Γράφει ο Χρήστος Δούκας
Ξαναγυρίζουμε 150 χρόνια πίσω όταν ο Σπένσερ έθεσε το κλασικό εκείνο ερώτημα: «Ποια γνώση αξίζει περισσότερο;». Όπως τότε και τώρα ξανά το ερώτημα. Στην εποχή της πανδημίας, των οικονομικών-κοινωνικών επιπτώσεων, των μεταναστευτικών ροών, ποια κατεύθυνση μάθησης; Αυτή είναι μια αποφασιστική ιστορική καμπή.
Ένας πρώτος τρόπος να προσεγγίσουμε το πρόβλημα είναι να επικεντρωθούμε στις άμεσες επιπτώσεις, με μέτρα ασφάλειας των σχολικών κοινοτήτων τόσο υγειονομικής όσον και εκπαιδευτικής ανάγκης. Αυτονόητη, επιβεβλημένη προτεραιότητα, καθώς η ασφάλεια προηγείται έναντι όλων των άλλων. Είναι όμως αυτό αρκετό; Ή μήπως να επεκταθούμε στις εστίες των κρίσεων;
Ας κοιτάξουμε και πέραν της άμεσης κρίσης, προς το μεγάλο δρόμο, εκεί που οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες συναντούν τη βιωσιμότητα και την ισότητα. Ας σκεφτούμε με τί θα μοιάζει ο κόσμος στην εποχή μετά την πανδημία, πως επηρεάζεται το παρόν-μέλλον προς ένα κοινωνικό όραμα, ένα αξιόπιστο πρόγραμμα, επενδύοντας διαθέσιμους πόρους.
Η δεύτερη αυτή προσέγγιση, δε βλέπει μόνο μια τεχνοκρατική εκπαιδευτική διάσταση «επαναφοράς» των πραγμάτων στην προηγούμενη «κανονικότητα». Κανείς δε θέλει πλέον να ξαναζήσει παθογένειες του παρελθόντος.
Το θέμα έχει να κάνει με την αναμόρφωση των διδακτικών-παιδαγωγικών σχέσεων ως αποτέλεσμα κοινωνικών-πολιτισμικών διεργασιών. Διεργασίες που κάνουν επιθυμητή την αξιοποίηση της επίδρασης των τεχνολογιών. Αρχίζουμε έτσι να καταλαβαίνουμε ότι οι μεγάλες κρίσεις ανοίγουν παράθυρα, μπορεί να είναι σπάνιες στιγμές για ριζικές αλλαγές, βαθιές καινοτομίες και πειραματισμούς. Αυτό είναι ένα μάθημα της Ιστορίας, να μην αφήσουμε την κρίση να σπαταληθεί.
«Ουφ, αυτή διαδικασία τυποποίησης έτοιμων συνταγών, μαζικής αναπαραγωγής μέχρι την τελευταία λέξη στο βιβλίο. Κλειστός κόσμος στους τοίχους του σχολείου, στα εξώφυλλα του βιβλίου και στα τετράδια, στα κελιά του ωρολόγιου προγράμματος, στην εγγραφή των ίδιων κειμένων στη μνήμη, τί θα συγκρατήσεις μέχρι τις εξετάσεις, μετά οι βαθμοί, μετά τα απολυτήρια..Τόσο βαρετά, τόσο προβλέψιμα: Έλλειμμα δημιουργικότητας..».
Αλλά και αυτό που βλέπουμε να εξελίσσεται με τη λεγόμενη τηλε-εκπαίδευση (αναγκαία στη συγκυρία), δεν είναι περισσότερο από την αντιγραφή των παραδοσιακών εγκλεισμών των σχολείων σε άλλους εικονικούς εγκλεισμούς. Βίντεο-μαθήματα, on-line διδασκαλία, ηλεκτρονικές εργασίες και σελίδες, που δεν είναι καλύτερα και μάλλον κατώτερα από μια τουλάχιστο πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Ορισμένοι καταδίκασαν, ορισμένοι αποθέωσαν την εξ αποστάσεως, αλλά επι της ουσίας λίγα πράγματα μπορούν να αλλάξουν.
