Πηγή:https://gnomipoliton.com
Κόρινθος, Βόχα, Κιάτο βοούν: «Κάτω οι παλάντζες!», «Θέλουμε μονοπώλιο!», «Μονοπώλιον ή Θάνατος» – Τι έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής στις ανταποκρίσεις τους
Το 1903 είναι ιδιαίτερα θερμό για όλες τις σταφιδοπαραγωγές περιοχές της Πελοποννήσου και φυσικά την Κορινθία. Οι αγρότες σταφιδοπαραγωγοί εξαθλιωμένοι από την ασφυκτική πίεση των εμπόρων για μείωση των τιμών, αναζητούν λύτρωση στο περίφημο «Μονοπώλιο».
Οι περιοχές είχαν γνωρίσει μια πρωτόγνωρη αύξηση στη ζήτηση και στην τιμή της σταφίδας από το 1877 έως το 1890, εξαιτίας ενός συγκυριακού γεγονότος: Η φυλλοξήρα έπληξε τα γαλλικά αμπέλια και ανέβηκε υπερβολικά η ζήτηση της πελοποννησιακής σταφίδας, αφού οι Γάλλοι οινοπαραγωγοί αναπλήρωσαν τις απώλειές τους με ελληνικά σταφύλια. Η παραγωγή της σταφίδας αυξήθηκε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, για να καλύψει τη διεθνή ζήτηση, ενώ παράλληλα αυξήθηκε και η τιμή της. Από το 1890 και μετά, όμως, οι γαλλικοί αμπελώνες άρχισαν σταδιακά να καρποφορούν και να αποδίδουν, την ίδια στιγμή που και η ελληνική παραγωγή είχε φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Το αποτέλεσμα ήταν ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής να παραμένει αδιάθετο, ενώ και οι τιμές άρχισαν να παίρνουν την κατιούσα.
Κορινθία, εμπορία σταφίδας. Παραγωγοί και έμποροι.
Από αφιέρωμα του περιοδικού Life.
Η κυβέρνηση Θεοτόκη θέσπισε νόμο, ο οποίος δεν είχε πάγια ισχύ αλλά ανανεωνόταν κάθε χρόνο και όριζε πώς ο κάθε παραγωγός έπρεπε να παραδώσει στις κρατικές αποθήκες το παρακράτημα, δηλαδή το 15% της ποσότητας, που θα εξήγαγε. Στη συνέχεια το κράτος πουλούσε αυτό το απόθεμα σε οινεμπόρους που το εξήγαγαν με τη μορφή οινοπνεύματος. Το 1902 οι τιμές έπεσαν και πάλι εξαιτίας της υπερπαραγωγής, ενώ το 1903 η κατάσταση επιδεινώθηκε, με αποτέλεσμα το κράτος με νεότερο νόμο να αυξήσει το παρακράτημα στα 24%.
Στις αρχές του 1903 εμφανίστηκε ένας όμιλος Άγγλων κεφαλαιούχων που πρότεινε στο ελληνικό κράτος να αγοράζει το σύνολο της σταφιδικής παραγωγής της χώρας για 20 χρόνια. Αυτό ήταν το περίφημο «Μονοπώλιο». Η πρόταση ενθουσίασε τους σταφιδοπαραγωγούς αφού σ’ αυτό είδαν τη λύση των προβλημάτων τους και πίεζαν την κυβέρνηση να αποδεχτεί την πρόταση.
Ο Θοδωράκης (σ.σ. Δηλιγιάννης) έρχεται,
χειροκροτούντων όλων το σεβαστόν εδώλιον
Κι ιππεύει τον τσιοοειδή της εξουσίας πώλον κρατών το μονοπώλιον
Η σύμβασις, η σύμβασις… σηκώνονται τα χέρια,
Των σταφιδάδων έξαλλα λυσσομανούν τ’ ασκέρια,
Φριμάζουν τα Καλάβρυτα, φριμάζει το Ζητούνι,
Και μέσα στο Μελιγαλά της κάνουνε καρτέρι,
Κι η Ρούμελη με τον Μωρηά τεντώνει το ρουθούνι
Να μυρισθή τη σύμβασι που λίραις θα μας φέρη.«Ο Ρωμηός», Γ. Σουρής
Μια μέρα ακριβώς σαν τη σημερινή, ήταν η Παρασκευή 16 Μαΐου 1903 όταν ο ανταποκριτής της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ βρίσκεται στην Κορινθία για να καλύψει τα γεγονότα στα συλλαλητήρια που συνταράσσουν το νομό.
