Ο Γιόσεφ Κνόμπελ Φρόιντ είναι μακρινός ανιψιός του πατέρα της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ.
Μαριαλένα Σπυροπούλου
Knobel είναι ο πατέρας του, Clara Freud η μητέρα του. Οι Ισπανόφωνοι είναι και παιδιά της μητέρας τους, βάζουν πάντα το επίθετό της. Τη γνωριμία του με τον Lucian Freud –εγγονό του Sigmund- δεν τη θεωρεί άξια αναφοράς. Τον συνάντησε μετά από δική του επιθυμία, ήπιαν ένα τσάι, αλλά δεν υπήρξε ζεστή ατμόσφαιρα από την πλευρά του καλλιτέχνη. Δεν θέλει όμως να μιλάμε πολύ για τα προσωπικά του, όπως μου τονίζει «πρέπει να καταλάβει ο κόσμος πόσο σημαντικό είναι για έναν θεραπευτή η ιδιωτικότητά του». Οι ασθενείς δεν πρέπει να ξέρουν πολλά για τη ζωή του, «ξέρω ότι αυτό θα ήταν δύσκολο από τη στιγμή που το όνομά μου είναι Φρόυντ», αλλά πέρα από αυτό, ο ψυχολόγος και ψυχαναλυτής Γιόσεφ Νόμπελ Φρόυντ, μακρινός ανιψιός του πατέρα της ψυχανάλυσης, όπως είπε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα (στο πλαίσιο της Αθήνα 2018 Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου), προσπαθεί να κερδίζει την προσοχή του κόσμου μόνο σε ό,τι αφορά τη δουλειά του.
Διάσημος απόγονος
Τον ρωτάω αμήχανα για τη σχέση του με τον Sigmund Freud, εκείνος γελάει, «όλοι αυτό θέλουν να μάθουν», μου απαντάει. «Ο παππούς μου ήταν ξάδερφος του Σίγκμουντ, για τη μαμά μου ήταν θείος, αυτή είναι η σχέση μας». Αλλά όπως συμπληρώνει, δεν σπούδασε ψυχολογία και ψυχανάλυση εξαιτίας του σημαντικού προγόνου του, οι επιρροές του ήταν μέσα στην οικογένεια, πολύ πιο κοντά του. «Ο πατέρας μου είναι διάσημος ψυχαναλυτής στην Αργεντινή, και η μητέρα ψυχολόγος. Επιπλέον εγώ μεγάλωσα στην Αργεντινή και η ψυχανάλυση στη χώρα μου έχει μεγάλη παράδοση».
Είναι γνωστή η σχέση της Αργεντινής με την ψυχανάλυση. «Η Αργεντινή, το Μεξικό, η Βραζιλία και οι ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα υποδέχθηκαν το μεγαλύτερο ποσοστό των μεταναστών από την Ευρώπη και όχι μόνο. Η ανάμειξη διαφορετικής κουλτούρας και ηθών τους έκανε ανοιχτόμυαλους. «Πρέπει να είσαι ανοιχτόμυαλος για να αποδεχθείς την έννοια του ασυνειδήτου». Επιπλέον αυτές οι χώρες ήταν ανοιχτές στο να δεχθούν ανθρώπους που είχαν υποφέρει, που είχαν βρεθεί στους μεγάλους Πολέμους, ανθρώπους που είχαν ζήσει σε δύσκολες συνθήκες, αυτές οι καταστάσεις μεταφέρθηκαν σε ψυχικό επίπεδο στις χώρες μετανάστευσης και έπρεπε να βρεθεί τρόπος επούλωσης, να σκεφτούν οι άνθρωποι τον εσωτερικό τους κόσμο και την απαλοιφή του τραύματος.
Η Αργεντινή έχει επίσης παράδοση στην ομαδική ψυχαναλυτική θεραπεία. Στις αρχές της ελληνικής κρίσης πολλά δημοσιεύματα ήρθαν στο φως για τον τρόπο που διαχειρίστηκε η Αργεντινή τις δικές της οικονομικές και ηθικές κρίσεις, μέσω ψυχοθεραπείας. Ο ίδιος δεν δουλεύει με ομάδες. Εργάστηκε με ομάδες γονέων παιδιών και εφήβων που είχε σε θεραπεία ήδη. «Ήταν σημαντικό για τη δουλειά που έκανα με τα παιδιά και τους εφήβους να εμπλέξω την οικογένεια στο να μιλήσει για το πρόβλημα, για το τραύμα, να κινητοποιηθούν θεραπευτικά και εκείνοι, όχι μόνον τα παιδιά τους. Να εξετάσουν το είδος των γονιών που ήταν».
