Η κρίση του κορονοϊού άλλαξε πολλά και θα αλλάξει ίσως περισσότερα. Σε ό,τι αφορά όμως τη σχέση της με τον εξηλεκτρονισμό των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, υπάρχει κάτι που είχε πει ο Αϊνστάιν: την ημέρα που η τεχνολογία θα έχει υποκαταστήσει τη φυσική ανθρώπινη επαφή ο κόσμος θα έχει αποκτήσει την πρώτη γενιά κρετίνων
Δημοσθένης Κούρτοβικ
Λένε πολλοί: η ζωή μας δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια μετά τον κορονοϊό. Άλλοι λένε το αντίθετο: η ζωή θα επιστρέψει στους παλιούς ρυθμούς και τις παλιές συνήθειες, γιατί η ανθρώπινη μνήμη είναι κοντή και η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει.
Τέτοιες απόλυτες προφητείες κινδυνεύουν πάντοτε να γκρεμοτσακιστούν από το απότομο καταράχι του «είτε – είτε».
Τέτοιες απόλυτες προφητείες κινδυνεύουν πάντοτε να γκρεμοτσακιστούν από το απότομο καταράχι του «είτε – είτε».
Υπάρχουν και οι μετριοπαθείς, αλλά και αυτοί χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα: εκείνους που προβλέπουν ότι η ζωή μας θα αλλάξει λίγο προς το καλύτερο και εκείνους που πιστεύουν ότι θα αλλάξει λίγο μεν, αλλά προς το χειρότερο. Εδώ βέβαια τίθεται το ερώτημα τι θεωρεί κανείς καλύτερο και τι χειρότερο, πράγμα που μας προειδοποιεί να μη περιμένουμε συμφωνία των απαντήσεων.
Αν δείχνουν κάτι όλες αυτές οι εκτιμήσεις, είναι σύγχυση που υποδύεται τη βεβαιότητα. Οι μόνες ιστορικές προφητείες που έχουν την τάση να επαληθεύονται είναι αυτές των μυθιστοριογράφων, οι οποίοι όμως βιώνουν ένα απόλυτο πνευματικό μπλοκάρισμα από τότε που κηρύχθηκε το lockdown (διαβάστε πρόσφατες συνεντεύξεις τους και θα καταλάβετε γιατί). Το πώς θα είναι ο κόσμος μετά την πανδημία θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη του ανταγωνισμού τάσεων που προϋπήρχαν της πανδημίας, αλλά τις οποίες η πανδημία ανέδειξε, ενίσχυσε ή ανέστειλε. Εναπόκειται στο ένστικτο μάλλον παρά στη λογική ανάλυση το να διαβλέψει κανείς ποιες από αυτές θα επικρατήσουν σε βάθος χρόνου – γιατί μπορεί η ανθρώπινη φύση να μην αλλάζει, αλλά έχει πολλές αχαρτογράφητες ή υποφωτισμένες περιοχές.
Η πεποίθηση ότι οι ανθρώπινες σχέσεις θα επανέλθουν κάποια στιγμή σε φυσιολογικές μορφές βασίζεται στη σύγκριση με ό, τι συνέβη έπειτα από παλαιότερες πανδημίες. Η σύγκριση είναι εντελώς άστοχη. Την εποχή του Μαύρου Θανάτου ή της Ισπανικής Γρίπης δεν υπήρχε Διαδίκτυο, δεν υπήρχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν υπήρχαν Skype και τηλεδιασκέψεις. Δεν υπήρχε η παγκόσμια τάση να μεσιτεύει η οθόνη ενός υπολογιστή στο σπίτι ή σε ένα γραφείο σχεδόν όλη την ανθρώπινη επικοινωνία, προσωπική, πολιτική και επαγγελματική. Αυτή η τάση δεν είναι γέννημα του κορονοϊού. Αλλά στον κορονοϊό βρήκε έναν τούρμπο επιταχυντή. Βρήκε επίσης την τέλεια υπεράσπιση εναντίον των σκεπτικιστών και των ασυμμόρφωτων. Μια υπεράσπιση επιθετική, γιατί τώρα μπορεί να τους παρουσιάζει όχι απλώς ως τεχνοφοβικούς αλλά ως επικίνδυνους για τη δημόσια υγεία.
Είναι χαρακτηριστικό για το τι μπορεί να θεωρείται εφεξής φυσιολογικό στις ανθρώπινες σχέσεις ότι πλήθος διαφημιστικά σποτ και εκπομπές στην τηλεόραση όχι μόνο φρόντιζαν να εμπεδώσουμε ότι πρέπει να «μένουμε σπίτι» αλλά και προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι περνούσαμε μια χαρά εκεί. Αν υπήρχαν κάποιοι που δεν αισθάνονταν μια χαρά κλεισμένοι στους τέσσερις τοίχους τους, ήταν επειδή στερούνταν ενδιαφερόντων και επινοητικότητας, επειδή δεν ήξεραν να ομορφαίνουν τη ζωή τους.
Ακόμη πιο χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια γνωστών ονομάτων στα μέσα ενημέρωσης να απαξιώσουν την ανάγκη της κίνησης στον φυσικό δημόσιο χώρο, μιλώντας χλευαστικά για «σουλάτσο», και την ανάγκη της φυσικής ανθρώπινης επαφής, κοροϊδεύοντάς τη με τον ελιτίστικο θεατρινισμό φράσεων όπως «Αχ, μου λείπει η Μαρίτσα και τι θα κάνω». Αυτά δείχνουν ότι έχουμε περάσει από τα υγειονομικά επιχειρήματα στον δρόμο της ιδεολογοποίησης του κατά μόνας βίου και της απλώς διεκπεραιωτικής επικοινωνίας ανάμεσα στα ανθρώπινα υποκείμενα.
Δεν προφασίζομαι πως βρίσκομαι σε λιγότερη σύγχυση από ό, τι άλλοι, πως έχω περισσότερες βεβαιότητες. Η πανδημία του κορονοϊού θέτει πολλών ειδών ζητήματα και θα θέσει περισσότερα στο προσεχές μέλλον. Σε ό,τι αφορά όμως τη σχέση της με τον εξηλεκτρονισμό των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, θυμάμαι κάτι που είχε πει ο Αϊνστάιν: ότι την ημέρα που η τεχνολογία θα έχει υποκαταστήσει τη φυσική ανθρώπινη επαφή ο κόσμος θα έχει αποκτήσει την πρώτη γενιά κρετίνων.
Αυτό δεν είναι προφητεία. Είναι προειδοποίηση, από κάποιον που ήταν σε θέση να μιλάει για την τεχνολογία πολύ πιο έγκυρα από τους τεχνολάγνους. Και ως προειδοποίηση, υπονοούσε ότι τα πράγματα μπορούν να πάρουν και άλλη τροπή. Γιατί είπαμε, η ανθρώπινη φύση…