Description: «Corinth – Raisins in cart 113, «On the back «»113″»»» Creator: «Weinberg, Saul and Gladys» Publisher: «Blegen Library Archives» Date: «1932/1939»
Ο συντάκτης Κωστής Οικονόμου, ξεκινά με το τρένο από την Αθήνα και καθώς σταματά σταδιακά στους κορινθιακούς σταθμούς, ο ανταποκριτής διαπιστώνει ότι τα πλήθη έχουν συγκεντρωθεί για να παραλάβουν τις εφημερίδες και να μάθουν από αυτές σε ποιο στάδιο βρίσκεται η υπόθεση του σταφιδικού ζητήματος.
«Είναι ανήσυχοι και περίτρομοι», αναφέρει. Και παρακάτω γράφει: «Ο κόσμος δεν χορταίνει αναγινώσκων τας περι του Μονοπωλίου ειδήσεις. Όλα τα άλλα ζητήματα παρέλκονται. Μονοπώλιον και μόνον Μονοπώλιον! (…) Μόνον δια του μονοπωλίου θα σωθώσι, σας λέγουν, από τα νύχια των Τοκογλύφων, των διαφόρων σταφιδομειστών και των διαφόρων σταφιδεμπόρων».
Το επόμενο τηλεγράφημα του Κωστή Οικονόμου είναι από την Κόρινθο. «άμα το τραίνο έφθασεν εις την Κόρινθον», γράφει «δεν γνωρίζω και εγώ πως όλαι δια μιας αντήχησαν εις την ακοήν μου αι φωναί των απεγνωσμένων Κορινθίων. – Μονοπώλιον – Μονοπώλιον».
Ο ανταποκριτής του «Εμπρός» συνεχίζει την περιοδεία του: «Εις όλους τους σταθμούς από της Κορίνθου μέχρι του Κιάτου, ήτοι εις τους σταθμούς Περιγιάλι, Άσσος, Βραχάτι, Κουκόνι, Βέλον η αυτή κίνησης και η αυτή ζωηρότης. (…) Το ενδιαφέρον υπέρ του μονοπωλίου έχει κορυφωθή και έχει καταστήση όλους αυτούς τους δυστυχείς σταφιδοπαραγωγούς νευροπαθείς και παθαινομένους με την πρώτην τυχούσαν δυσάρεστον πληροφορίαν, την ενίοτε αβάσιμον και αστήρικτον».
Στο σταθμό του Κιάτου βρίσκει πολύ κόσμο, που τον ενημερώνει ότι την προηγούμενη μέρα είχε διοργανωθεί μεγάλο συλλαλητήριο στην πόλη στο οποίο συμμετείχαν και πολλοί Φενεάτες, αλλά και οι βουλευτές Κορινθίας κ.κ. Γκράβας και Ζούζουλας, οι οποίοι υποσχέθηκαν ότι θα πράξουν ότι είναι απαραίτητο «προς πραγματοποίησιν του επιδιωκομένου μονοπωλίου».
Στο Ξυλόκαστρο, αργότερα, ένας κτηματίας του λέει: «Ημείς δεν έχομεν άλλην ελπίδα. Είμεθα χαμένοι άνθρωποι. Αν δεν ψηφισθή η σύμβασις τα κτήματά μας θα τα πάρουν οι τοκογλύφοι. Αλλά ελπίζομεν ότι θα ψηφισθή η σύμβασις. Ευτυχώς και η Κυβέρνησις και η δημοσιογραφία υπερασπίζονται μεγάλως τα συμφερόντά μας»!
Η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ αναφερόμενη στα συλλαλητήρια της ίδιας μέρας, 16 Μαΐου 1903, έχει καλύτερο ρεπορτάζ από την περιοχή της Βόχας! Στο τηλέγραφημά του ο ανταποκριτής της γράφει για «πάνδημον συλλαλητήριον» που έγινε στο Κοκκώνι: «Πάνδημον συλλαλητήριον εγένετο χθες εν Κοκκωνίω υπέρ του μονοπωλίου καθ’ ο οι εν εξεγέρσει και αγανακτήσει διατελούντες σταφιδοκτήμονες κατά των επιζητούντων την ματαίωσιν του μονοπωλίου, χάριν ατομικών συμφερόντων των απεδέχθησαν εν βοή το κάτωθι ψήφισμα αποσταλέν εις την Α. Μεγαλειότητα και τους προέδρους της Κυβερνήσεως και Βουλής. Υπερχίλιοι σταφιδοκτήμονες των χωρίων Κοκκωνίου, Χατζημουσταφά, Μπολατίου και όλης της περιφέρειας της Βόχας διατελούντες εν δικαία αγανακτήσει ένεκεν της κακοβούλου αντιδράσεως των εχθρών του μονοπωλίου διατελούντες, αποδοκιμάζουν εν αγανακτήσει αντιδρώντες εντός και εκτός της Βουλής προς δήθεν προστασίαν των οινοπνευματοποιών δια της καταστροφής ημών, καταδικάζουν την μεροληπτικήν στάσιν των Αττικαρχών υποστηριζόντων τας παραλόγους αξιώσεις των οινοπνευματοποιών.
