Μελίνα Μουταφίδου
Πηγή εικόνας: metmuseum.org
Το πλατωνικό Συμπόσιο συνιστά ένα από τα σημαντικότερα έργα περί έρωτος στον ρου του φιλοσοφικού στοχασμού. Το δισεπίλυτο ζήτημα του έρωτος προβληματίζει τους συνδαιτημόνες του Συμποσίου, μια συνάθροιση από περίφημους πνευματώδεις στοχαστές της εποχής, που θα δώσουν ιδιαίτερες και περίτεχνες προσεγγίσεις για το μείζον ζήτημα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στο πλαίσιο του σωκρατικού λόγου, γίνεται άμεσα αντιληπτό το βαθύτερο νόημα του έρωτος, που ξεπερνά κατά πολύ την έννοια της σεξουαλικότητας. Η τοποθέτησή του θα χαρακτηριστεί από ένα έντονα αλλόκοσμο στοιχείο, τονίζοντας πως ο ίδιος θα μεταφέρει το λόγο του στα χείλη της Διοτίμας. Η Διοτίμα, μια σοφή γυναίκα από τη Μαντινεία, βοήθησε τους Αθηναίους που κινδύνευαν από λοιμό στα 430 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, παροτρύνοντάς τους να κάνουν θυσίες, αναβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη νόσο για δέκα έτη. Ο Σωκράτης αναφερόμενος στη συνδιαλλαγή του με εκείνη, θα τονίσει τη ροπή του έρωτος να επιθυμεί αυτό το οποίο δεν έχει στη διάθεσή του.
Ως έρωτας ορίζεται ως η κατάσταση ανάμεσα στη θνητότητα και την αθανασία, μέσω της οποίας οι άνθρωποι συνδέονται με τους θεούς και οι θεοί πλησιάζουν τους ανθρώπους. Στο σημείο αυτό γίνεται λόγος για την έννοια του «μεταξύ», έναν όρο φιλοσοφικό που περιγράφει τη στιγμή κατά την οποία συντελείται η μετάβαση από το ον στο μη ον και αντιστρόφως. Η ιέρεια, αναφερόμενη στο κενό που προκύπτει, εξυψώνει τον ίδιο της τον εαυτό τονίζοντας τη σημασία της μαντικής και της τέχνης των ιερέων. Η Διοτίμα, υποβιβάζοντας άλλες τέχνες και επαγγέλματα, υποστηρίζει πως έχει την τιμή του Δία να έρχεται σε επαφή μαζί του, αποτελώντας την ίδια τη γέφυρα επικοινωνίας με το θεϊκό στοιχείο.
Θα αποδώσει μια μυθικά πλασμένη ιστορία για τη γέννηση του έρωτος, υποστηρίζοντας πως είναι ο ιός του Πόρου και τη Πενίας εξ ου και η αντιφατική του φύση, η χαρακτηριζόμενη τόσο από τη ροπή προς το κάλλος, την ανδρεία, την ορμητικότητα, το πάθος για γνώση, την επινοητικότητα και τη διάνοια λόγω του πατέρα του, όσο και από τον ενδεή και πρωτόγονο τρόπο ζωής λόγω της μητέρας του. Βρίσκεται μεταξύ της γνώσης και της αμάθειας, επιθυμώντας διακαώς να αποκτήσει τις ιδιότητες που δεν έχει ακόμη στη κατοχή του, αλλά και μεταξύ του ερέβους και του φωτός.
Δεν είναι το αντικείμενο, αλλά το ωραίο, τρυφερό και αξιοθαύμαστο υποκείμενο, καθώς ο έρως αποτελεί το ερών και όχι το ερώμενον. Αποζητά και στοχεύει στην ευτυχία, η οποία κατά τα σωκρατικά λεγόμενα μπορεί να αποκτηθεί μόνο δια μέσου του ωραίου, το οποίο δεν είναι κάτι αλλότριο της ανθρώπινης φύσης, αλλά ο βαθύτερος πυρήνας της. Σημαντικός παράγοντας για δημιουργία του έρωτος, συνίσταται η ύπαρξη του κάλλους, μέσω του οποίου μια ψυχή μπορεί να αγγίξει την απόλυτη ευδαιμονία, που είναι έμφυτος σκοπός κάθε ύπαρξης. Μέσα από τη ψυχική αυτή ανάγκη του ανθρώπου γίνεται αντιληπτό ότι η ψυχή επιζητά το αιώνιο, το αθάνατο. Το κάλλος αποτελεί την αναγκαία συνθήκη, το αναγκαίο περιβάλλον για να αναπτυχθεί ο έρωτας. Η ψυχή αποβλέποντας στην αρχετυπική ωραιότητα, έρχεται σε επαφή με τα καλαίσθητα απεικάσματα του πραγματικού κόσμου, τα οποία σταδιακά θα την οδηγήσουν στο πλατωνικό αιώνιο πρότυπο.
Μέσω της πορείας που ακολουθεί μια ψυχή, προκύπτει η γέννηση εντός του ωραίου, είτε είναι σωματική είτε ψυχική. Ο τόκος αποτελεί το μέσο που εξασφαλίζει την αθανασία, καθώς η αναπαραγωγή καθίσταται η προσπάθεια του ατόμου για την αφή του παντοτινά καλού, το οποίο βρίσκεται στη σφαίρα της αιωνιότητας. Κάθε πόθος που συσχετίζεται με το καλό ή την ευτυχία θεωρείται αγάπη, όμως ο χαρακτηρισμός εραστής αποδίδεται σε εκείνον που στοχεύει σε ένα συγκεκριμένο είδος ευτυχίας.
Εξυψώνεται, λοιπόν, ο έρωτας στο Συμπόσιο, χαρακτηριζόμενος ως ο απόλυτος ρυθμιστής της ζωής, αφού συνιστά το βασικό αίτιο για την διαιώνιση του ανθρώπινου γένους και κατ’ επέκταση την επίτευξη της αθανασίας. Δείχνει τον δρόμο, δια μέσου του οποίου οι ψυχές που πασχίζουν να ενωθούν με το θείο, θα μπορέσουν να απεκδυθούν από τα δεσμά της άγνοιας και της πλάνης της αισθητικότητας, τονίζοντας τη σημασία της γνώσης, για την επίτευξη μιας ευδαιμονικής κατάστασης.
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Nails J. H. Lesher- Debra – Sheffield Frisbee C. C., Plato’ s Symposium Issues in Interpretation and Reception, Harvard University Press, 2006.
- Taylor Α. Ε. (Μετάφρ. Ιορδάνης Αρζόγλου), Πλάτων- Ο άνθρωπος και το έργο του, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1990.
- Wilamowitz- Moellendorff Ulrich von, Πλάτων. Η ζωή και το έργο του, Αθήνα, Κάκτος, 2005.
- Θεοδωρακόπουλος Ιωάννης, Εισαγωγή στον Πλάτωνα, Αθήνα, Εστία, (3)
- Συκουτρής Ιωάννης, Πλάτωνος Συμπόσιον, Αθήνα, Κάκτος, χ.χ.
Πηγή: https://www.maxmag.gr
