Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //
Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Κωνσταντίνος Καβάφης και ο Ανδρέας Κάλβος είναι οι τρείς μεγάλοι ‘Έλληνες ποιητές που δεν γνώριζαν καλά την ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με τον Γεώργιο Σεφέρη. Ο πρώτος δημιούργησε τη γλώσσα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, ο δεύτερος ήταν ο μεγαλύτερος Έλληνας ποιητής του 20ου αιώνα και ο τρίτος, ο Κάλβος, αν και στα νεοελληνικά γράμματα διακρίθηκε μόνο για τις «Ωδές», είναι εξίσου σημαντικός ποιητής.
Φανταστικό πορτραίτο του Κάλβου του Γιώργου Σεφέρη.
Ο Ζακυνθινός ποιητής ενηλικιώθηκε γλωσσικά στην Ιταλία (1802-1816) και μέχρι το 1820 ταξίδεψε και έζησε στην Ελβετία, την Αγγλία και τη Γαλλία. Η μόρφωσή και η ποιητική του παιδεία σφραγίστηκαν από την προσωπικότητα του μεγαλύτερου Ιταλού, με ζακυνθινή καταγωγή, ρομαντικού ποιητή του 19ου αιώνα, Ugo Foscolo, στην υπηρεσία του οποίου εργάστηκε ως γραμματέας κατά το χρονικό διάστημα (1812-1816).
Ο Κάλβος εξέδωσε τη «Λύρα» (Γενεύη, 1824), συλλογή με 10 «Ωδές» και δυο χρόνια αργότερα τα «Λυρικά» (Παρίσι, 1826) με άλλες 10 «Ωδές», με θεματική την Ελληνική Επανάσταση του1821. Επίσης, έγραψε τραγωδίες, συνέθεσε ποιήματα στα ιταλικά και έκανε μεταφράσεις. Παρόλα αυτά ο Ζακυνθινός ποιητής κατέχει ξεχωριστή θέση στην νεοελληνική ποίηση χάρη στις «Ωδές», τη μοναδική του ελληνική ποιητική συλλογή. Ο Κάλβος στις «Ωδές» με τη χρήση της αρχαιοελληνικής μυθολογίας και του ένδοξου παρελθόντος, της χριστιανικής θρησκείας και των φυσικών καλλονών της νεότερης Ελλάδας αναπτύσσει ζεύγη νοηματικών αντιθέσεων με βασικό το ζεύγος ελευθερία-τυραννία. Αυτό παρουσιάζεται με τις αντίθετες καταστάσεις: φως-σκοτάδι, ηρωισμός-αδράνεια, μνήμη-λησμονιά. Επίσης, η έμπνευσή του έχει άμεση σχέση με το ευρωπαϊκό φιλελληνικό κίνημα και τα ιδανικά του Γαλλικού Διαφωτισμού.[1]
Η γλώσσα των «Ωδών» είναι η καθαρεύουσα με αρχαϊκούς και δημώδεις τύπους και ο στίχος ανομοιοκατάληκτος. Στα ποιήματα είναι φανερή η μίξη γλωσσικών στοιχείων της αρχαίας ελληνικής, της Παλαιάς Διαθήκης και των Ψαλμών, καθώς και της δημοτικής. Αυτό το ιδιαίτερο προσωπικό γλωσσικό ιδίωμα απομακρύνει τον Κάλβο από την Επτανησιακή Σχολή του Σολωμού, σύμφωνα με τους επικριτές του, όπως ήταν ο Τυπάλδος. Τις γλωσσικές-φιλολογικές αδυναμίες της καλβικής ποίησης επισημαίνει και ο Μιχάλης Πασχάλης στο δοκίμιο Ξαναδιαβάζοντας τον Κάλβο (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2013), όπως και ο Σεφέρης στις Δοκιμές του.[2] Εντούτοις, όπως και ο Οδυσσέας Ελύτης, αμφότεροι συμφωνούν για το μεγάλο ποιητικό ανάστημα του Κάλβου.[3]
Ο Δημαράς και ο Αλέξης Πολίτης υποστηρίζουν ότι η τεχνοτροπία των «Ωδών» είναι η «σύζευξη ή εξισορρόπιση των δύο κύριων αισθητικών ρευμάτων του καιρού του, των εξωτερικών στοιχείων του ιταλικού νεοκλασικισμού και του εκφραστικού κλίματος του ευρωπαϊκού προρομαντισμού». Αντίθετα, ο Δημήτρης Τζιόβας κατατάσσει τις «Ωδές» στον ευρωπαϊκό νεοκλασικισμό, ενώ ο Διαλησμάς παραθέτει συνοπτικά τα νεοκλασικά στοιχεία. Αναμφισβήτητα η λυρική μορφή της καλβικής ποίησης συνδιαλέγεται αρμονικά με τη νεοκλασική και τη ρομαντική θεματολογία, σύμφωνα με τον Ευριπίδη Γαραντούδη. Όσον αφορά στον ανομοιοκατάληκτο στίχο ο Οδυσσέας Ελύτης υποστηρίζει ότι είναι προάγγελος του ελεύθερου στίχου της ποιητικής γενιάς του 1930.[4]
Είναι φανερό ότι εκατόν πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του ο Ανδρέας Κάλβος παραμένει ένας μεγάλος και αξιομνημόνευτος ποιητής:
«Σοβαρόν, υψηλόν
δόσε τόνον ω Λύραˑ
Λάβε αστραπήν, και ήθος
Λάβε νοός, υμνούμεν
ένδοξον έργον». (Συλλογή Λύρα, «Ωδή εβδόμη. Εις Πάργαν»)
Βιβλιογραφία
- Γαραντούδης Ε., «Η ποίηση του Ανδρέα Κάλβου» στο Βαρελάς Λ., Βογιατζόγλου Α., κ.ά. Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία (19ος&20ος αιώνας), ΕΑΠ Πάτρα 2008.
- Ελύτης Ο., Ανοιχτά Χαρτιά, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 8
- Σεφέρης Γ., Δοκιμές. Δεύτερος τόμος 1948-1971, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2013.
[1][1]Ε. Γαραντούδης, «Η ποίηση του Ανδρέα Κάλβου» στο Βαρελάς Λ., Βογιατζόγλου Α., κ.ά. Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία (19ος&20ος αιώνας), ΕΑΠ Πάτρα 2008, σ. 111-125.
[2]Γ. Σεφέρης, Δοκιμές. Δεύτερος τόμος 1948-1971, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 2013, σ. 171.
[3]Ο. Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 82017, σ. 49-112.
[4]Ε. Γαραντούδης, «Η ποίηση…, ό.π., σ.111-125.
Πηγή: https://www.fractalart.gr/andreas-kalvos/
