Του Νίκου Τσούλια
"Δεν υπάρχει ομορφιά χωρίς αλήθεια και αλήθεια χωρίς ομορφιά"
Από τη στιγμή που συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας, η βασική όψη του ειδώλου μας συνδέεται με την αναζήτηση κάποιου μεγάλου σκοπού. Χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε ακριβώς αισθανόμαστε ότι στο ενδότερο του πνεύματός μας ενοικεί μια μεγάλη ιδέα, ένα φωτεινό στερέωμα που ακτινοβολεί επί όλης της εικόνας της ζωής μας.
Χωρίς να διδάσκεται συστηματικά από κανέναν θεσμό ή από κανέναν άνθρωπο το παιδί και ο νέος νιώθουν ότι όλη η κίνηση της κοινωνίας κάπου αποβλέπει, σε έναν ανομολόγητο στόχο που διαπερνά και διαποτίζει τους βαθύτερους προβληματισμούς και τις ευγενέστερες επιδιώξεις της ιστορίας. Εδώ σ’ αυτό το στερέωμα λάμπουν μερικές έννοιες, που είναι κορωνίδες της ορθολογισμού και του συναισθηματικού κόσμου μας. Η «αλήθεια», η «ομορφιά», το «καλό» είναι οι υπέρτατες αξίες, τα φωτεινά σημάδια στους ουρανούς των ονείρων και των φαντασιώσεων.
Με αυτές η ζωή μας αποκτά νόημα και σκοπό. Με αυτές θέλουμε να γονιμοποιηθεί η πραγματικότητα και ο προσωπικός μας κόσμος, για να γευθούμε τους χυμούς της ζωής, για να αρτιώσουμε την αυτοπραγμάτωσή μας. Όλες οι άλλες επιδιώξεις και οι στοχεύσεις μας απευθύνονται στα δευτερεύοντα και στα επιμέρους σημεία του Κόσμου˙ είναι τα ελάχιστα, είναι απλές προϋποθέσεις ύπαρξης για να αναζητήσουμε τα μέγιστα και τα σπουδαία, για να κατακτήσουμε την ουσία της ζωής.
Και αν το «καλό» και κατ’ επέκταση το «σωστό» διδάσκονται είτε οργανωμένα και θεσμικά είτε ασύντακτα και κατά περίπτωση, από πουθενά δεν βλέπουμε να αναδεικνύονται ή έστω να τίθενται προς συζήτηση και προς διερεύνηση οι φωτεινές αξίες της ομορφιάς και της αλήθειας, όχι για να διδαχτούν αλλά έστω για να αναδειχτούν σε μια σχετικά περίοπτη θέση και να αποτελούν πεδίο προβληματισμού και στοχασμού, αναζήτησης και έρευνας. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι τα μεγάλα ζητήματα της ζωής δεν τίθενται προς συζήτηση.
Σκόπιμα δεν ανοίγει κάποια μορφή αναζήτησης ή για να αυθαιρετούμε θεωρώντας ο καθένας την υποκειμενική του άποψη ως τη σωστή (πόσες και πόσες φορές δεν προβάλλεται η περίφημη φράση «εγώ λέω την αλήθεια» με περισσή έπαρση και χωρίς καμιά σχετικότητα του λόγου) ή για να επιβάλλονται από τους «ισχυρούς» τα περιεχόμενά τους στα μεγάλα τουλάχιστον θέματα και έτσι η ομορφιά, για παράδειγμα, να προσδιορίζεται εν πολλοίς από τις επιταγές της μόδας και της εμπορευματοποιημένης τέχνης.
Μπορεί βέβαια, από μια άλλη σκοπιά, να δεχτούμε ορθά ότι «ποτέ τα βαθιά ερωτήματα δεν επιδέχονται απόλυτων απαντήσεων» (Λοράν Λαφόργκ), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν οφείλουμε να τα θέτουμε στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντός μας˙ το αντίθετο πρέπει να είναι καθημερινό μας μέλημα. Και αν «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» (Ντοστογιέφσκι), είναι η αλήθεια που θα τον φανερώσει και αυτό το φανέρωμα είναι και βαθιά προσωπική υπόθεση αλλά και πρώτιστη κοινωνική επιταγή.
