Απιστία : Απαγορευμένος παράδεισος, φαρμακερός όφις ή συνέπεια της πραγματικής ανθρώπινης φύσης; Μπορεί να πληγώσει ανεπανόρθωτα ακόμα και πολύ αγαπημένα πρόσωπα, να προκαλέσει πραγματικές τραγωδίες και, σε ορισμένες χώρες, να έχει ως συνέπεια ακόμα και την καταδίκη σε θάνατο με τρόπο φρικτό αλλά, παρόλ΄αυτά, υπάρχει από αρχής του ανθρώπινου είδους, η δε συχνότητά της -απ΄ό,τι δείχνουν πολλές έρευνες- βαίνει συνεχώς αυξανόμενη.
Με άλλα λόγια, όλοι όσοι απιστούν, παρόλο που γνωρίζουν πολύ καλά τις δραματικές συνέπειες που μπορεί να έχει η πράξη τους αυτή, επιλέγουν να διαβούν το κατώφλι αυτό. Και αυτό ισχύει σχεδόν σε κάθε είδους πολιτισμό ή πολιτισμική παράδοση.
Μυστήριο, παραλογισμός ή ένδειξη αφύπνισης της πραγματικής ανθρώπινης φύσης;
Μήπως αποτελούν ουτοπία οι όρκοι πολλών ζευγαριών για «αιώνια πίστη»;
Υπάρχει τρόπος να απαλλαγούμε από αυτόν τον «ύπουλο εχθρό» ή μήπως η απιστία και οι όποιες οδυνηρές, συνήθως, συνέπειές της είναι το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής στρέβλωσης, μιας λανθασμένης κοινωνικής αντιμετώπισης ή ένδειξης πως ζούμε με τρόπο που στην ουσία αντίκειται στην πραγματική ανθρώπινή μας φύση;
Τι θεωρούμε, αλήθεια, ως απιστία;
Πόσοι από εμάς το έχουμε σκεφθεί σοβαρά;
Είναι αυτονόητο πως όλοι μας εννοούμε το ίδιο πράγμα, όταν αναφερόμαστε σε αυτήν;
Είναι, για παράδειγμα, απιστία το να είναι κάποιος κρυφά ερωτευμένος με ένα άλλο άτομο χωρίς, όμως, να έχει κάνει έρωτα μαζί του;
Το να έχει κάνει έρωτα με ένα άλλο άτομο χωρίς, όμως, τη συμμετοχή οποιουδήποτε άλλου συναισθήματος;
Το να ανταλλάσσει sms ή e-mail με ερωτικά υπονοούμενα ή ερωτικό περιεχόμενο με κάποιο γνωστό ή άγνωστό του άτομο;
Το να έχει φιληθεί στα χείλη με κάποιον/-α στη διάρκεια μίας νυχτερινής εξόδου;
Το να έχει κάνει τηλεφωνικό σεξ ή cybersex, δηλαδή διαδικτυακό σεξ;
Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολο να απαντηθούν, μεταξύ άλλων, γιατί ο καθένας μας έχει, τις δικές του εμπειρίες και ευαισθησίες, καθώς και τα δικά του κριτήρια αλλά και πιστεύω, θρησκευτικά ή μη.
Αυτό συμβάλει στη δημιουργία μιας γκρίζας ζώνης που καθιστά, στην ουσία, δύσκολη την ύπαρξη ενός κοινά αποδεκτού ορισμού για την απιστία, αλλά και τον προσδιορισμό της συχνότητας και έκτασής της.
Ταυτόχρονα, η είσοδος των νέων τεχνολογιών και τρόπων επικοινωνίας δημιουργεί νέα δεδομένα με τα οποία πολλοί από εμάς δεν είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι, πράγμα που επιτείνει ακόμα περισσότερο το κλίμα μυστηρίου, ασάφειας, περιέργειας, ενδεχομένως και πρόκλησης.
Ο όρος «απιστία» ταυτίζεται συχνά με το σεξ ή ανάλογες πράξεις αλλά μπορεί να σημαίνει πολύ περισσότερα ή, ακόμα, και λιγότερα πράγματα από αυτό. Ο καθένας έχει, όπως προαναφέραμε, το δικό του προσωπικό τρόπο να ορίζει το τι θεωρεί ως απιστία.
