαραίτητα μαγαζί, θα ήταν μία όαση ηρεμίας για τους κατοίκους. Η δημιουργία τέτοιων χώρων θα έφερναν περισσότερα έσοδα στις περιοχές τους μέσω της επιστροφής των κατοίκων πίσω στο κέντρο, από ότι κάποια μαγαζιά νυχτερινής διασκέδασης ή εστίασης που θα τους έδιωχναν.
ε) Προβολή κρυφών σημείων των κέντρων και ανάδειξή τους σε τουριστικά αξιοθέατα. Αθήνα και πολύ περισσότερο η Θεσσαλονίκη, ελλάχιστα έχουν ασχοληθεί με την προβολή του βυζαντινού παρελθόντος τους για παράδειγμα. Η οργάνωση μιας βυζαντινής βόλτας στην πόλη, όπου εκτός από τις εκκλησίες και τα μουσεία, θα μπορούσαν να ξεναγηθούν και κτίσματα της εποχής ή κτίσματα ανάλογης τεχνοτροπίας, οικίες, παλιά χαμάμ, είναι άγνωστοι τομείς στους ξένους τουρίστες. Η δημιουργία υπαίθριων μουσείων όπως λέγονται, τα οποία γνωρίζουν εδώ και δεκαετίες μεγάλη άνθηση στην Ευρώπη, θα πρόβαλλε ένα άλλο πρόσωπο της πόλης, θα διαφύλασσε τον χαρακτήρα της, και θα γινόταν όχι μόνον πόλος έλξης επισκεπτών, αλλά θα συνέβαλλε και στην αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας της πόλης, ταυτότητας που είχε ξεχαστεί. Ενα υπαίθριο μουσείο βυζαντινής ζωής ή αρχαίας ελληνικής ζωής, με ανθρώπους που ζούνε, ντύνονται, τρώνε και εργάζονται όπως στις αντίστοιχες εποχές που θεματοποιούν τα μουσεία, είναι ιδέα που θα απέδιδε όχι μόνον οικονομικά και πολιτιστικά, θα βελτίωνε επίσης και την ποιοτική εικόνα της πόλης, θα έδινε μία νότα διαφορετικότητας.
ζ) Share economy, ανταλλακτική οικονομία, όπου συνήθως τα μέλη μιας γειτονιάς ή μιας μικρής περιοχής, οργανώνουν ένα είδος λαικής αγοράς, όπου ο καθένας μπορεί να παρουσιάσει ότι ξέρει και ότι θέλει να κάνει, φαγητό, μικροτεχνία, μπιζού, ρούχο, να κάνει μκρομερεμέτια σε κάποιο σπίτι όπου ο ιδιοκτήτης δεν μπορεί, κλπ. Η ανταλλαγή υπηρεσιών μπορεί να γίνεται τόσο μέσω χρηματικής οικονομίας, όσο και με ανταλλακτικές διαδικασίες. Κύριος σκοπός δεν είναι τόσο η αναζήτηση εσόδων, αλλά η ευρύτερη γνωριμία μεταξύ των κατοίκων μιας περιοχής, η μετατροπή της γειτονιάς σε μία μεγάλη παρέα, όπως ήταν κάποτε στα παιδικά μου χρόνια, όταν ακόμη και στις πολυκατοικίες οι νοικοκυρές αντάλασσαν μεταξύ τους πιάτα από το γεύμα της ημέρας, και παράλληλα καλλιεργούσαν την κοινωνικότητα στον περίγυρό τους.
η) Εξωραισμός των ακατοίκητων και ρημαγμένων νεοκλασσικών, και επαναχρησιμοποίηση τους για κοινές δραστηριότητες. Σε αυτό θα μπορούσαν να βοηθήσουν και διάφορα προγράμματα της ΕΕ. Το χάλι αυτό με τα ετοιμόρροπα ερείπια, απομεινάρια μιας άλλης εποχής σαν ζωντανοί μάρτυρες του ίδιου μας του παρελθόντος, πρέπει να σταματήσει. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να ενταχθούν στο οικιστικό περιβάλλον των πόλεων και να είναι λειτουργικά. Σε αυτά μπορούν να εγκατασταθούν πολιτιστικές Λέσχες κάθε είδους, εκθεσιακοί χώροι, τόποι συνάντησης των κατοίκων της περιοχής με την μορφή αυτοχρηματοδοτούμενου αναψυκτηρίου, ή χώροι όπου κάποια μέλη θα μπορούσαν να οργανώσουν αυτοσχέδια μαθήματα σε διάφορους τομείς ανάλογα τις γνώσεις τους,.