Προς τούτοις δε παρακαλούν άπαντας τους βουλευτάς όπως επισπεύσουν την επιψήφισιν της συμβάσεως του μονοπωλίου προς αποσόβησιν από της τελείας καταστροφής των. Επιφυλλάσσονται εν εναντία περιπτώσει ένοπλοι να μεταβούν εις τας Αθήνας προς προστασίαν των συμφερόντων των».
Ο Ανταποκριτής της εφημερίδας «Ακρόπολις», Ν. Σακελλάριος βρίσκεται στο Βραχάτι. «Ομολογώ» γράφει στο μεταμεσονύκτιο τηλεγράφημα προς την εφημερίδα του, «ότι μετά θερμότητος με υπεδέχθησαν, διότι τοις εδίδετο η ευκαιρία να εκφέρουν τη γνώμην των, να ακουσθή η φωνή των».
Οι Βραχατιώτες συγκεντρώνονται από τον ιερέα και τον πρόεδρο του χωριού στην πλατεία για να μιλήσουν με τον εκπρόσωπο της εφημερίδας. Ο Παπαντώνης, παπάς του Βραχατίου, τονίζει: «Η μόνη σωτηρία μας είναι το μονοπώλιο» και ο γιατρός Μιχ. Οικονόμου συμπληρώνει «Μόνο δια του μονοπωλίου θα αναπνεύσουν αι κτηματίαι. Σήμερον οι κτηματίαι είναι δούλοι των σταφιδεμπόρων ψυχή και σώματι. Εξαρτάται από τον σταφιδέμπορον ο οποίος του δίδει 50 δραχμάς και του τρώει χίλιας. Δια του μονοπωλίου θα επανακτήση ο κτηματίας όχι μόνον την υλικήν του ανεξαρτησίαν, αλλά και το ηθικόν του».
Ο συμβολαιογράφος κ. Οικονομόπουλος παρατηρεί: «Ο σταφιδικός πληθυσμός είναι πτώμα και ευρίσκεται εις τη διάθεση γυπών και ορνέων. Γύπες και όρνεα είναι οι σταφιδέμποροι. Για τον Πανόπουλο που ελήστευσεν έναν άνθρωπον η Πολιτεία διέθεσεν ολόκληρα στρατεύματα και τον συνέλαβε και τον ετιμώρησεν με είκοσι ετών δεσμά. Τους ληστάς οι οποίοι αφαιρούν το ψωμί, την ύπαρξιν του σταφιδικού λαού, όχι μόνον δε τους καταδιώκει αλλά και τους αφήνει ελευθέρους να μαζεύονται εις τας Αθήνας δια να αντενεργούν κατά της συμβάσεως».
Ο πρώτος πάρεδρος του Βραχατίου κ. Πανουσόπουλος ξεκαθαρίζει: «Μονοπώλιον ή θάνατος. Αυτό θα μας γλυτώσει» και εξηγεί με ποιο τρόπο οι σταφιδέμποροι εκβιάζουν τους αγρότες. Αφού συμφωνήσουν να αγοράσουν τη σταφίδα σε μία τιμή, τη φορτώνουν σε βαγόνι με προορισμό την Πάτρα. Στο μέσον όμως της διαδρομής, σταματούν τη μεταφορά και απαιτούν από τον κτηματία ή να συμφωνήσει σε μείωση της τιμής ή να πάρει το προϊόν του πίσω! Ο κτηματίας μη έχων άλλη επιλογή συμφωνεί στη μείωση. «Γι’ αυτό θέλουμε το μονοπώλιον», καταλήγει και ο κτηματίας Γ. Ρίσκας συμπληρώνει αγανακτισμένος: «το μονοπώλιο θα γίνει κι ο κόσμος να χαλάσει»!
Οι Βραχατιώτες παροτρύνουν τον συντάκτη της Ακροπόλεως να πάει και στα άλλα χωριά της Βόχας και αυτός ακολουθεί τη συμβουλή τους. Μεταβαίνει με σούστα, αρχικά στον Άσσο συνοδεία του γιατρού κ. Μιχάλη Οικονόμου.
