Γιαν Πάλαχ (1948 – 1969)
Τσέχος φοιτητής, σύμβολο της αντίστασης κατά των σοβιετικών εισβολέων στην Τσεχοσλοβακία το 1968.
Ο Γιαν Πάλατς (Jan Palach), γνωστός στην Ελλάδα και ως Γιαν Πάλατς, γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1948 στο Βσέτατι και το 1966 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Κάρλοβι για να σπουδάσει Φιλοσοφία. Τον Αύγουστο του 1969 βίωσε και αυτός, όπως και εκατομμύρια συμπατριώτες του, την κατάλυση της εδαφικής κυριαρχίας της χώρας του από τα τανκς του Κόκκινου Στρατού. Η Μόσχα δεν ανεχόταν το πείραμα ανανέωσης του κομμουνισμού (σύζευξη του υπαρκτού σοσιαλισμού με τη δημοκρατία), που επιχειρούσε ο γραμματέας του κόμματος Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Είχαν περάσει 15 μήνες κάτω από τη σοβιετική μπότα και ο νεαρός Πάλαχ σκέφτηκε μια πράξη απελπισίας για να ταρακουνήσει τις συνειδήσεις των συμπατριωτών του.
Το απόγευμα της Πέμπτης 16ης Ιανουαρίου 1969 περιλούστηκε με βενζίνη στην κεντρική πλατεία της Πράγας Βεντσεσλάς και αυτοπυρπολήθηκε, παρά τις προσπάθειες των περαστικών να τον σώσουν. Στην τσάντα του βρέθηκε ένα σημείωμα, γραμμένο σε μαθητικό τετράδιο, που έγραφε: «Επειδή οι λαοί μας βρίσκονται στα πρόθυρα της απελπισίας, αποφασίσαμε να διαμαρτυρηθούμε για να ξυπνήσουμε τη λαϊκή συνείδηση. Η ομάδα μας αποτελείται από εθελοντές, πρόθυμους να πυρποληθούν για τον κοινό σκοπό. Επειδή μου έτυχε να τραβήξω τον αριθμό 1, έγραψα εγώ την πρώτη επιστολή κι έγινα ο πρώτος ανθρώπινος δαυλός. Απαιτούμε την κατάργηση της λογοκρισίας και την απαγόρευση της «Ζπράβι» (της εφημερίδας των σοβιετικών δυνάμεων κατοχής). Αν δεν γίνουν δεκτά τα αιτήματά μας εντός πέντε ημερών, στις 21 Ιανουαρίου 1969, κι αν ο λαός μας δεν παράσχει επαρκή υποστήριξη στα αιτήματά μας με κήρυξη γενικής απεργίας, θα ανάψει ο δεύτερος δαυλός». Υπογραφή: «Ο δαυλός Νο 1».
Οι φίλοι του, οι καθηγητές του, οι γονείς του τον περιέγραψαν ως νέο επιμελή, με αίσθηση του χιούμορ και αρκετή δόση ειρωνείας. Οι σοβιετικές αρχές και οι υποτακτικοί τους επεχείρησαν να τον παρουσιάσουν ως ψυχοπαθή και τοξικομανή. Ο Πάλαχ πέθανε στις 19 Ιανουαρίου 1969 σε νοσοκομείο της Πράγας από καθολικά εγκαύματα τρίτου βαθμού.
Στις 25 Ιανουαρίου έγινε η κηδεία του με πάνδημο τρόπο. Τον επικήδειο εξεφώνησε ο πρύτανης της Φιλοσοφικής Σχολής, που τόνισε: «Η Τσεχοσλοβακία θα μπορεί να θεωρείται δημοκρατική χώρα μόνο όταν δεν θα χρειάζονται τέτοιου είδους θυσίες...». Στην πρόσοψη του Πανεπιστημίου οι συμφοιτητές του είχαν αναρτήσει ένα τεράστιο πανό με την περίφημη φράση του Μπρεχτ: «Δυστυχισμένος ο λαός που δεν έχει ήρωες, κι ακόμη πιο δυστυχισμένος αυτός που χρειάζεται ήρωες».
Το παράδειγμα του Γιαν Πάλαχ το ακολούθησαν και άλλοι νέοι. Τουλάχιστον επτά αυτοπυρπολήθηκαν στην Τσεχοσλοβακία, αλλά η θυσία τους έμεινε σχεδόν άγνωστη, καθώς η λογοκρισία λειτούργησε πιο αποτελεσματικά σε σχέση με την περίπτωση του Πάλαχ, που ακόμη και πεθαμένος ενοχλούσε το κομμουνιστικό καθεστώς και τον νέο ηγέτη του Γκουστάβ Χούζακ. Στις 25 Οκτωβρίου 1973, η μυστική αστυνομία ξέθαψε τα οστά του, τα αποτέφρωσε και έστειλε την τέφρα στη μητέρα του.
Λίγους μήνες μετά τη θυσία του, ο εξόριστος τσέχος αστρονόμος Λούμπος Κόχουτεκ έδωσε το όνομα του Πάλαχ σε ένα αστεροειδή που ανακάλυψε (1834 Palach). Μετά τη «Βελούδινη Επανάσταση» (1989), ο Πάλαχ τιμήθηκε δεόντως από τη δημοκρατική Τσεχοσλοβακία με ανέγερση μνημείου στον τόπο της θυσίας και την ονοματοδοσία μιας κεντρικής πλατείας της Πράγας.
Το βρετανικό ροκ τον θυμήθηκε χρόνια αργότερα: Ο μπασίστας των Stranglers Ζαν Ζακ Μπαρνέλ τον μνημονεύει στο τραγούδι του «Euromess (1979), ενώ οι Kasabian του αφιέρωσαν το μουσικό βίντεο του τραγουδιού τους «Club Foot» (2004).
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/330
© SanSimera.gr
