Ανδρέας Βεσάλιος (1514 – 1564)
Φλαμανδός γιατρός της Αναγέννησης, που έφερε επανάσταση στην άσκηση της Ιατρικής με την προσεκτική περιγραφή της ανατομικής του ανθρώπινου σώματος. Βασιζόμενος σε ανατομές που έκανε μόνος του, έγραψε και εικονογράφησε το πρώτο εκτεταμένο εγχειρίδιο Ανατομικής με τίτλο «De humani corporis fabrica» («Περί της κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος»), που αναπαράχθηκε με τα νέα τυπογραφικά πιεστήρια της εποχής του Γουτεμβέργιου και οδήγησε σε ουσιαστικές καινοτομίες στην εκπαίδευση και την άσκηση της Ιατρικής.
Ο Άντρις φαν Βέζελ (Andries van Wesel) γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1514 στις Βρυξέλλες, που τότε ανήκαν στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους, από οικογένεια γιατρών και φαρμακοποιών. Αντρέας Βεσάλιους (Andreas Vesalius) ήταν εκλατινισμένο όνομά του, συνήθεια των επιστημόνων της εποχής του. Από αυτό προήλθε και το εξελληνισμένο, Ανδρέας Βεσάλιος.
Ο Βεσάλιος παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν, όπου σπούδασε «ανθρωπιστικά γράμματα» από το 1529 ως το 1533. Φιλοδοξία του ήταν να ακολουθήσει μια λαμπρή και πετυχημένη σταδιοδρομία στην υπηρεσία κάποιου ισχυρού, αν ήταν δυνατό του ισχυρότερου ηγεμόνα της εποχής Καρόλου Ε', αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και βασιλιά της Ισπανίας, τον οποίο είχε υπηρετήσει ο πατέρας του ως φαρμακοποιός. Η επιθυμία να πραγματοποιήσει τη φιλοδοξία αυτή και η απόφασή του να το πετύχει με σκληρή εργασία υπήρξαν γνωρίσματα της προσωπικότητας του Βεσάλιου.
Το διάστημα 1533-1536 παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου έμαθε να ανατέμνει ζώα υπό την επίβλεψη δύο πολύ γνωστών ανατόμων, του Γιάκομπους Σίλβιους και του Γκουιντέριους Αντερνάχους. Είχε επίσης την ευκαιρία να ανατάμει ανθρώπινα πτώματα και αφιέρωσε πολύ από το χρόνο του στη μελέτη των οστών του ανθρώπου, που εκείνο τον καιρό ήταν προσιτά στα παρισινά νεκροταφεία.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Καρόλου Ε' και Φραγκίσκου Α' της Γαλλίας το 1536, ο Βεσάλιος επέστρεψε στη γενέτειρά του για να αφιερώσει άλλον ένα χρόνο στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν, όπου κυριαρχούσε ακόμη η επίδραση της αραβικής ιατρικής. Ακολουθώντας την επικρατούσα συνήθεια, ετοίμασε το 1537 μια παράφραση του έργου του Άραβα γιατρού του 10ου αιώνα Ραζή, ικανοποιώντας πιθανώς τις απαιτήσεις για τη λήψη του πτυχίου της Ιατρικής. Στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Παδούης (σημερινή Πάντoβα), ένα προοδευτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα με ισχυρή παράδοση ανατομικών εργασιών. Παίρνοντας τον ίδιο χρόνο το διδακτορικό δίπλωμα εκλέχθηκε λέκτορας της χειρουργικής, με την ευθύνη της εκτέλεσης ανατομικών επιδείξεων.
Επειδή γνώριζε ότι μία κατά βάθος γνώση της ανθρώπινης ανατομίας ήταν σημαντική για τη χειρουργική, αφιέρωσε πολύ από το χρόνο του στην εκτέλεση ανατομιών σε πτώματα, επιμένοντας να τις κάνει ο ίδιος αντί να βασίζεται σε ανεκπαίδευτους βοηθούς. Στην αρχή, ο Βεσάλιος δεν είχε λόγους να θέσει υπό αμφισβήτηση τις θεωρίες του Γαληνού, του Έλληνα γιατρού που είχε υπηρετήσει στον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο στη Ρώμη και του οποίου τα ανατομικά βιβλία θεωρούνταν ακόμη αυθεντικά για την ιατρική εκπαίδευση την εποχή του Βεσαλίου.
