Νίκος Δεμισιώτης
Ο χάρτης της Μεγάλης Ελλάδας | Wikipedia
Η Συνθήκη των Σεβρών γέμισε την Ελλάδα με όνειρα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έλεγε πως με τη Συνθήκη αυτή «γεννήθηκε» η Ελλάδα των «Δυο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών». Παράλληλα, με την ίδια συνθήκη, είχε μπει η οριστική «ταφόπλακα» στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν τότε που φάνηκε πως το όνειρο της μεγάλης Ελλάδας θα πάρει σάρκα και οστά. Η Μεγάλη Ιδέα για την Ελλάδα που, δυστυχώς, σύντομα θα αποδεικνυόταν η... μεγάλη ιδέα που είχε η Ελλάδα για τον εαυτό της. Και θα αποδεικνυόταν με τρόπο τραγικό.
Μια συνθήκη που δεν εφαρμόστηκε ποτέ
Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την επικράτηση της Αντάντ, η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρέθηκε στην πλευρά των ηττημένων και «σύρθηκε» σε διαπραγματεύσεις προκειμένου να υπογράψει συνθήκες ειρήνης με, προφανώς, δυσμενείς, για την ίδια, όρους. Μια από αυτές τις συνθήκες υπογράφηκε μια ημέρα σαν σήμερα πριν από 103 χρόνια στο δημαρχείο των Σεβρών, προαστίου του Παρισιού.
Η Συνθήκη αυτή, ουσιαστικά και τυπικά σήμανε το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η οποία έχασε όλα τα αραβικά εδάφη, τον Πόντο, την Αρμενία, το Κουρδιστάν, την Κιλικία, την Αττάλεια, τη Σμύρνη, την Ανατολική Θράκη, τα Στενά, τη Δωδεκάνησο, την Ίμβρο και την Τένεδο. Επίσης, η Κύπρος προσαρτιόταν στην Αγγλία.
Αντίθετα για την ελληνική πλευρά, η Συνθήκη των Σεβρών ήταν μια τεράστια διπλωματική επιτυχία. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Εμπρός» ο Βενιζέλος υπέγραψε τις συνθήκες με τις τρεις διαφορετικές πένες: Η πρώτη της κύριας συνθήκης ήταν επίχρυση, δώρο της «Ελληνικής Λέσχης Κωνσταντινουπόλεως», η δεύτερη δώρο του κρητικού συλλόγου Πειραιώς, «Ομόνοια» και η τρίτη δώρο των μαθητριών του «Ζαππείου Κωνσταντινουπόλεως».
Η χώρα μας αποκτούσε το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης (την Κωνσταντινούπολη και τα Στενά τα κράτησαν οι Σύμμαχοι), την Ίμβρο και την Τένεδο, τα Δωδεκάνησα (εκτός από τη Ρόδο που περνούσε στον έλεγχο των Ιταλών), επισημοποιούνταν η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ η Ελλάδα θα διατηρούσε για πέντε χρόνια την κατοχή και τη διοίκηση της Σμύρνης και της γύρω περιοχής. Ύστερα από την περίοδο αυτή θα μπορούσαν οι κάτοικοί της με δημοψήφισμα να αποφασίσουν την προσάρτηση ή όχι στην Ελλάδα.
Με την υπογραφή της Συνθήκης η χώρα μας είχε πλέον εδάφη σε Ευρώπη και Ασία όπως και τον έλεγχο σε Αιγαίο, Ιόνιο, Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα αλλά και την Προποντίδα. Έτσι «γεννήθηκε» η Ελλάδα των «Δυο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών». Η έκταση της ελληνικής επικράτειας έφτασε στα 173.779 χιλιόμετρα και ο πληθυσμός της στα 7.156.000 κατοίκους. Ουσιαστικά τόσο η έκταση όσο και πληθυσμός του (τότε) Ελληνικού Βασιλείου τριπλασιάστηκαν μέσα σε μια δεκαετία (από το 1910 ως το 1920)
Στον αντίποδα, η Συνθήκη των Σεβρών περιόριζε την Τουρκία στη Βόρεια και Κεντρική Ανατολία, από την ελληνική ζώνη της Σμύρνης έως τα αρμενικά σύνορα. Τα στενά των Δαρδανελλίων και η θάλασσα του Μαρμαρά αποστρατικοποιήθηκαν και χαρακτηρίστηκαν προσωρινά διεθνής περιοχή, οι Σύμμαχοι απέκτησαν τον οικονομικό έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τέλος καθορίζονταν η ισότητα και τα δικαιώματα των χριστιανικών μειονοτήτων. Η Συνθήκη έφερε κοσμογονικές εξελίξεις και αντιδράσεις στο εσωτερικό της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πυροδότησε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ εναντίον των οπαδών του σουλτάνου.
