Επιμέλεια: Ελένη Σοφού
…Η απέραντη θάλασσα καμιά φορά αγριεύει, λυσσομανάει, αιφνιδιάζει κι επιτίθεται με την αξεπέραστη δύναμη μιας τρίαινας· άλλες πάλι φορές γίνεται μια μειλίχια ερωμένη, σου χαϊδεύει το πρόσωπο με γλυκές αύρες, απαλύνοντας τις θύμησες των εκδικητικών της ξεσπασμάτων, ζητάει συγνώμη σχεδόν. Είναι συνάμα πηγή ευλογίας και συμφοράς. …η θάλασσα δεν μπορούσε να είναι κανενός, ο αέρας, το δάσος, οι καταρράκτες που τα νερά τους κυλούσαν ορμητικά απ’ τα ψηλά πετρώματα με άσπρους αφρούς, οι πηγές που ανάβλυζαν κάτω από βράχια, ήταν πράγματα τα οποία δεν μπορούσε να τα κατέχουν άτομα. Αυτά, όλα, ήταν δώρα της ευλογίας του Θεού. Ωστόσο, ξένοι άνθρωποι, από μέρη κοντινά και μακρινά, επιτίθονταν τώρα στο χώμα και στην πέτρα, στο νερό και στον δρόμο του χωριού τους...
Η θάλασσα είναι η μεγάλη πρωταγωνίστρια στο μυθιστόρημα του Ζουλφί Λιβανελί με τίτλο «Ο ψαράς κι ο γιος του», από τις εκδόσεις Πατάκη ( Νοέμβριος 2022) και μετάφραση Φραγκώ Καράογλαν. Η θάλασσα είναι τροφός και μήτρα ζωής, υγρός τάφος, σύντροφος και φίλη, ζωοδότρα δύναμη, ένας τόπος περισυλλογής που καθορίζει την ταυτότητα όσων μεγάλωσαν και ζουν κοντά της. Το βιβλίο είναι ένας φόρος τιμής στον «Γέρο και τη θάλασσα» του Ερνεστ Χεμινγουαίη.
Στην αρχή του βιβλίου η ιστορία που αφηγείται ο συγγραφέας μοιάζει να είναι συνηθισμένη. Κεντρικός ήρωας ο Μουσταφά, είναι ένας ψαράς που ζει με την γυναίκα του σε ένα παραθαλάσσιο χωριό που βρέχεται από το Αιγαίο. Ήσυχοι άνθρωποι, δουλεύουν για να ζήσουν και αγωνίζονται να συνεχίσουν τη ζωή τους µετά τον χαµό του επτάχρονου γιου τους στη θάλασσα. Τα προβλήματα της εποχής µας δεν άφησαν ανέγγιχτο το μικρό χωριό. Οι λιγοστοί κάτοικοι, έχουν να αντιμετωπίσουν και κάτι άλλο, που λίγα χρόνια πριν δεν υπήρχε. Το κύμα προσφύγων που προσπαθεί να περάσει στη Δύση, για να γλυτώσει από τον πόλεμο και το θάνατο. Όλα ανατρέπονται όταν μια μέρα ο Μουσταφά βγαίνοντας με τη βάρκα του για ψάρεμα, βρίσκει δύο πτώματα να επιπλέουν κι ένα μωρό, ένα αγοράκι ζωντανό, δεμένο σε μια μικρή φουσκωτή βάρκα. Πολύ γρήγορα θα πάρει την απόφασή του. Η θάλασσα που έχει πάρει το δικό του παιδί αυτή τη φορά του επιστρέφει ένα άλλο. Η ξαφνική εμφάνιση των πτωμάτων και του ζωντανού παιδιού έρχεται να φέρει τα πάνω κάτω στα ασάλευτα νερά της περιοχής, να ταράξει την κοινωνία και να γίνει η αφορμή να επανεκτιμηθούν οι αξίες της φιλίας, της οικογένειας, της αλληλεγγύης, της αυτοθυσίας. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο που δίνει μεγαλύτερη αξία στο μυθιστόρημα. Ο τρόπος όμως που εξελίσσεται η πλοκή και το αναπάντεχο τέλος κάνει το μυθιστόρημα εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Ο Λιβανελί, μέσα από μια ιδιαίτερα ποιητική αφήγηση, συμμετέχει στη ζωή των ηρώων. Αναφέρεται στις σχέσεις στοργής και αφοσίωσης μιας οικογένειας, στη ζωή των επαγγελματιών ψαράδων μέσα στη θάλασσα, στην ήρεμη θάλασσα και στην ανταριασμένη, στη μητρότητα και την απώλεια ενός παιδιού και επικεντρώνεται στα προβλήματα της πατρίδας του και της ανθρωπότητας. Μιλάει για τη σύγχρονη προσφυγική κρίση και τους πρόσφυγες, όπως το αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα ένας ψαράς που ζει από τη θάλασσα. Με μία γραφή καθαρά πολιτική, ρεαλιστική και ανθρώπινη θίγει όλα όσα πληγώνουν την πατρίδα του και όχι μόνο. Παράλληλα, καταδεικνύει με αποφασιστικό τρόπο τους λόγους της οικολογικής καταστροφής στο Αιγαίο και την απληστία των εταιρειών που εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους. Με σκληρούς διαλόγους αποκαλύπτει πως φτάνουν οι πρόσφυγες στα ελληνικά νησιά, όσοι βέβαια έχουν γλυτώσει από όλες αυτές τις περιπέτειες και έχουν μείνει ζωντανοί. Στον 21ο αιώνα, όπως λέει (στο βιβλίο) ο διακινητής, «παίζονται πολλά λεφτά» και τα λεφτά είναι ο καθοριστικός παράγοντας που κινεί τα πράγματα. Εκμετάλλευση ανθρώπινου πόνου, εκμετάλλευση φυσικών πόρων, οικολογικές καταστροφές, κατάρρευση αξιών, όλα στο βωμό του χρήματος. Μέσα από ένα μυθιστόρημα, με πρωταγωνιστές ανθρώπους που δεν έχουν ιδέα από πολιτική, από απλούς ανθρώπους που ξέρουν από αγάπη και συμπόνοια ο συγγραφέας σαν έμπειρος παραμυθάς ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, φροντίζει να κυριαρχήσει στο τέλος η ελπίδα.
«Θα νικήσουν αυτοί που αντιστέκονται, η νίκη όμως αυτή είναι μια κουραστική και επώδυνη πορεία» λέει ο συγγραφέας. «Μακάρι να ήταν και οι άνθρωποι καλοί σαν τα δελφίνια», μονολογεί ο Μουσταφά…
Καλό διάβασμα!
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
O Zoυλφί Λιβανελί γεννήθηκε το 1946. Είναι ίσως ο γνωστότερος και πιο δημοφιλής Τούρκος µουσικοσυνθέτης στη χώρα του αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Τραγούδια του έχουν ερμηνεύσει η Joan Baez, η Maria del Mar Bonet, ο Udo Lindenberg και η Μαρία Φαραντούρη. Με την έκδοση του πρώτου του µυθιστορήµατος το 1997, του Μεγάλου Ευνούχου της Κωνσταντινούπολης (Εκδ. Πατάκη 2000), κατέκτησε το αναγνωστικό κοινό µέσα και έξω από την Τουρκία. Το βιβλίο, που έχει μεταφραστεί επίσης στα αγγλικά, στα γαλλικά, στα ισπανικά, στα γερµανικά, στα ιταλικά και στα κορεατικά, τιµήθηκε µε το Βαλκανικό Λογοτεχνικό Βραβείο. Από τις Εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν επίσης τα εξαιρετικά επιτυχημένα µυθιστορήµατά του « Ένας άνθρωπος, µια γάτα, ένας θάνατος» (2001), «Ευτυχία» (2003), «Το σπίτι στον Βόσπορο» (2006), «Σερενάτα»(2011), «H ιστορία του αδερφού µου» (2013), «Οτέλ Κονσταντίνιγε» (2015), «Ανησυχία» (2018), «Ο ψαράς κι ο γιος του» (2022), καθώς και το βιβλίο για παιδιά µε τίτλο «Τα παιδιά του Τελευταίου Νησιού» (2014).