Εδώ προκύπτει αυτονόητα ένα ερώτημα. Υπάρχει απόλυτη θεώρηση της ομορφιάς και της αλήθειας; Φυσικά και όχι ˙κανένας δεν μπορεί να δηλώσει ότι τις κατέχει μονομερώς. Γιατί έχουμε επίγνωση του απλού γεγονότος ότι και οι δύο – η ομορφιά και η αλήθεια – είναι απόρροια του πολιτισμικού και του ιστορικού «συγκείμενου» αλλά και των προσωπικών κοσμοθεωρήσεων και αντιλήψεων για τη ζωή, αφού «η ομορφιά δεν είναι μια εγγενής ιδιότητα των πραγμάτων αλλά υπάρχει μόνο στο μυαλό του παρατηρητή» (Χιουμ), ενώ η αλήθεια είναι και κοινωνική κατασκευή και «φανέρωμα» της πραγματικότητας από τον καθένα.
Σ’ αυτή τη σχετικότητα των βασικών εννοιών της ζωής διαδραματίζεται και ένα σημαντικό μέρος του παιχνιδιού της εξουσίας – η οποία απλώνεται σ’ όλες τις λειτουργίες της κοινωνίας και του πολιτισμού – και ταυτόχρονα εκδιπλώνεται το πεδίο της ευρύτερης χειραγώγησης των πολιτών με βάση τα ερμηνευτικά σχήματα της κρατούσας κάθε φορά ιδεολογικής θεώρησης.
Μέσα από αυτό το σκηνικό προέκυψε και τα μεγάλο πρόταγμα του καπιταλισμού για την «αγορά», που προβάλλεται από το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα όλης της νεωτερικής περιόδου ως η απόλυτη αλήθεια (!), αφού προσδιοριζόταν και προσδιορίζεται ως η τελείωση της ιστορίας του ανθρώπου – αλλά είναι μια θεώρηση που συνιστά μια στρέβλωση του πραγματικού νοήματος της ιστορίας και της ζωής…
Αλλά αν η αλήθεια και η ομορφιά – και μόνο αυτές – αναφέρονται στην ουσία του «Είναι» του ανθρώπου, στο γυμνό πυρήνα της ύπαρξής μας και στο αυτοφυές ταξίδι της εξελικτικής πορείας της ζωής, μήπως είναι το ίδιο «πράγμα» που εκφράζεται με διπλή γλωσσική θεώρηση; Ας μην ξεχνάμε ότι και στο φιλοσοφικό στοχασμό και στην επιστημονική έρευνα και στη δημιουργικότητα της τέχνης και στο συμβολισμό της ποίησης δεν υπάρχει ομορφιά χωρίς αλήθεια και αλήθεια χωρίς ομορφιά. Πόσες και πόσες φορές οι επιστήμονες, για παράδειγμα, στην έρευνά τους δεν έχουν πάντα «κατά νου» την αισθητική των προς διερεύνηση αντικειμένων και προοικονομούν και προκρίνουν εκείνη την υπόθεση ως αληθή που εκδηλώνει όψη ομορφιάς;
Η αλήθεια και ομορφιά είναι ταυτόσημες, είναι η απολυτότητα του νοήματος του Κόσμου και της ζωής, και απλώς το γλωσσικό μας παιχνίδι φάνηκε γενναιόδωρο στο να χτίσει έναν δυισμό του Φαίνεσθαι σε έναν μονισμό του Είναι. Και η μεγάλη πρόκληση για κάθε άνθρωπο είναι το πώς κατακτά αυτή την ουσία της ζωής, με την αθωότητα και την ταπεινοφροσύνη – ίσως γι’ αυτό ο Αϊνστάιν θεωρούσε ότι «η αναζήτηση της αλήθειας και της ομορφιάς ανήκει σε μια σφαίρα δραστηριοτήτων, όπου επιτρέπεται να μείνουμε για πάντα παιδιά» -, με την ανησυχία και το στοχασμό, με τη διαρκή αναζήτηση της γνώσης και με τον κοινωνικό αγώνα.
Ίσως οι δρόμοι προς αυτή την πρόκληση να είναι πολλοί˙ ίσως ο κάθε άνθρωπος (οφείλει) να δημιουργεί και το δικό του δρόμο που θα πορεύεται σταθερά και αταλάντευτα προς τα «εκεί». Και ίσως αυτό να είναι το νόημα της ζωής μας και το προσωπικό μας ταξίδι, ένα ταξίδι στην ενότητα του κόσμου και στη δική μας απόλυτη μέθεξη και συνένωση μαζί του…
«Έχουμε ανάγκη από το ωραίο, έχουμε ανάγκη από το αληθινό, κυρίως από την ενότητά τους, όχι για να ωραιοποιήσουμε την αλήθεια ή ν’ αποκαλύψουμε την πραγματική και ουσιαστική ομορφιά της, για να μας μάθει να βλέπουμε, να την απολαμβάνουμε, να χαιρόμαστε απολαμβάνοντάς την – να την αγαπάμε». Αντρέ – Κοντ Σπονβίλ
Πηγή:https://www.fractalart.gr
