Ηλίας Μαγκλίνης
Ο Κουρτ Γκέντελ ήταν ιδιοφυΐα. Και, μάλιστα, ιδιοφυΐα της λογικής και των μαθηματικών. Οι περίφημοι περίπατοί του με τον Αϊνστάιν στο Πρίνστον, τέλη της δεκαετίας του ’40, έχουν αφήσει εποχή κυρίως επειδή ήταν ευκαιρία για τον… Αϊνστάιν να μάθει πράγματα, όπως είχε παραδεχθεί ο ίδιος. Επ’ αυτού, οι ενδιαφερόμενοι ας ανατρέξουν στο πολύ ενδιαφέρον «Οταν ο Αϊνστάιν περπατούσε με τον Γκέντελ» του Τζιμ Χολτ (εκδ. Τραυλός).
Τέρας της λογικής ο Γκέντελ, να που όμως, όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα Aeon+Psyche Daily ο Αλεξάντερ Τ. Ενγκλερτ, ο Γκέντελ πίστευε ακράδαντα στη ζωή μετά θάνατον.
Το επίμαχο ζήτημα ο Γκέντελ αναπτύσσει σε τέσσερις σχοινοτενείς επιστολές προς τη μητέρα του, Μαριάν, το 1961. Οι επιστολές αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν αφορμή για ολόκληρο βιβλίο, το μειονέκτημα, όμως, είναι ότι δεν έχουν διασωθεί οι αντίστοιχες επιστολές της Μαριάν Γκέντελ.
Ο Ενγκλερτ σχολιάζει ότι είναι σαν να διαβάζεις έναν πλατωνικό διάλογο από τον οποίο λείπει η μία πλευρά κι έχουν απομείνει μονάχα οι αράδες που αποδίδονται στον Σωκράτη. «Μολονότι μας λείπουν οι δικές της λέξεις», γράφει, «της χρωστούμε ευγνωμοσύνη διότι δίχως τη δική της περιέργεια και το ανεξάρτητο πνεύμα της δεν θα είχαμε μια επιπλέον ευκαιρία να κατανοήσουμε τη φιλοσοφία του διάσημου γιου της».
Η συζήτηση ξεκίνησε όντως με μια ευθεία ερώτηση της μητέρας προς τον γιο την εποχή που ο Γκέντελ βρίσκεται στην ακμή της δημιουργικής του πορείας, εργαζόμενος ως καθηγητής στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Μελετών του Πρίνστον.
Έτσι, σε επιστολή του στις 23 Ιουλίου 1961, ο Γκέντελ απαντά στο ερώτημα της μητέρας του αναφορικά με το «Wiedersehen», που σημαίνει «θα ξανασυναντηθούμε». Πουθενά δεν αναφέρονται γενικές, αόριστες έννοιες όπως «αθανασία» ή «μετά θάνατον ζωή», αλλά κάτι πολύ συγκεκριμένο: Αν μπορούμε να ξανασυναντήσουμε τους αγαπημένους μας μετά το βιολογικό τέλος μας.
Η απάντηση του γιου είναι ένα εμφατικό «ναι». Το σκεπτικό του είναι ότι, εφόσον ο κόσμος μας είναι τόσο λογικά οργανωμένος, τότε θα ξανασυναντηθούμε. «Διότι τι νόημα θα είχε να έρθει στη ζωή ένα πλάσμα (ο άνθρωπος) με τόσο ευρεία κλίμακα δυνατοτήτων προσωπικής ανάπτυξης και σχέσεων με τους άλλους μόνο και μόνο για να επιτύχει το ένα τοις χιλίοις αυτού»;
Είναι ένα λογικό επιχείρημα που θέλει τον άνθρωπο να ολοκληρώνει την ύπαρξή του σε ένα μελλοντικό κόσμο. Σε μιαν άλλη ύπαρξη. Ο χώρος δεν επιτρέπει περαιτέρω σχολιασμό της αντίθετης άποψης: όπως, π.χ., ότι ο κόσμος μας δεν είναι δομημένος επάνω στη λογική. Το αντίθετο, θα μπορούσε να πει κάποιος…
Από την άλλη, ένα εξίσου σημαντικό ερώτημα είναι αν υπάρχει ζωή ΠΡΙΝ από τον θάνατο. Όχι επιβίωση ή μια λογιστική, τεχνική, οντική προσέγγιση της ζωής, αλλά μια ύπαρξη ανοιχτών οριζόντων και οντολογικής προοπτικής. Για το επέκεινα βλέπουμε…
Ας είναι όμως. Ο Κουρτ Γκέντελ είναι και σήμερα ακόμα για (κάποιους από) εμάς μια κάποια παρηγοριά.
Γράφει στην Καθημερινή από το 1999. Από το 2013 είναι αρχισυντάκτης του πολιτιστικού ένθετου «Τέχνες και Γράμματα» της κυριακάτικης έκδοσης.
Πηγή: https://www.kathimerini.gr/
