Έλληνας αξιωματικός του πυροβολικού, επικεφαλής του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», που πραγματοποίησε το κίνημα στου Γουδή στις 15 Αυγούστου 1909.
Νικόλαος Ζορμπάς (1844 – 1920)
Έλληνας αξιωματικός του πυροβολικού, επικεφαλής του Στρατιωτικού Συνδέσμου, που πραγματοποίησε το κίνημα στου Γουδή στις 15 Αυγούστου 1909.
Ο Νικόλαος Ζορμπάς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 27 Σεπτεμβρίου του 1844, από πατέρα στρατιωτικό που καταγόταν από την περιοχή της Μαγνησίας. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία και στο Βέλγιο σε θέματα πυροβολικού.
Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα υπηρέτησε σε διάφορες μονάδες, διετέλεσε για μια επταετία προσωπάρχης στο Υπουργείο Στρατιωτικών (1882-1885 και 1887-1891) επί κυβερνήσεων του Χαρίλαου Τρικούπη και δίδαξε πυροβολική στη Σχολή Ευελπίδων. Ως διοικητής μοίρας πυροβολικού έλαβε μέρος στον σύντομο συνοριακό πόλεμο με την Τουρκία στην περιοχή της Θεσσαλίας (9-12 Μαΐου 1886).
Το 1892 αναμίχθηκε στην πολιτική και έθεσε υποψηφιότητα ως ανεξάρτητος βουλευτής της επαρχίας Βόλου στις εκλογές της 15ης Απριλίου, όταν δεν έγινε δεκτός στον συνδυασμό του Χαρίλαου Τρικούπη, που τόσο εκτιμούσε και είχε υπηρετήσει κατά το παρελθόν. Δεν κατόρθωσε να εκλεγεί και παρέμεινε στο στρατό, όπου τοποθετήθηκε ως υποδιοικητής συντάγματος πυροβολικού και επιτελής στο Γ' Σώμα Στρατού.
Πήρε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ως διοικητής του 3ου Συντάγματος Πυροβολικού και ταυτόχρονα αρχηγός πυροβολικού της 1ης Μεραρχίας, φέροντας τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Φαίνεται ότι δεν δικαίωσε τις προσδοκίες των ανωτέρων του και δέχθηκε αυστηρή κριτική για κάποιες ενέργειές του. Ο στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν (1874-1943), που είχε υπηρετήσει υπό τις διαταγές του, γράφει στα Απομνημονεύματά του ότι ο Ζορμπάς «δεν διατήρησε την ψυχραιμία του, δεν έκαμε τίποτε ανάλογον της φημιζομένης ευφυίας και των γνώσεών του, παρέβη μάλιστα του Γενικού Στρατηγείου τας διαταγάς». Σε άλλο σημείο του βιβλίου του τον χαρακτηρίζει είρωνα και εμπαθή. Από το 1898 έως το 1906 διετέλεσε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων και από το 1907 επικεφαλής της Εφορίας Υλικού Πολέμου με τον βαθμό του συνταγματάρχη.
Την άνοιξη του 1909 μία ομάδα κατωτέρων αξιωματικών του στρατού που είχαν συμπήξει μυστική οργάνωση με την ονομασία Στρατιωτικός Σύνδεσμος, του ζήτησαν να αναλάβει την ηγεσία του. Εκτιμούσαν ότι ήταν ο καταλληλότερος, λόγω των διπλωματικών του ικανοτήτων, της ψυχραιμίας που τον διέκρινε, αλλά και των γνώσεων που είχε αποκομίσει όταν υπηρετούσε στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Οι συνωμότες της οργάνωσης σκόπευαν να διεκδικήσουν ακόμη και με δυναμικό τρόπο τα αιτήματά τους, θεσμικά, οικονομικά και ευρύτερα εθνικά. Θα ζητούσαν, μεταξύ άλλων, την αναδιοργάνωση του στρατού, την απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των λοιπών βασιλόπαιδων από το στράτευμα, την κατάργηση της «απαισίας συναλλαγής» και την «ανακούφισιν του πενόμενου ελληνικού λαού εκ των επαχθών φόρων».