Τον ρωτάω για τις επιστημονικές επιρροές του. Αισθάνεται πολύ κοντά σε έναν άλλον σημαντικό ψυχαναλυτή, παιδίατρο, τον Ντόναλντ Ουίνικοτ. «Είμαι και εγώ οπαδός του μεσαίου χώρου. Ο Ουίνικοτ ασχολήθηκε με το παιδί με έναν τρόπο που δεν είχε ξαναγίνει. Η παρατήρησή του βάθυνε από την ειδικότητά του ως παιδιάτρου. Μίλησε για το παιχνίδι και την πραγματικότητα με έναν τρόπο που δεν είχε γίνει μέχρι τότε». Ο όρος «αρκετά καλά μητέρα», ένας όρος που τοποθετήθηκε ξεκάθαρα από τον Ουίνικοτ είναι κάτι που τον έχει επηρέασει. «Ακριβώς», απαντά, «η σημασία της αρκετά καλής μητέρας είναι κάτι που πιστεύω απόλυτα και προσπαθώ πάρα πολύ να το περάσω στους γονείς των παιδιών που έχω σε θεραπεία».
Η παιδική ηλικία
«Αγαπώ τα παιδιά γιατί είναι υπό διαμόρφωση. Μου αρέσει το ότι δεν έχουν κλείσει με άμυνες και στερεότυπα. Δεν έχει μπει ακόμα τελείως μέσα τους η ενήλικη ζωή. Μου αρέσει να βλέπω την κατασκευή που γίνεται. Εκεί έχεις πολλές πιθανότητες να δράσεις, γιατί ακόμα είναι ανοιχτό το πεδίο. Όταν όμως δουλεύεις με ενήλικες αντιμετωπίζεις την κατασκευή που έχει ολοκληρωθεί».
Καμιά φορά οι γονείς μπορεί να γίνουν εμπόδιο στη θεραπεία του παιδιού τους. Συμφωνεί, ότι η οικογένεια μπορεί να αντιστέκεται στην αλλαγή. Πολλές φορές, σύμφωνα με τη δική του εμπειρία, η οικογένεια θέλει ασυνείδητα να κρατήσει ένα παιδί στην παθολογία γιατί με αυτό τον τρόπο διατηρείται η ισορροπία στην οικογένεια. Όταν βοηθάς ένα παιδί να προχωρήσει, ο γονιός κινδυνεύει με διάλυση ακόμα και με σημαντικές ρήξεις, όπως είναι ένα διαζύγιο.
Εφηβεία
Τον ρωτώ για τις εσωτερικές συγκρούσεις ενός εφήβου, για το πόσο δύσκολο είναι να είσαι έφηβος σήμερα με αυτές τις προκλήσεις της εποχής. «Οι έφηβοι είναι πολύ μόνοι και θλιμμένοι. Βρίσκονται σε κρίση, έτσι και αλλιώς. Δεν ξέρουν ποιοι είναι, ψάχνουν να βρουν την ταυτότητά τους, τον εαυτό τους, και είναι πολύ ενδιαφέρον για έναν θεραπευτή να είναι κοντά σε μια τέτοια αναζήτηση. Επιπλέον οι έφηβοι είναι πάντα πολύ καλή παρέα. Είναι φρέσκοι, ζωντανοί, φιλοσοφημένοι, σκέφτονται πολύ συχνά για το θάνατο και τη ζωή, για το πώς θα πρέπει να αλλάξει η κοινωνία. Σκέφτομαι πολλές φορές ότι εμείς οι ενήλικες πρέπει να ακούμε πιο συχνά αυτά που λένε οι έφηβοι, έχουμε να μάθουμε πολλά από αυτούς ή να θυμηθούμε ξανά. Είναι πιο έξυπνοι από ό,τι πιστεύουμε. Η κοινωνία έχει πολλές προκαταλήψεις για τους εφήβους και εμένα δεν μου αρέσουν οι προκαταλήψεις έτσι και αλλιώς. Χρειάζονται τον θαυμασμό μας».