Από τη Συνθήκη των Σεβρών στη Μικρασιατική καταστροφή
«Δεκατέσσερα κράτη, μεγάλα και μικρά, υπέγραψαν την Συνθήκην των Σεβρών το απόγευμα, ώρα 4, της ιστορικής εκείνης ημέρας της 28ης Ιουλίου 1920, κατά το παλαιόν ημερολόγιον. Η υπογραφή επραγματοποιήθη εις το Δημαρχείον της πόλης Σεβρ μετά πάσης επισημότητος, παρόντων των αρχηγών των συμμάχων κυβερνήσεων. [...] Οι συστηματικοί επικριταί της μεγάλης πολιτικής του Βενιζέλου, λογοπαίζοντες, εχαρακτήρισαν την Συνθήκην ταύτην, την αποκληθείσαν ''των Σεβρών'', ως εύθραυστον όπως, λέγει, και τα ομώνυμα βάζα εκ πορσελάνης που κατασκευάζονται εις την ως άνω γαλλικήν πόλιν. Εύκολον το ''πνεύμα'' εις την προκειμένην περίπτωσιν, έχει εν τούτοις ένα τόνον βλασφήμου κυνισμού, αφού η Συνθήκη εκείνη αφεώρα ομολογουμένως εις τα άγια του Έθνους. Διότι με την Συνθήκην των Σεβρών ικανοποιούνται, εις το μέγιστον δυνατόν όριον, οι εθνικοί μας πόθοι αιώνων ολοκλήρων. [...] Αλλά το κίτρινον πάθος του κομματισμού τυφλώνει φαίνεται τους Έλληνας αείποτε και μέχρι του σημείου ακόμη ώστε να περιγελούν με ευφυολογήματα του καφενείου μίαν υπόθεσιν τόσον ιεράν διά τον ελληνισμόν όπως υπήρξε η Συνθήκη των Σεβρών», έγραφε στην εφημερίδα «Το Βήμα», ο διαπρεπής δημοσιογράφος, ιστορικός ερευνητής και θεατρικός συγγραφέας Γεώργιος Ρούσσος.
Η Συνθήκη των Σεβρών, όμως, άφηνε και πολλές εκκρεμότητες οι οποίες ήταν κάτι παραπάνω από ξεκάθαρο πως θα λύνονταν ή με νέες διαπραγματεύσεις ή με τη δύναμη των όπλων. Και επειδή κανείς δεν είχε διάθεση για νέες διαπραγματεύσεις ο Κεμάλ Ατατούρκ κατάφερε, με τις νίκες του στρατού του, την ακύρωση της Συνθήκης στην πράξη. Μια Συνθήκη που έμεινε κενό γράμμα καθώς δεν επικυρώθηκε από κανένα κοινοβούλιο. Ούτε καν από το Ελληνικό, αφού τα όπλα ήχησαν πιο γρήγορα απ' ότι θα περίμενε ο οποιοσδήποτε.
Η Συνθήκη των Σεβρών, η πιο βραχύβια από όσες σφράγισαν το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, «πιο εύθραυστη και από την... πορσελάνη των Σεβρών», όπως είπε ένας Γάλλος πολιτικός, θα αποδειχτεί κενό γράμμα και για την ελληνική πλευρά με τρόπο τραγικό: Τη Μικρασιατική καταστροφή. Στο εσωτερικό της χώρας τα προβλήματα γιγαντώνονταν. Το όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας άρχισε να ξεθωριάζει επικίνδυνα και γρήγορα. Οι Έλληνες δε συμμεριζόταν το όραμα του Βενιζέλου και αρνούνταν να πληρώσει το τίμημα ενός ατελείωτου πολέμου. Το 1920, το μήνυμα των εκλογών ήταν κάτι παραπάνω από ηχηρό. Η συντριβή του Βενιζέλου ήταν τεράστια καθώς δεν εκλέχθηκε ούτε καν βουλευτής!
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποχώρησε από την πολιτική και τη χώρα. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε αλλά αυτή η επιστροφή οδήγησε τους μέχρι πρότινος Συμμάχους να αλλάξουν πολιτική στάση και να πάψουν να στηρίζουν την Ελλάδα καθώς ποτέ δεν τον αναγνώρισαν ως αρχηγό του ελληνικού κράτους.
Την ίδια ώρα η διαρκής ενίσχυση του τουρκικού εθνικισμού και των δυνάμεων του Κεμάλ, πλήθαιναν τα σύννεφα του πολέμου. Αυτά σε συνδυασμό με την απόφαση της Ελλάδας να προχωρήσει τελικά μόνη της στη Μικρασιατικής Εκστρατεία, χωρίς τη στήριξη των συμμάχων, οδήγησε στο θλιβερό τέλος της Μεγάλης Ιδέας. Η νέα διευθέτηση των ελληνοτουρκικών συνόρων θα γινόταν με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Μόνο που αυτή τη φορά η Ελλάδα θα ήταν από την πλευρά των ηττημένων.
Πηγή: https://www.reader.gr/san-simera/san-simera-10-aygoystoy-ypografetai-i-synthiki-ton-sebron/527482
