Του Ευάγγελου Στεργιούλη Οι σοκαριστικές εικόνες των γεγονότων στις ΗΠΑ με την εισβολή διαδηλωτών στο Καπιτώλιο που ακολούθησε μετά τις δημόσιες δηλώσεις αμφισβήτησης του εκλογικού αποτελέσματος του απερχόμενου προέδρου, στιγμάτισαν ανεξίτηλα τη δημοκρατία της πρώτης παγκόσμιας δύναμης, προκαλώντας ταυτόχρονα και δικαιολογημένες ανησυχίες για τη σταθερότητα του διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας. Ωστόσο, το μείζον ζητούμενο αυτής της πρωτόγνωρης για τα δεδομένα του δυτικού κόσμου πολιτικής κρίσης, είναι η ηθική της διάσταση.
Η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία εδραιώθηκε στον δυτικό κόσμο μέσα από μακροχρόνιους αγώνες αρχής γενομένης από τα πνευματικά κινήματα του Διαφωτισμού και της Αναγέννησης. Οδηγός σε αυτή την πορεία εδραίωσης της δημοκρατίας αποτέλεσαν οι πνευματικές αναζητήσεις των μεγάλων φιλοσόφων της κλασικής περιόδου του αρχαιοελληνικού πολιτισμού για το πολίτευμα της δημοκρατίας, η βασική συνιστώσα των οποίων ανάγεται στις έννοιες της πολιτικής και της ηθικής που πρέπει να διέπουν τον πολιτικό κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του.
Οι διαχρονικές έννοιες της "πολιτικής" και της "ηθικής της πολιτικής", παρότι πέρασαν δυόμιση χιλιάδες από την εποχή που ο Κλεισθένης εδραίωσε τη δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα (508-507 π.Χ), δεν έχασαν ποτέ την αξία τους και επανέρχονται συνεχώς στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου και προβληματισμού για την ποιότητα του πολιτεύματος της Δημοκρατίας.
Πρώτος τη τάξει των στοχαστών στην παγκόσμια ιστορία της φιλοσοφίας που ανέδειξε τη σπουδαιότητα και τη σημασία της ηθικής στην ενάσκηση της πολιτικής υπήρξε ο Σωκράτης. Μέσα από τους Πλατωνικούς διαλόγους, για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας, αναδεικνύεται η διασύνδεση της ηθικής με την πολιτική. Κύριο καθήκον του πολιτικού είναι, κατά τον Σωκράτη, η ηθική διαπαιδαγώγηση του πολίτη και συνεπώς πρωταρχικό μέλημα της πολιτικής είναι η καλλιέργεια της ηθικής ακεραιότητας των πολιτών, καθόσον σε αυτή βασίζεται η ποιότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Τη σημασία της ηθικής διάστασης στην άσκηση της πολιτικής ανέπτυξε και ανέδειξε πολύ περισσότερο ο Αριστοτέλης. Στην αριστοτελική ηθική απώτερος σκοπός της πολιτικής είναι η ευδαιμονία της κοινωνίας των πολιτών. Και τούτο επιτυγχάνεται όταν τα έργα των πολιτικών διέπονται από ηθική ακεραιότητα δίνοντας έτσι το παράδειγμα στους πολίτες να ενεργούν καθ’ υπέρβαση της ατομικότητας τους, προκειμένου να συμβάλλουν στη συλλογική ευδαιμονία και στην ηθική τελείωση του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Παρά την πρόοδο, λοιπόν, των επιστημών και της τεχνολογίας, οι σύγχρονες κοινωνίες φαίνεται να απομακρύνονται σταδιακά από τα ιδεώδη του δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως μαρτυρούν τα πρόσφατα γεγονότα στις ΗΠΑ. Στην παγκοσμιοποιημένη πλέον κοινωνία, η άσκηση της πολιτικής απεκδύεται ολοένα και περισσότερο της ηθικής διάστασής της, ενσωματώνοντας και υιοθετώντας την υλική διάσταση, αυτή καθαυτή, στις περισσότερες εκφάνσεις της πολιτικής.
Τα αποτελέσματα είναι πλέον ορατά σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Η ηθική διάσταση απουσιάζει παντελώς στις πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος με αποτέλεσμα τις καταστροφικές επιπτώσεις στον πλανήτη και τις συνεχώς επιδεινούμενες κλιματικές αλλαγές. Οι πολιτικές που ακολουθούνται στην κατανομή του πλούτου στερούνται οποιασδήποτε ηθικής με αποτέλεσμα το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών να αυξάνεται συνεχώς και ταυτόχρονα να αυξάνονται η ανεργία και τα κοινωνικά προβλήματα, ενώ η πείνα και οι αρρώστιες συνεχίζουν να μαστίζουν τα περισσότερα μέρη του κόσμου. Τέλος, η ηθική διάσταση είναι παντελώς απούσα στις πολιτικές εκβιομηχάνισης και εξοπλισμών των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει τέλος στις εμπόλεμες συρράξεις στον πλανήτη και στην ανθρώπινη δυστυχία που προκαλούν.
Δυστυχώς, όπως αποδεικνύεται από τα συνταρακτικά γεγονότα στις ΗΠΑ που οδήγησαν στην επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης, πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της δημοκρατίας μιας παγκόσμιας υπερδύναμης, η απουσία της ηθικής διάστασης στην πολιτική μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην αμφισβήτηση της ίδιας της Δημοκρατίας.
* Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και ε.α. Υποστράτηγος της Ελληνικής Αστυνομίας. Υπηρέτησε επί σειρά ετών στην έδρα της Europol στη Χάγη και διετέλεσε προϊστάμενος των Εθνικών Υπηρεσιών Interpol και Europol της Ελλάδας. Έχει διδάξει στις Ακαδημίες της Ελληνικής και Κυπριακής Αστυνομίας, καθώς και στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Πηγή: https://www.capital.gr/