Αυτό σημαίνει πως είναι σημαντικό να αποσαφηνίζεται από την αρχή μιας διαφαινόμενης μόνιμης σχέσης το τι θεωρεί ο καθένας από τους δύο ως απιστία, προς αποφυγή σοβαρών παρεξηγήσεων.
Οι πολιτισμικές διαφορές και επιρροές
Όπως κάθε φαινόμενο που είναι αξιακά και συναισθηματικά έντονα φορτισμένο, έτσι και η απιστία επηρεάζεται έντονα από τις εκάστοτε πολιτισμικές επιρροές, που μπορεί να ποικίλουν από κοινωνία σε κοινωνία.
Έτσι, λοιπόν, στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, ο αγοραίος έρωτας -για τους άνδρες φυσικά- δεν θεωρείται ως απιστία αλλά ως ενός είδους «παιχνίδι» παρά σεξουαλική πράξη.
Στη Ρωσία, πολλοί άνδρες θεωρούν πως οι όποιες ερωτοτροπίες ή τα όποια φλερτ δεν θεωρούνται ως απιστία, αρκεί να αρχίζουν και να τελειώνουν με τις διακοπές.
Στη Γαλλία, οι άνδρες και ένα μέρος των γυναικών δεν θεωρούν το φλερτ ως απιστία. Πολλοί Γάλλοι άνδρες θεωρούν την πίστη στη/στο σύντροφο ως σημαντική αλλά, παράλληλα, όχι και τόσο λάθος μια απιστία που δεν γίνεται αντιληπτή.
Στις Η.Π.Α. και στη Μ. Βρετανία, επικρατεί μια πολύ πιο συντηρητική αντίληψη που θεωρεί κάθε σεξουαλικής φύσης μυστικό ή πράξη ως απειλή της σχέσης ή του γάμου.
Τι είναι απιστία;
Στην κοινωνία που ζούμε, ένα κοινό χαρακτηριστικό της απιστίας είναι η αθέτηση μιας σιωπηρής ή ξεκάθαρα εκφρασμένης υπόσχεσης για σεξουαλική ή/και συναισθηματική αποκλειστικότητα. Τα όρια μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο.
Ένα ακόμα σημαντικό χαρακτηριστικό της απιστίας είναι πως εμπεριέχει ψέμα. Αυτός που απιστεί χρησιμοποιεί συχνά το ψέμα ως μέσο για να μπορέσει να πραγματοποιήσει την επιλογή του αυτή.
Οι αιτίες της απιστίας
Οι αιτίες της απιστίας είναι πολλές και ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Και, όμως, οι περισσότεροι θεωρούν πως η απιστία αποτελεί ένδειξη σοβαρών προβλημάτων στη σχέση ή πως κάποιος έχει κάνει «λανθασμένη» επιλογή συντρόφου.
Αυτό μπορεί να ισχύει για ένα μέρος των περιπτώσεων απιστίας, σε καμία περίπτωση, όμως, για το σύνολό τους.
Δεν είναι καθόλου απαραίτητο να υπάρχουν προβλήματα στη σχέση για να οδηγηθεί κάποιος στην απιστία και ούτε η έλξη προς κάποιο άλλο άτομο σημαίνει πως έχει γίνει λάθος επιλογή συντρόφου.
Αυτά αποτελούν υπεργενικεύσεις, υπεραπλουστεύσεις ή ακόμα και άλλοθι για αυτούς που απιστούν.
Ένας ακόμα μύθος είναι και το ό,τι αυτός που απιστεί δεν παίρνει αυτό που χρειάζεται από τη σχέση του. Και αυτό μπορεί να είναι μόνο εν μέρει αλήθεια και να ισχύει και πάλι για ένα μέρος των περιπτώσεων απιστίας.
Το κομβικό σημείο είναι αν έχει εκφράσει ανοιχτά και άμεσα τι του λείπει στη σχέση και αν έχει κάνει ειλικρινή προσπάθεια να το επιλύσει με το/τη σύντροφό του.
Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από αυτούς που ισχυρίζονται κάτι τέτοιο ως αιτία της απιστίας τους ΔΕΝ δίνουν συνήθως οι ίδιοι αρκετά πράγματα στη σχέση και ούτε επενδύουν ιδιαίτερα σε αυτήν.
