«Εσείς δεν ζείτε στην κοινωνία με φυλετικές διακρίσεις από την οποία προέρχομαι εγώ… εσείς δεν έχετε έναν δεκαπεντάχρονο μικρότερο αδελφό που τον έλεγαν Σάνι που τον βούτηξαν στην κηροζίνη πριν τον κρεμάσουν από ένα δέντρο και του βάλουν φωτιά, ενώ ήταν ακόμα ζωντανός… ναι είμαι μαύρη κι αυτό με κάνει πιο καταπιεσμένη από οποιονδήποτε… καταπιεσμένη σε πέντε κατηγορίες: μαύρη, μουσουλμάνα, γυναίκα, φτωχή με χιτζάμπ… όχι εγώ δεν θα ψωνίζω σε φτηνομάγαζα, σαν τη μαμά να τριγυρίζω στις λαϊκές την ώρα που έκλειναν ψάχνοντας για αποδιαλεγμένα, σαν τη μαμά… όχι εγώ, όχι εγώ θα πετάξω πάνω και πέρα… θα φύγω από τις κακοπληρωμένες δουλειές ή τις ουρές για τα επιδόματα εργασίας… θα φύγω από τους ουρανοξύστες που βρωμάνε… θα φύγω… θα φύγω… όχι σαν τη μαμά…»
Αυτό είναι ένα απόσπασμα από το σπουδαίο βιβλίο της Aγγλο-νιγηριανής συγγραφέως Bernadine Evaristo, με τίτλο «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» από τις εκδόσεις Gutenberg (2020) σε μετάφραση Ρένας Χατχούτ, βραβευμένο με το βραβείο Booker (2019). Το βιβλίο κατάφερε να κερδίσει τις εντυπώσεις και να μαγνητίσει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού παγκοσμίως αποσπώντας θετικές και ενθουσιώδεις κριτικές από τον ξενόγλωσσο τύπο (Washington Post, New York Times, Guardian). Η Evaristo είναι η πρώτη έγχρωμη γυναίκα που κερδίζει το βραβείο Booker και φέρνει στην επιφάνεια ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση, την εργασία, τη βία, το φύλο, το χρώμα, το σεξισμό, την εφηβική παραβατικότητα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό τον ακτιβισμό, τις φιλίες, την οικογένεια. Ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα με ηρωίδες δώδεκα γυναίκες, διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, επαγγελματικών και σεξουαλικών προσανατολισμών και κοινωνικών φόντων. Ιστορίες άλλοτε αλληλοεξαρτώμενες και άλλοτε αυτόνομες ξετυλίγονται με τρόπο τολμηρό και συναρπαστικό στον αναγνώστη. Το κοινό τους σημείο είναι πως όλες αφορούν ρατσιστικές συμπεριφορές και κοινωνικές διακρίσεις σε μια λευκή κυρίαρχη κουλτούρα που δεν ανέχεται το διαφορετικό.
Η συγγραφέας μας προσκαλεί στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου στην πρεμιέρα ενός θεατρικού έργου της Άμα (μιας από τις δώδεκα πρωταγωνίστριες). Το έργο αυτό αποτελεί την δικαίωση μιας μακράς δύσκολης πορείας από μία ακτιβίστρια συγγραφέα και σκηνοθέτη σε μία αναγνωρισμένη δημιουργό. Στο κοινό κάθονται οι ηρωίδες του βιβλίου, η συγγραφέας μας συστήνει τις καλεσμένες της και ξετυλίγεται ένα λογοτεχνικό χαλί εμπειριών, παθών και σκέψεων. Η συγγραφέας συνδέει τις ιστορίες σε τέσσερα κεφάλαια, που το κάθε ένα ξετυλίγει τις ιστορίες τριών ηρωίδων. Με την αφήγησή τους δημιουργείται μια πλούσια τοιχογραφία της βρετανικής κοινωνίας, σε βάθος σχεδόν μισού αιώνα, χωρίς να παραλείπονται αναφορές στην Αφρική και την Αμερική, από τις οποίες έρχονται ή καταλήγουν κάποιες από τις ηρωίδες. Με μία γλαφυρή και αφηγηματική πένα η συγγραφέας απαριθμεί τις δυσκολίες των έγχρωμων μεταναστριών και των οικογενειών τους αναμιγνύοντας το παρελθόν με το παρόν. Ο αναγνώστης απολαμβάνει μια βαθιά συγκινητική, ευαίσθητη, ανθρώπινη αλλά και έξυπνη λογοτεχνική απεικόνιση των ηρωίδων. Ο τρόπος γραφής είναι πρωτότυπος και ασυνήθιστος. Η παντελής έλλειψη τελείας, τα ελάχιστα σημεία στίξης και η διάταξη των προτάσεων στις σελίδες μας θυμίζουν περισσότερο ποίηση. Η λέξη «Άλλο» που εμπεριέχεται στον τίτλο του βιβλίου δηλώνει εμφατικά τη σκληρή περιθωριοποίηση και την περιφρονητική στάση που αντιμετωπίζουν άνθρωποι που έχουν μια ουδέτερη ταυτότητα φύλου, ανεξάρτητη από τις έννοιες άντρας και γυναίκα. Ένα πολιτισμικό χαλί μια γροθιά στο στομάχι μέσα από ένα βιβλίο πολυσέλιδο, αντισεξιστικό, αντιρατσιστικό που χτυπά κατευθείαν στην καρδιά και το μυαλό. Γιατί αυτό που προσδιορίζει τους ανθρώπους πάνω στη γη είναι οι πράξεις τους. Τα υπόλοιπα είναι απλώς ένα περιτύλιγμα για να τυλίξουμε την αδυναμία μας να αποδεχτούμε το διαφορετικό. Τέλος ας ανατρέξουμε στα λόγια του Walt Whitam (Αμερικανός συγγραφέας και ποιητής 1819-18920) «… Όποιος αγγίζει αυτό το βιβλίο έναν άνθρωπο αγγίζει…» η Evaristo με αυτό το βιβλίο κατάφερε να αγγίξει δώδεκα…
Καλή ανάγνωση!
Λίγα λόγια για την συγγραφέα:
Η Bernadine Evaristo γεννήθηκε το 1959, από Αγγλίδα μητέρα και Νιγηριανό πατέρα, μεγάλωσε και ζει στο Λονδίνο με τον σύζυγο και την κόρη της. Είναι ακτιβίστρια, συγγραφέας, ακαδημαϊκός και διδάσκει Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο Brunei. Είναι η πρώτη έγχρωμη συγγραφέας που τιμήθηκε με το βραβείο Booker (2019) και το (2020) με το βραβείο Britsh Book Awards για την καλύτερη μυθοπλασία και συγγραφέας της χρονιάς. Υποστηρίκτρια των έγχρωμων συγγραφέων και καλλιτεχνών. Ήταν Αντιπρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνών και το 2020 έγινε ισόβια Πρόεδρος. Άλλα βιβλία της είναι: Lara (1997), The Emperor’s Babe (2001), Soul Tourist (2005), Blonde Roots(2008), Hello Mum(2010), Mr Loverman (2013), Manifesto (2022).