Τον Ιανουάριο του 1540, εγκαταλείποντας την παράδοση που στηριζόταν στον Γαληνό, ο Βεσάλιος επέδειξε δημοσία τη μέθοδό του να εκτελεί ο ίδιος ανατομές, να μαθαίνει ανατομική από τα πτώματα και να αξιολογεί με κριτικό πνεύμα τα αρχαία κείμενα. Το έκανε αυτό επισκεπτόμενος το Πανεπιστήμιο της Βολωνίας (Μπολόνια). Τέτοιες μέθοδοι τον έπεισαν σύντομα ότι η ανατομική του Γαληνού δεν είχε βασιστεί στην ανατομή του ανθρώπινου σώματος, που απαγορευόταν αυστηρά από τη θρησκεία των Ρωμαίων. Η ανατομική του, υποστήριξε, ήταν εφαρμογή στο ανθρώπινο σώμα συμπερασμάτων που είχαν συναχθεί από ανατομές ζώων, κυρίως σκύλων, πιθήκων ή χοίρων. Αυτό ήταν το συμπέρασμα που είχε την τόλμη να διακηρύξει στα μαθήματά του, όταν ετοίμαζε βιαστικά για δημοσίευση ολοκληρωμένο το εγχειρίδιό του ανατομικής του ανθρώπου.
Στις αρχές του 1542 ταξίδεψε στη Βενετία για να επιβλέψει την ετοιμασία σχεδίων για την εικονογράφηση του κειμένου του, πιθανώς στο εργαστήριο του μεγάλου καλλιτέχνη της Αναγέννησης Τισιανού. Τα σχέδια των ανατομών του χαράχθηκαν σε ξύλινες πλάκες, που τις πήρε, μαζί με το χειρόγραφό του, στη Βασιλεία της Ελβετίας, όπου το 1543 τυπώθηκε το κύριο έργο του «De humani corporis fabrica», γνωστό συνήθως ως Fabrica. Στο έργο αυτό, που άφησε εποχή, ο Βεσάλιος ανέπτυξε όλα του τα επιστημονικά, τα ανθρωπιστικά και τα αισθητικά χαρίσματα. Η Fabrica ήταν η ευρύτερη και ακριβέστερη περιγραφή του ανθρώπινου σώματος από κάθε προγενέστερο έργο των ομότεχνών του. Έδωσε στην ανατομική μια νέα γλώσσα και με την κομψότητα της εκτύπωσης και οργάνωσης του βιβλίου μια τελειότητα μέχρι τότε άγνωστη.
Στις αρχές του 1543 ο Βεσάλιος αναχώρησε για τη Μαγεντία (Μάιντς) για να προσφέρει το έργο του στον αυτοκράτορα Κάρολο Ε', που τον προσέλαβε ως επίσημο γιατρό του βασιλικού οίκου. Έτσι, ο Βεσάλιος, χωρίς να έχει γίνει ακόμη 28 ετών, είχε πετύχει το στόχο του. Αφού παραιτήθηκε από τη θέση του στην Πάδουα και επανήλθε την άνοιξη του 1544 στη γενέτειρά του για να νυμφευθεί την Άννα φαν Χάμε, ανέλαβε νέα καθήκοντα στην υπηρεσία του αυτοκράτορα κατά τα ταξίδια του στην Ευρώπη.
Από το 1553 ως το 1556, ο Βεσάλιος διέθεσε τον περισσότερο χρόνο του στις Βρυξέλλες, όπου έχτισε ένα εντυπωσιακό σπίτι, που ταίριαζε στον αυξανόμενο πλούτο του, και παρείχε τις ιατρικές υπηρεσίες του στην ανθούσα πελατεία του. Το κύρος του μεγάλωσε και άλλο, όταν ο Κάρολος Ε', παραιτούμενος από τον ισπανικό θρόνο το 1556, του έδωσε ισόβια σύνταξη και τον έκανε κόμη.
Ο Βεσάλιος πήγε στην Ισπανία το 1559 με τη γυναίκα του και την κόρη του για να αναλάβει τη θέση γιατρού στην αυλή της Μαδρίτης, όπου τον διόρισε ο Φίλιππος Β', γιος του Καρόλου Ε'. Το 1564 ο Βεσάλιος ζήτησε κι έλαβε άδεια για να πάει να προσκυνήσει τον Πανάγιο Τάφο. Ταξίδεψε στην Ιερουσαλήμ, σταματώντας στη Βενετία και την Κύπρο, ενώ η γυναίκα του και η κόρη του επέστρεψαν στις Βρυξέλλες. Το τελευταίο μήνυμα γι’ αυτόν ήταν μία επιστολή από το ίδρυμα του Παναγίου Τάφου προς τον Φίλιππο Β’, που γνωστοποιούσε ότι ο Βεσάλιος τους είχε φέρει μία δωρεά 500 δουκάτων από την ισπανική αυλή.
Το ταξίδι της επιστροφής θα είναι μοιραίο για τον μεγάλο επιστήμονα. Στα ανοιχτά της Ζακύνθου ο Βεσάλιος αρρώστησε. Τον αποβίβασαν στο νησί, όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 15 Οκτωβρίου 1564. Υπάρχει και η εκδοχή ότι το πλοίο του έπεσε σε θαλασσοταραχή στο Ιόνιο και ναυάγησε στις ακτές της Ζακύνθου. Η κηδεία του έγινε στη Ζάκυνθο και η ταφή του κάπου στην Κέρκυρα.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/1139
© SanSimera.gr