Εφηβεία και κρίση μέση ηλικίας
«Ξέρετε τι έχει αλλάξει στις μέρες μας; Οι γονείς σήμερα δεν θέλουν να είναι γονείς. Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολος είναι αυτός ο ρόλος. Πρέπει να βάζεις όρια, να έχεις υπομονή, να ακούς το παιδί σου αλλά και κάποιες φορές να το περιορίζεις όταν κρίνεις ότι θα του κάνει καλό, να δίνεις κατευθύνσεις και να είσαι κοντά. Εγώ βλέπω ότι για τους περισσότερους είναι πιο εύκολο να δίνουν χρήματα για φαγητό και να αφήνουν τον έφηβο ανεξέλεγκτο. Να μην ξέρουν με ποιον είναι, με ποιον κάνει παρέα, τι σκέφτεται. Έχω πολλούς εφήβους θεραπευόμενους που δεν ξέρουν πού είναι οι γονείς τους, ποιο είναι το πρόγραμμά τους, έρχονται σπίτι μετά από το σχολείο, βρίσκουν ένα φαγητό στο ψυγείο ή ένα σημείωμα και μόνοι τρώνε, μόνοι γυρνάνε από τα φροντιστήρια, μόνοι κοιμούνται το βράδυ. Είναι πραγματικά μόνοι». Τον ρωτάω για τη δυσκολία να γίνει κάποιος γονιός και γιατί απελευθερώνονται καμιά φορά οι γονείς, βγαίνουν από το πρόγραμμα όπως το περιγράφει, όταν το παιδί τους μπαίνει στην εφηβεία, «ναι γιατί οι γονείς σε εκείνη τη φάση μπαίνουν σε ένα είδος πένθους. Του παιδιού τους που μεγάλωσε και τους αμφισβητεί, της νεότητας που χάθηκε ή και των γονιών τους που πεθαίνουν εκείνη την περίοδο της ζωής τους. Είναι αυτό που λέτε η κρίση της μέσης ηλικίας που έχει πολλά χαρακτηριστικά ίδια με την κρίση της εφηβείας. Για παράδειγμα οι έφηβοι ασχολούνται με το θέμα του θανάτου, αλλά το θεωρούν πολύ σημαντικό και ελκυστικό, και οι γονείς τους ασχολούνται με το θέμα του θανάτου σαν κάτι όμως που έρχεται, σαν κάτι που δεν είναι καθόλου ελκυστικό. Επιπλέον αν πεθάνει τότε ο γονιός του γονιού έρχονται αντιμέτωποι με τη σειρά που πλησιάζει για εκείνους».
Υπάρχει και ένας ασυνείδητος ανταγωνισμός, όπως εντοπίζει ο Knobel Freud. Αυτός σχετίζεται με τη νεότητα, το σώμα, τη σεξουαλικότητα. Οι έφηβοι κλέβουν κάτι από τους γονείς τους και μερικοί δεν είναι έτοιμοι να το αποχωριστούν ή να το παραχωρήσουν.
Η χρήση της τεχνολογίας επιτείνει το αίσθημα της μοναξιάς. «πάντα συμβουλεύω όσους γονείς παραπονιούνται για το ότι το παιδί τους βρίσκεται χωμένο στο τάμπλετ, να παίξουν μαζί του, να γνωρίσουν το αγαπημένο του παιχνίδι, να ακούσουν μαζί τους στίχους των τραγουδιών που ακούει. Δεν θέλουν όμως. Δεν θέλουν να γνωρίζουν τον κόσμο του παιδιού τους. Πρέπει όμως να μαθαίνεις τον κώδικα των εφήβων. Προτείνω συνέχεια να βλέπουν τις σειρές που βλέπουν οι έφηβοι μαζί στην τηλεόραση του σαλονιού. Όχι ο καθένας μόνος στο δωμάτιο ή στο τάμπλετ».
Ο αιώνας του Τηλέμαχου
Ο Γιόσεφ Νόμπελ Φρόυντ συμπληρώνει «και οι γονείς είναι θυμωμένοι, όλοι είναι θυμωμένοι, και κανείς δεν ξέρει για ποιον λόγο. Δεν ξέρουν ποιος είναι συνειδητός λόγος του θυμού και ποιος είναι ο ασυνείδητος».
Οι κοινωνίες χρειάζονται τον Νόμο; «Σίγουρα τον χρειάζονται και πιστεύω ότι τον χάνουμε. Χάνουμε τον νόμο του πατέρα. Γνωρίζετε τον Μάσιμο Ρεκαλκάτι; Έγραψε για το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου. Μετά τον Οιδίποδα, ζούμε αυτή την εποχή. Είμαστε όλοι Τηλέμαχοι που περιμένουμε τον πατέρα να έρθει να βάλει μια τάξη».
INFO
Τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη.
Πηγή:https://www.kathimerini.gr