θ) Καθοριστικής σημασίας είναι το ύψος των ενοικίων είτε του ιδιωτικού είτε του επαγγελματικού χώρου. Είναι αναγκαίο, και ανάλογα με την περιοχή, να καθοριστεί ένα πλαφόν ενοικίων, προκειμένου να μπορούν να μείνουν οι κάτοικοι στις γειτονιές τους, να επιστρέψουν οι κάτοικοι που έφυγαν εξαιτίας των ενοικίων, και να διατηρηθούν μικρά μαγαζιά τα οποία δεν μπορούν να συναγωνιστούν τις μεγάλες αλυσσίδες που διαλύουν τους ανταγωνιστές τους ανεβάζοντας τα ενοίκια στα ύψη. Το 2016 ο μέσος Ελληνας δαπανούσε για ενοίκιο το 40% σχεδόν του μισθού του, με μέσο ευρωπαικό το 28%. Το 2018 οι τιμές στην Αττική αυξήθηκαν κατά 7%, και ακόμη 10% το 2019. Στο κέντρο της Αθήνας λόγω airbnb η αύξηση άγγιξε το 30%. Η πρόσφατη πτώση των τιμών ενοικίου που ακολούθησε την επιδημία του Κορωναιού, απλά έθεσε μία παρένθεση στην διαγεγραμμένη τάση. Είναι ανάγκη η Πολιτεία να αναλάβει πρωτοβουλίες πάνω στο ζήτημα αυτό, διότι κινδυνεύουν να μείνουν τα κέντρα των πόλεών μας άδεια από μόνιμους κατοίκους. Η επόμενη μέρα ίσως είναι ακόμη πιο σκληρή, όταν οι ενοικιαστές αντιληφθούν τον παροδικό χαρακτήρα του τουριστικού hipster κύματος που έκανε trendy την Αθήνα τα τελευταία 5 χρόνια, ακριβώς όπως πριν από την Αθήνα είχε μετατρέψει σε πόλους έλξης την Πράγα, το Βερολίνο, την Λισσαβώνα, την Βαρκελώνη, κλπ. Ο νέος προορισμός μετά την Αθήνα διαφαίνεται να είναι το Τελ Αβίβ και το Βελιγράδι, και σε αυτή τη περίπτωση οι ενοικιαστές κατοικιών στην Αθήνα κυρίως, θα αναγκαστούν να βρούνε άλλους τρόπους να επιστρέψουν τα κεφάλαια που δαπάνησαν για τον εξωραισμό των ιδιοκτησιών τους.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω τις ομοιότητες αλλά και τις διαφορές μεταξύ των ευρωπαικών και των ελληνικών αστικών πυρήνων. Και οι δύο αντιμετωπίζουν τους ίδιους κινδύνους και τα ίδια προβλήματα. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι ενώ οι ευρωπαικές μεγαλουπόλεις έχουν θέσει ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών, και έχουν και τα μέσα αλλά και την θέληση σε αρκετές περιπτώσεις να τα αντιμετωπίσουν, στην Ελλάδα ακόμη δεν μπορούμε να κάνουμε διαχωρισμό αρμοδιοτήτων, ανάληψη ευθυνών, συχνά μάλλιστα δεν μπορούμε καν να αναγνωρίσουμε τα αίτια και προβλήματα. Ισως γιατί όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα, φοβόμαστε να δούμε κατάματα την πραγματικότητα.
Έχει σπουδάσει Αρχαιολογία, Ιστορία, και minor subject διεθνείς σχέσεις. Ασχολείται με το διεθνές εμπόριο στο εξωτερικό
Πηγή: http://marketnews.gr/