Υπάρχουν άτομα που χρησιμοποιούν την απιστία ως μέσο για να βάλουν τέλος στη σχέση τους επειδή δεν νιώθουν, για κάποιο λόγο, καλά σε αυτήν ή επειδή μπορεί να φοβούνται υπερβολικά τη συναισθηματική δέσμευση, που ίσως έχει αρχίσει να διαφαίνεται, -φροντίζοντας να γίνει, με κάποιον τρόπο, γνωστή η απιστία τους στο σύντροφό τους- γιατί δεν τολμούν να εκφράσουν ανοιχτά την επιθυμία τους αυτή και να αναλάβουν την ευθύνη της επιλογής τους.
Ορισμένοι οδηγούνται στην απιστία από μία βαθύτερη ανάγκη τους για ένταση και για να ζήσουν κάτι το ξεχωριστό που θα τους ανεβάσει τη διάθεση και θα δώσει χρώμα και νόημα στη ζωή τους. Η ανάγκη αυτή μπορεί να είναι μέρος της ιδιοσυγκρασίας τους ή στοιχείο μιας προσωπικότητας που θέλει να αποφύγει μια αίσθηση εσωτερικού κενού που μπορεί να επικρατεί και να είναι πολύ βασανιστική και δύσκολα διαχειρίσιμη.
Η πιο συχνή απάντηση που δίνουν, ιδιαίτερα οι άνδρες, ως αιτία της απιστίας τους είναι πως «απλά συνέβη» ή «έτυχε». Ένα ταξίδι μακριά από τον τόπο διαμονής και λίγο περισσότερο αλκοόλ αρκούν για αρκετούς ώστε να οδηγηθούν στην απιστία, χωρίς να υπάρχει άλλος σοβαρός λόγος.
Παρόλ΄αυτά, πολλές έρευνες δείχνουν πως περίπου το 80% των γυναικών και το 50% των ανδρών νιώθουν έντονα συναισθήματα για το άτομο με το οποίο διατηρούν μια εκτός σχέσης/γάμου ερωτική σχέση.
Ένα άλλο «παράδοξο» που έχει, επίσης, διαπιστωθεί είναι πως πολλοί -παρόλο που φαίνεται πως αναζητούν ενός είδους βασική ασφάλεια δίπλα σε ένα άλλο άτομο με το οποίο να συμπορευθούν στη ζωή, κάτι που αξιολογείται ιδιαίτερα σε όλες τις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού- όταν διαβεβαιωθούν για την ύπαρξη αυτής της βασικής ασφάλειας, θεωρούν πως αυτό που έχουν δεν τους αρκεί και πως θέλουν κάτι το εντελώς διαφορετικό που να έχει ένταση και μεγαλύτερο ενδιαφέρον και πως αυτό βρίσκεται έξω από τη σχέση τους.
Στην περίπτωση αυτή, η απιστία μοιάζει ως μία είδους διαφυγή από την ασφάλεια και την προβλεψιμότητα αυτού που με τόση προσπάθεια και κόπο έχουν καταφέρει να κτίσουν ως τότε.
Διαφορετική αντιμετώπιση από τα δύο φύλα
Οι έρευνες δείχνουν μία σαφή διαφορά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται και εκλαμβάνουν την απιστία τα δύο φύλα.
Για τους άνδρες, το χειρότερο που μπορεί να τους συμβεί είναι να τους απατήσει σεξουαλικά η σύντροφος/σύζυγός τους.
Για τις περισσότερες γυναίκες, η χειρότερη εκδοχή φαίνεται πως είναι να τις πει ξαφνικά ο σύντροφος/σύζυγός τους πως είναι ερωτευμένος με μία άλλη γυναίκα.
Οι εξηγήσεις που δίνονται συνήθως για τις διαφορετικές αυτές στάσεις απέναντι στην απιστία προέρχονται από τη βιολογία.
Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που ο άνδρας ποτέ δεν είναι 100% σίγουρος αν το παιδί που φέρνει στον κόσμο η σύντροφός του είναι δικό του, η σημασία της σεξουαλικής πίστης αποκτά πολύ μεγαλύτερη αξία για αυτόν.
Αντίθετα, για τις γυναίκες, μεγαλύτερη σημασία έχει η διασφάλιση, διαμέσου της συμμετοχής του άντρα στη ζωή της οικογένειας, της συντήρησης και επιβίωσης τόσο της ίδιας όσο και των παιδιών της.
Για το λόγο αυτό, ο μεγαλύτερος φόβος της γυναίκας είναι η συναισθηματική εμπλοκή του άντρα σε μία άλλη σχέση, δηλαδή ο κίνδυνος να εγκαταληφθεί.