Και όμως. Παρατηρώντας κανείς τους νέους/ες, προσηλωμένους στους ψηφιακούς τρόπους επικοινωνίας, πληροφορίας, σε συμμετοχικά δίκτυα ενδιαφέροντος, δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί: Πόση ενέργεια θα αποκτούσε η μαθησιακή διαδικασία αν μπορούσαν να ενταχθούν τα νέα εργαλεία δυναμικά στο πλαίσιο εκπαιδευτικών αλλαγών;
Να ένα άλλο σενάριο. Προσπαθήστε να συνδέσετε τα «νέα μέσα» με μια «διαφορετική» εκπαιδευτική εικόνα. Όπως η μεγαλύτερη συνεργατικότητα στη μάθηση, η πιο προσωποποιημένη διαπαιδαγώγηση. Όπως η αξιοποίηση πολλαπλών πηγών μάθησης, η πλοήγηση σε διαθέσιμες πηγές ενέργειας αντί της αποκλειστικότητας-αποστήθισης του μοναδικού βιβλίου. Η επέκταση της μάθησης παντού και πάντα, όσο και η ζωή, όσο και οι προσωπικές-κοινωνικές ανάγκες. Και η αξιολόγηση για τη βελτίωση και ανατροφοδότηση; Η ενεργός εμβάθυνση στη μάθηση, η αξία της διαφορετικότητας, η σκέψη για το πως δρας σε διαφορετικές ή άγνωστες συνθήκες. Ή «παιδεία των χαρακτήρων»; Όλα αυτά δηλαδή που επιδιώκονται, χωρίς συνήθως να επιτυγχάνονται με τα συμβατικά μέσα.
Τώρα θα μαθαίνεις να γράφεις στο «τετράδιο του διαδικτύου», σε σύνθετες αρχιτεκτονικές λόγου, όπου το γραπτό σχετίζεται με το εικονικό, το ηχητικό, το δικτυακό, το χωρικό και άλλα μέσα, σε ένα «πολυτροπικό κείμενο νοημάτων», στους παλιούς-νέους εγγραμματισμούς που κυριαρχούν γύρω μας..
Μετά είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού: Από εκείνο του αναπαραγωγού-μεταδότη κεντρικών εντολών, αγωγό προγραμμάτων-βιβλίων, σε αυτό του εκπαιδευτικού-σχεδιαστού παιδαγωγικών περιβαλλόντων, συνδιαμορφωτή σχεδίων μάθησης στις τοπικές-παγκόσμιες κοινότητες-αλλά οι επιμορφωτικές διαδικασίες δεν έχουν ανταποκριθεί, παρά τις σημαντικές ευρωπαικές χρηματοδοτήσεις.
«Ησυχία. Δεν μιλάμε όλοι μαζί. Ένας μιλάει, οι υπόλοιποι ακούν μέχρι να έρθει η σειρά του, όταν έρθει..». Κάποιοι όμως θα μείνουν πίσω, στην αναμονή, αποκλεισμένοι σε ελλειμματικές μαθησιακές σχέσεις. Δοκιμάστε τώρα μια άλλη σχέση όχι του «ενός με όλους», αλλά «όλων με όλους», διαπερνώντας τα στεγανά εκπαιδευτικών-εκπαιδευομένων, παραγωγών-καταναλωτών, συγγραφέων-αναγνωστών, με σχόλια-κριτικές-απόψεις που εγγράφονται στη ροή των απαντήσεων, όπως συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα, σύγχρονα και ασύγχρονα.
Και ενώ οι πρόσωπο με πρόσωπο σχέσεις δεν εγγυώνται πάντα την ισότητα συμμετοχής, η συμπληρωματικότητα των «νέων μέσων» μπορεί να διευρύνει τα όρια της συμμετοχής, το ρεπερτόριο της μάθησης. Και αντί να διαλέγουμε από προκαθορισμένες επιλογές, να γίνουμε οι ίδιοι συμπαραγωγοί σχεδίων μάθησης, δημιουργοί νοημάτων-εννοιών-δραστηριοτήτων.
Η περίοδος αυτή μας κάνει να σκεφτούμε «διαφορετικά».. Είναι κρίμα που αρμόδια κομματικά επιτελεία-ιδίως κυβερνητικά-ενδιαφερόμενες εκπαιδευτικές συλλογικότητες παραμένουν σιωπηλές: Χαμηλές προσδοκίες, παραλυτική στασιμότητα..
Ας μην απογοητευόμαστε. Είναι τέτοια η δυναμική των εξελίξεων, ώστε τα πράγματα φτάνουν σε ωρίμανση των αντικειμενικών συνθηκών όπως δείχνουν πολλά σχέδια δημιουργικότητας στα σχολεία, όπως φαίνεται από τους μαθητές/τριες αυτόχθονες στα νέα «συμμετοχικά» περιβάλλοντα που υπερβαίνουν τα σημερινά εκπαιδευτικά σύνορα. Η πίεση θα αυξηθεί για το παρόν-μέλλον των σχολείων.
Ας φανταστούμε ξανά το μέλλον. Την ανθρώπινη φύση της μάθησης, την επίδρασή της στους νέους τρόπους να είμαστε άνθρωποι, να ζούμε κοινωνικά, να σχηματίζουμε ταυτότητες. Θα βρούμε νέους και παλαιούς τρόπους να αναπαριστούμε νοήματα, αξιοποιώντας τις αναδυόμενες τεχνολογίες, κτίζοντας συμμετοχικούς χώρους συνεργασιών. Σχεδιάζοντας και ανασχεδιάζοντας τον κόσμο...
Πηγή: https://www.fractalart.gr