Ο Ζορμπάς δέχθηκε την ηγεσία του Στρατιωτικού Συνδέσμου, όχι όμως χωρίς δισταγμούς. Γράφει στα
Απομνημονεύματά του:
Εγνώριζον κάλλιστα ότι ο στρατός δεν είναι προωρισμένος να επεμβαίνει εις τα της πολιτείας δι’ οιουδήποτε τρόπου και ότι στρατός προβαίνων εις τοιαύτα διαβήματα καθίσταται λίαν επιζήμιος εις το κράτος. Εβλεπον όμως ότι ο στρατός είχε σχεδόν αποσυντεθή και ότι το κράτος διέτρεχεν μέγιστον κίνδυνον ου μόνον ένεκα των εξωτερικών περιστάσεων, αλλά και εκ της εν γένει εσωτερικής καταστάσεως. Δεν ηγνόουν ότι γενόμενος αρχηγός Στρατιωτικού Συνδέσμου ετιθέμην εκτός νόμου, και ότι εν αποτυχία με ανέμενεν η ατιμία και ο δια τυφεκισμού θάνατος, είχον όμως την πεποίθησιν ότι ανελάμβανον έργον όπερ είχεν τον ιερόν σκοπόν της υπερασπίσεως της εις προφανή κίνδυνον διατελούσης Πατρίδος, ήτοι έργον σύμφωνον προς το στρατιωτικόν όρκον, προς ον κατά τύπους μόνον εφαίνετο ότι αντέκειτο.
Τη νύχτα της 14ης προς τη 15η Αυγούστου 1909 ο Ζορμπάς, επικεφαλής 250 αξιωματικών και περίπου 2.000 οπλιτών, κήρυξε από τους στρατώνες στου Γουδή την Επανάσταση, όπως επικράτησε να ονομάζεται, αν και επρόκειτο περί κλασικού πραξικοπήματος. Το ότι δεν ήταν επανάσταση το αναφέρει ο ίδιος ο Ζορμπάς στα Απομνημονεύματά του:
Το κίνημα του στρατού δεν κατέληξε την 15η Αυγούστου εις λαϊκήν επανάστασιν, αλλά παρέμεινε κατά την ημέραν εκείνην ως ένοπλος στρατιωτική στάσις της φρουράς των Αθηνών, διότι ο λαός δεν ανεμίχθη εις το κίνημα, ουδέ εξεδήλωσε τι υπέρ τούτου, αλλά έμεινεν αδρανών και αμφιβάλλων επί του πρακτέου.
Η Επανάσταση στου Γουδή είχε ως βραχυπρόθεσμο αποτέλεσμα την πτώση της νόμιμης κυβέρνησης του Δημητρίου Ράλλη και την απομάκρυνση του διαδόχου Κωνσταντίνου και των λοιπών βασιλοπαίδων από το στράτευμα. Ο Ζορμπάς, που δεν επιθυμούσε την εγκαθίδρυση δικτατορίας, αλλά και δεν μπορούσε να ανεχθεί τον παλαιοκομματισμό, κάλεσε τον Οκτώβριο του 1909 από την Κρήτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο να ηγηθεί της ανορθωτικής προσπάθειας της χώρας.
Στις 18 Ιανουαρίου 1910 ο Ζορμπάς ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Στέφανου Δραγούμη. Από τη θέση αυτή διέταξε τη διάλυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου, ενώ σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην αγορά του θωρηκτού Αβέρωφ και την αναδιοργάνωση του στρατού με την έλευση της γαλλικής στρατιωτικής αποστολής. Στις 6 Οκτωβρίου του ίδιου έτους τον αντικατέστησε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Αποστρατεύτηκε το 1911 με τον βαθμό του υποστρατήγου.
Τον Σεπτέμβριο του 1912, με επιστολή του προς τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ζήτησε να ανακληθεί στην υπηρεσία ενόψει των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά ο Βενιζέλος με απαντητική επιστολή του αρνήθηκε για τυπικούς λόγους.
Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται τα βιβλία Μαθήματα Πυροβολικής (τρεις τόμοι, 1883-1884) και Απομνημονεύματα ή Πληροφορίαι περί των συμβάντων κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως της 15ης Αυγούστου 1909, που γράφτηκε το 1911 και κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, το 1925.
Ο Νικόλαος Ζορμπάς πέθανε στις 12 Ιουνίου 1920 στο Β' Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, σε ηλικία 75 ετών.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/538
© SanSimera.gr