Οι συνέπειες της απιστίας
Σε πολλές κοινωνίες, η ερωτική πίστη έχει μια ιδιαίτερα ισχυρή συμβολική σημασία για μια σχέση, καθώς θεωρείται ως σημαντικότατο κριτήριο της ποιότητάς της.
Η σεξουαλική απιστία καταρρακώνει την ταυτότητα και τη συνέχεια της σχέσης, ενώ, ταυτόχρονα, ενεργοποιεί σχεδόν πάντα πολύ έντονα και επώδυνα συναισθήματα.
Το άτομο που έχει υποστεί μια απιστία αισθάνεται συνήθως προδομένο και παραγκωνισμένο από αυτόν/ήν που ίσως εμπιστευόταν περισσότερο από κάθε άλλον. Συχνά, πλήττονται οι πιο ευαίσθητες πλευρές της προσωπικότητάς του, όπως π.χ. η αυτοεκτίμησή του.
Βασανιστικά ερωτήματα και σκέψεις του τύπου «Δεν αξίζω τίποτα», «Ίσως ήταν δικό μου λάθος» κ.ά. είναι συχνά παρόντα.
Κάτι που κάνει την όλη κατάσταση ακόμα πιο επώδυνη είναι η αίσθηση πως ο/η σύντροφος έχει αγκαλιάσει, φιλήσει και έρθει τόσο κοντά σωματικά με ένα άλλο άτομο.
Ορισμένοι νιώθουν σαν ένα άλλο άτομο να συνυπάρχει πλέον σε κάθε κοινή στιγμή με το/τη σύντροφό τους, και αυτό είναι ιδιαίτερα βασανιστικό.
Μερικές φορές, δεν είναι μόνο η σεξουαλική διάσταση της απιστίας που πονά και πληγώνει το άτομο που έχει απατηθεί.
Τα ψέματα και η εξαπάτηση μπορεί να είναι για κάποιους ακόμα πιο δύσκολα να ξεπεράσουν. Η εμπιστοσύνη τους για τον Άλλον μπορεί κυριολεκτικά να καταρρεύσει.
Ιδιαίτερα, τα άτομα, που ως παιδιά είχαν προβλήματα στη στενή συναισθηματική σχέση δεσμού με τους γονείς τους, απειλούνται και πλήττονται πολύ σοβαρά από μία τέτοιου είδους εμπειρία, καθώς ενεργοποιούνται παλιά τραυματικά και πολύ οδυνηρά βιώματα εντός τους.
Όμως, και αυτός που απιστεί μπορεί να νιώθει/νιώσει πολλές φορές -αν και όχι πάντα- έντονα αισθήματα ενοχής και ντροπής.
Έχω ακούσει από άτομα, που έχουν βρεθεί στη θέση τόσο του απατημένου/-ης όσο και αυτού που έχει απατήσει, πως ήταν για αυτούς πολύ οδυνηρότερο το δεύτερο.
Απιστία αντρών
Μήπως η απιστία μπορεί να γίνει αφορμή εξέλιξης μιας ήδη αποτελματωμένης σχέσης;
Τα τελευταία χρόνια, έχουν αρχίσει να ακούγονται ολοένα και περισσότερες απόψεις που θεωρούν την απιστία ως δυνατότητα βελτίωσης μιας ήδη προβληματικής ή αποτελματωμένης σχέσης, ως μια βαλβίδα εκτόνωσης ή ως το άνοιγμα ενός ερμητικά κλειστού για χρόνια παράθυρου ενός δωματίου που ο αέρας του λιγόστεψε επικίνδυνα και που, ανοίγοντάς το, μπορεί να μπει φρέσκο αεράκι που να αναζωογονήσει την ατμόσφαιρά του και αυτούς που εισπνέουν το οξυγόνο τους.
Αν δεν συνέβαινε αυτό, μπορεί και να δηλητηριάζονταν...
Η άποψη αυτή δεν αποτελεί προτροπή στην απιστία αλλά έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισής της και επισήμανση μιας θετικής δυνατότητας που μπορεί να έχει σε ορισμένες περιπτώσεις.
Το να αφήνεται μια σχέση για χρόνια στο έλεος των συγκρούσεων και των εμφανών ή ανείπωτων ματαιώσεων που την ταλανίζουν και τη μολύνουν μέχρι θανάτου είναι αδιέξοδο αλλά και συντριπτικό και για τους δύο.