Εκεί τους υποδέχεται επιτροπή αποτελούμενη από τους κυρίους Αραβαντινό, Γαμβρούλη, Καραμαλίκη, Ψαρρό, όλοι κτηματίες με επικεφαλής τον παπά του χωριού. Η απαίτησή τους είναι μία και ξεκάθαρη: «Μονοπώλιον ή θάνατος»! Ο Γαμβρούλης γίνεται παραστατικός στο λόγο του για να εξηγήσει το αδιέξοδο. Είναι λέει σαν να έχεις πρόβατα και να σε κατακλέβουν ζωοκλέφτες. Και όταν έρχεται η στιγμή να πουλήσεις τα πρόβατά σου να πετάγονται οι ζωοκλέφτες και να απαιτούν να μην τα πουλήσεις!
Ο Ν. Σακελλάριος φεύγει από τον Άσσο για να φτάσει στο Ζευγολατιό. Εκεί τον υποδέχεται μια άλλη επιτροπή αποτελούμενη από τους Κυριακόπουλο ιατρό, Α. Βουδούρη, Α. Σαρρή, Σ. Παπανδρέου. «Εάν δεν ψηφισθή» λένε για το μονοπώλιο, «είμεθα χαμένοι άνθρωποι. Οι έμποροι μας έγδαραν και το τομάρι μας».
Από το Ζευγολατιό, οδηγείται στα χωριά Χατζημουσταφά (Ευαγγελίστρια), Χασάν Αγά (Βοχαϊκό), Ιμβραήμ μπεη (Κρήνες), όπου «φωνή υπέρ του μονοπωλίου αντηχεί».
Φθάνει στο Βέλο το ακρότατον χωρίον του τότε δήμου Κορίνθου. Τους υποδέχεται ο Κανιάρης, γιατρός και ζητά κι αυτός με τη σειρά του την υποστήριξη της εφημερίδας στα δίκαια αιτήματα των σταφιδοπαραγωγών, ενώ ο κτηματίας κ. Τσαγγρής λέει: «Το μονοπώλιον το θεωρούμεν ως άγκυραν σωτηρίας»!
Ο ανταποκριτής της «Ακροπόλεως» για να στείλει τα τηλεγραφήματά του πρέπει να πάει στο Κιάτο, διαδρομή την οποία κάνει πεζός με τη συνοδεία του κ. Οικονόμου και του Ενωμοτάρχη κ. Παντελή. Μετά από μιάμιση περίπου ώρα φτάνει στο Κιάτο όπου ο τηλεγραφητής κ. Ξυλούρης στέλνει τα τηλεγραφήματα ενώ ο Ι. Οικονομόπουλος κτηματίας – μηχανικός τον προσκαλεί και τον φιλοξενεί στο σπίτι του. Εκεί συναντά τον δικηγόρο Ι. Ρηγάδη, τον Χ. Κανελλόπουλο, τον Κ. Κορδή, τον Δ. Δημόπουλο, τον Κουβατζή, τον Καρυωτάκη όλοι κτηματίες που εκφράζονται υπέρ του Μονοπωλίου.
Την άλλη μέρα το πρωί στη «Λέσχη» του Κιάτου συναντά τους βουλευτές Γκράβα και Ζούζουλα οι οποίοι θεωρούν σωτήριο το Μονοπώλιο…
Η κυβέρνηση Δηλιγιάννη ανέθεσε σε επιτροπή να μελετήσει την πρόταση των Άγγλων κεφαλαιούχων. Η εισήγηση της επιτροπής ήταν αρνητική και η πρόταση απορρίφθηκε. Το γεγονός αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.
Στις 12 Ιουνίου πολλοί κυβερνητικοί βουλευτές μεταξύ των οποίων και ο Απόστολος Ζούζουλας, αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους και η κυβέρνηση του Θεόδωρου Δηλιγιάννη καταρρέει σε μια δραματική συνεδρίαση της Βουλής. Σχηματίζεται κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Θεοτόκη.
Τελικά το μονοπώλιο ματαιώθηκε λόγω διακοινώσεως της Αγγλίας, διότι ήταν αντίθετο με την εμπορική σύμβαση που είχε με την Ελλάδα. Υποστηρίχθηκε τότε ότι η επίσημη παρέμβαση της Αγγλίας ήταν έργο των σταφιδεμπόρων που μαζί με τους παλιούς Άγγλους εισαγωγείς ενεργούσαν για τον τορπιλισμό του μονοπωλίου.
Η ματαίωση της σύμβασης προκάλεσε μεγάλο αναβρασμό στην Πελοπόννησο. Σε πολλές περιοχές οι διαμαρτυρίες εξελίχθηκαν σε ένοπλες συγκρούσεις, με αποτέλεσμα δύο μόλις εβδομάδες μετά το σχηματισμό κυβέρνησης, ο Θεοτόκης να πέσει, στις 25 Ιουνίου 1903, από τους βουλευτές του, που ήταν υπέρμαχοι του μονοπωλίου.
Πηγές:
Αρχείο Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης
Αρχείο Εφημερίδων Ελληνικής Βουλής
