Από Δημήτριος Ζαπάντης
Ο πρώτος εορτασμός των Ολυμπιακών αγώνων έχει καταγραφεί το 776 π.Χ. αν και δεν έχει αποδειχθεί, είναι απίθανο να πραγματοποιήθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες σε αυτή την ημερομηνία, οι οποίοι έφτασαν στην κορύφωσή τους τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. Ο χαρακτήρας τους, εκτός από το να τονώσει την κοινή διάσταση της Ελληνικότητας, ήταν τελετουργικός· καθώς οι αγώνες ήσαν αφιερωμένοι στον θεό Δία. Δηλαδή, είχαν και θρησκευτικό χαρακτήρα. Στη αρχαιότητα αγώνες όμως με τελετουργικό χαρακτήρα ήταν και οι δραματικοί αγώνες προς τιμήν του θεού Διόνυσου.
Στους ολυμπιακούς και στους δραματικούς αγώνες, εντοπίζονται αρκετά κοινά στοιχεία με κύριο εξ΄αυτών την τελετουργικότητα ως συναισθηματική συλλογική εμπειρία και το απότοκό της εμπειρίας αυτής, ως μνημονικός φορέας γεγονότων ή δρώμενων. Επιπλέον, αρκετά γνωστοί ποιητές όπως ο Πίνδαρος, ο Σιμωνίδης ο Βακχυλίδης κ.α. συνέθεταν τη μελική ποίηση με σκοπό την εξύμνηση νικών σε πανελλήνιους αγώνες και οι ύμνοι αποκαλούνταν, Νεμεόνικοι (Νεμέα) Πυθιόνικοι (Δελφοί) Ισθμιόνικοι (Κόρινθος) και φυσικά Ολυμπιόνικοι.
Οι προαναφέρθεντες ποιητές, ουσιαστικά αποτέλεσαν αν όχι πρόδρομο, σίγουρα ένα σημείο αναφοράς για τους δραματικούς ποιητές. Για να μην πλατιάσουμε και ξεφύγουμε όμως από τα όρια του νοήματος του παρόντος άρθρου αντλούμε δειγματοληπτικά τον δέκατοτέταρτο Ολυμπιόνικο του Πινδάρου.* ο οποίος Ολυμπιόνικος συνετέθη το 488 π.Χ. (76η ή 77η Ολυμπιάδα, μην ξεχνάμε πως οι Ολυμπιάδες για τους αρχαίους ήταν μονάδες μέτρησης) για να εξυμνήσει τη νίκη του αθλητή Ασώπιχου από τον Ορχομενό.
Ολυμπιακοί Αγώνες: Οι ύμνοι και οι καταβολές τους
Ο επινίκιος ύμνος ξεκινά με κλητική αναφορά στις Χάριτες, αλλά και ως εγκώμιο του ολυμπιονίκη Ασώπιχου· καθώς οι Ολυμπιόνικοι παριστάνονταν σε κοινό. Άρα βλέπουμε έναν ολυμπιακό επίνικο, εν είδει performance, να απαγγέλεται εμμελώς μπροστά σε κοινό. Το θέατρο και ιδιαίτερα η τραγωδία, προήλθε από τον εξάρχοντα τον διθύραμβο. Βλέπουμε λοιπόν πως τα παραστασιακά δρώμενα και στα δυο είδη συνυπήρχαν με (ίσως) κοινό γνώμονα το μουσικό στοιχείο.
Βέβαια, στη συνέχεια το θεατρικό είδος μέσω των αποκρίσεων του κορυφαίου του χορού πήρε άλλη κατεύθυνση, διαλογική. Όμως, η βάση μπορούμε να πούμε πως μοιάζει κοινή. Χάριν παραδείγματος, στην δεύτερη στροφή του 14ου Ολυμπιόνικου το ομιλούν πρόσωπο είναι ομάδα νέων (χορός) και εξυμνεί την μέσω των χαρίτων, την τύχη που συνέβαλε στη νίκη του Ασώπιχου· όμως φασματικά καλεί τις χάριτες να δείξουν εύνοια, ώστε να έχει επιτυχία και η δική τους παράσταση. Έτσι βλέπουμε σε ένα Ολυμπιόνικο να υπάρχουν ομιλητές και αποδέκτες όπως και στο θέατρο.
Μην ξεχνάμε πως ο χορός εμπεριείχε στο αρχαίο θέατρο μια τριπλή διαμεσολάβηση. Την τελετουργική, τη διάδραση με το κοινό και το διάλογο με τον υποκριτή. Όλα τα παραπάνω(πλην του υποκριτή ίσως) εμπεριέχονται στους επινίκιους ύμνους με νοητή παρουσία πάντα των θεών. Οι θεοί ουσιαστικά, στον Ολυμπιόνικο, παρακολουθούν το εγκώμιο και συνυπάρχουν στο ίδιο πεδίο με το νικητή. Βλέπουμε λοιπόν μια διττή διάσταση του χορού, μια φασματική και μια πραγματική.
Θα μπορούσαμε να πούμε έστω και καταχρηστικά πως οι Ολυμπιόνικοι ήσαν μια συνέχεια των ολυμπιακών αγώνων, με σκοπό την εξύμνηση των νικητών μέσω μιας παράστασης.
Ποίηση και θέατρο
Συνοπτικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε πως οι αρχαίοι επινίκιοι ύμνοι όπως οι Ολυμπιόνικοι ως μελική ποίηση εξυμνούσαν με δρώμενα, νικητές των αγώνων. Στο θέατρο έχουμε πάλι δρώμενα γραμμένα από ποιητές, που κύριο ρόλο είχε ο χορός (τουλάχιστον στις πρώιμες θεατρικές παραστάσεις). Έτσι, διακρίνουμε ένα κοινό παρονομαστή ανάμεσα στη μελική ποίηση και στο αρχαίο δράμα, το χορό που συντελεί στο να αποτυπώσει τα δημιουργήματα των ποιητών μέσα σε ένα τελετουργικό ύμνο μετά τους αγώνες και σε ένα τελετουργικό πενθήμερο στα εν άστει Διονύσια.
Τέλος, ένα ακόμα κοινό στοιχείο είναι πως πλέον και το θέατρο και η μελική ποίηση, έχουν χάσει τον αρχαίο τελετουργικό χαρακτήρα τους. Όσον αφορά το θέατρο, πλέον έχει επικρατήσει ο ψυχολογικός ρεαλισμός του 16ου και 17ου αιώνα. Όσον αφορά την μελική ποίηση, τι σημασία έχει σήμερα σε ένα παγκόσμιο κοινό να γραφτεί ένας Ολυμπιόνικος, με τόσα νέα αθλήματα να συμπεριλαμβάνονται κάθε λίγο στους εμπορευματοποιημένους -σε σύγκριση με τους αρχαίους- ολυμπιακούς αγώνες. Ακόμα και η τελετές έναρξης και λήξης, πιο πολύ μοιάζουν σε ένα show για φιλοθεάμων κοινό, παρά σκοπό έχουν να παρουσιάσουν τις ιδιαιτερότητες της κάθε οργανώτριας χώρας.
Πηγή: https://youfly.com/tileorasi/olybiakoi-agones-oi-epinikioi-ymnoi-kai-i-simasia-tous/