Αν ποτέ δεν έχει γίνει κάποια ουσιαστική και ειλικρινής προσπάθεια και από τους δύο συντρόφους να εκφράσουν όχι μόνο τις πικρίες και τα όποια παράπονά τους αλλά και να ακούσουν με προσοχή και τα όσα έχει να τους πει και ο Άλλος, τότε, στην περίπτωση αυτή, η απιστία μπορεί να είναι σαν ενός είδους ηφαιστειακή έκρηξη ή σεισμική δόνηση που εκτονώνει συσσωρευμένη ένταση ή επιφέρει, αντίστοιχα, μια νέα και πιο σταθερή ισορροπία, και να λειτουργήσει ως καταλύτης δημιουργικών και ανανεωτικών αλλαγών που, σε διαφορετική περίπτωση, ποτέ δεν θα πραγματοποιούνταν.
Επίλογος
Ας μην ξεχνάμε πως ακόμα και αυτός που αγαπά μπορεί να κάνει λάθη που να πληγώσουν πολύ ακόμα και τα πλέον αγαπημένα του πρόσωπα.
Η απιστία, από τη στιγμή που έχει ηλικία όσο και η ίδια η ανθρωπότητα και συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και όταν η συνέπειά της είναι η θανατική καταδίκη, σημαίνει πως μάλλον αποτελεί ιδιοσυστασιακό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης που τίποτα μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να το ελέγξει.
Υπάρχουν πολλοί ερευνητές που αμφισβητούν το ό,τι η μονογαμία αντιπροσωπεύει την πραγματική ανθρώπινη φύση.
Υπάρχουν είδη ζώων, όπως ένα είδος χιμπατζήδων, των οποίων το DNA διαφέρει μόνο κατά 1,6% από το ανθρώπινο DNA, αλλά και πολλές φυλές στην Κίνα, στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική όπου τα θηλυκά ή οι γυναίκες ανήκουν σε όλα τα αρσενικά/άνδρες, όπως κοινά είναι και τα παιδιά και η ευθύνη της φροντίδας τους, η εξεύρεση τροφής κ.ά.
Η αποφυγή των αυτοματοποιημένου αντιδράσεων του τύπου «Κάθαρμα ή π.....α ξεκουμπίσου αυτή τη στιγμή από το σπίτι» και ο ακόλουθος διασυρμός τού ή της ενόχου σε όλους τους συγγενείς και φίλους, που ο κάθε απατημένος θεωρεί πως έχει κάθε δικαίωμα να εκφράσει την ίδια στιγμή που ανακαλύπτει την απιστία, θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποφευχθούν αν υιοθετούσαμε μια διαφορετική ηθική και αξιακή αντιμετώπιση για το τι επιτρέπεται ή όχι στις μακροχρόνιές μας σχέσεις.
Ακριβώς αυτό έχουμε κάνει για δεκάδες άλλα σημαντικά θέματα που, ενώ αφορίζονταν επί αιώνες, καταφέραμε να τα αντιμετωπίζουμε ως απόλυτα «φυσιολογικά» πλέον, όπως π.χ. οι προγαμιαίες σχέσεις, η ομοφυλοφιλία και τόσα άλλα...
Τέλος, πιστεύω πως ένα μεγάλο ποσοστό των απιστιών θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί,αν καταφέρναμε να συζητάμε ανοιχτά και ειλικρινά με το/τη σύντροφό μας για όλα όσα θέλουμε ή που μας ενοχλούν στη σχέση και, αν δεν βρίσκαμε μια ικανοποιητική και για τους δύο λύση, να χωρίζαμε, διατηρώντας την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό μας, σώζοντας την ψυχική μας ισορροπία και ό,τι άλλο θα ήταν δυνατόν να σωθεί από τη μακρόχρονη συνύπαρξή μας και δίνοντας, ταυτόχρονα, στους εαυτούς μας τη δυνατότητα να ζήσει κάτι νέο που να ταιριάζει στα πραγματικά μας θέλω και σε αυτό στο οποίο έχουμε διαμορφωθεί έως εκείνη τη στιγμή της ζωής μας.
Σάββας Ν. Σαλπιστής, Ph.D.
Πηγή: i-psyxologos.gr
