Του Χρήστου Χωμενίδη
Έσπασε το απόστημα, ήρθε στο φως το πύον! "Δεν χαίρεσαι;" θα ρωτήσετε. "Είναι περίλυπος έως σχεδόν θανάτου η ψυχή μου..." θα σάς πω.
Πρώτον, για τις αποκαλύψεις καθεαυτές. Τα όσα μαρτυρούν τα θύματα κακοποίησης -σεξουαλικής και μη- στο ελληνικό θέατρο προκαλούν βαθύ αποτροπιασμό. Η κάθαρση θα ξεκινήσει όταν θα καταθέσουν όλοι ένορκα -είτε στον λόγω της τιμής και της υπόληψης τους- μπροστά στα αρμόδια όργανα ό,τι ακριβώς υπέστησαν. Η πληγή εντούτοις θα πάρει πολύ χρόνο ώσπου να επουλωθεί…
Δεύτερον, επειδή κανείς συναισθηματικά υγιής δεν τέρπεται -τουναντίον- βλέποντας ανθρώπους να γκρεμίζονται απ’ το βάθρο τους. Να απομυθοποιούνται. Να εξευτελίζονται. Ανθρώπους που τις ερμηνείες τους έχεις θαυμάσει. Που στο ταλέντο τους έχεις υποκλιθεί. "Τι σημασία έχει" θα μού πείτε "το καλλιτεχνικό χάρισμα, άμα ο άλλος είναι μέσα του σαθρός; Σάπιος;" Εγώ όμως -και ο καθένας που αγαπάει ειλικρινά το θέατρο- συγκρατώ στην καρδιά μου, διαφυλάσσω στη μνήμη μου, τις στιγμές που μού χάρισαν. Ακόμα και αν οι ίδιοι αποδεικνύονται ανάξιοί τους...
Τρίτον, διότι (ειδικά στο εξ’ορισμού άναρχο διαδίκτυο) έχουμε γεμίσει δικαστές και νεκροθάφτες. Πλάι στους καταξιωμένους και ανεπίληπτους καταγγέλλοντες, ζωύφια ανωφελή κερδίζουν δημοσιότητα κουνώντας το δάκτυλο. Γριές της ρούγας μεταμφιεσμένες σε δημοσιογράφους, σε "influencers”, δράττονται τής ευκαιρίας για να σπιλώσουν συνειδήσεις. Για να κατασπαράξουν προσωπικότητες με παντελώς αστήρικτες ενίοτε κατηγορίες. Δηλητηριώδεις ψίθυροι, ανυπόστατες φήμες διαχέονται και δηλητηριάζουν την ατμόσφαιρα. Με το γνωστό επιμύθιο που θυμίζει παραεκκλησιαστική οργάνωση της μετεμφυλιακής Ελλάδας. "Για να κάνεις καρριέρα στο θέαμα, πρέπει να ενδώσεις σε βρωμερές προτάσεις. Ακόλαστη η τέχνη, ακόλαστοι οι συντελεστές της. Και αν εμείς δεν αξιωθήκαμε το χειροκρότημα, δεν λάμψαμε στην οθόνη ή στο σανίδι, δεν φταίει η αταλαντοσύνη μας. Το χρωστάμε στην ηθική μας ακεραιότητα!"
Το θέατρο δεν είναι ακόλαστο. Είναι θαυμάσιο. Όσοι το υπηρετούν, όσοι έχουν τάξει τη ζωή τους στις επάλξεις του, δικαιούνται τον άπλετο σεβασμό μας. Από τον ιδιοφυέστερο σκηνοθέτη. Μέχρι τον ταπεινότερο εργάτη τής σκηνής. Κι αν ορισμένοι -μετρημένοι στα δάχτυλα- το συκοφαντούν με τα καμώματά τους, το ίδιο δεν συμβαίνει παντού και πάντα στην ενήλικη ζωή; Βρείτε μου εσείς έναν επαγγελματικό χώρο που να είναι παχνί προβάτων. Τα άμφια και οι στολές και οι τήβενοι κρατούν ιστορικά τα σκήπτρα τής διαφθοράς.
Η απαξίωση του θεάτρου χρονολογείται στην Ελλάδα δεκαετίες πίσω.
Ξεκίνησε με την μετατροπή της παράστασης -των παραστάσεων στην Επίδαυρο και στο Ηρώδειο κυρίως- σε κοσμικά γεγονότα. Το ενδιαφέρον στράφηκε τεχνηέντως από ό,τι μαγικό ξετυλιγόταν πέριξ της θυμέλης σε ό,τι σαχλό συνέβαινε στο κοίλον. "Κοίτα το φόρεμα της τάδε! Ο υπουργός ήρθε χωρίς τη γυναίκα του! – γιατί άραγε; Πού θα πάμε μετά για φαγητό;" Και στο φαΐ κουβέντα για τις ερμηνείες, για τη σκηνοθετική άποψη. Στάλα συγκίνησης ή προβληματισμού. Μόνο κουτσομπολιά, αστειάκια, φοβερές διενέξεις για το εάν έχει κάνει η πρωταγωνίστρια μπότοξ. Δεν ήταν έλλειψη σεβασμού. Για κάτι ακόμα χειρότερο επρόκειτο. Για παχυδερμία. Όταν ο λόγος τού Ευριπίδη δεν σε συνταράζει, κάτι στραβό συμβαίνει σε εσένα.
Με την πανδημία, τα θέατρα έκλεισαν. Ζήτημα χρόνου οι κοσμικογράφοι να γίνουν σκανδαλοθήρες. Οι προβολείς να πέσουν στα παρασκήνια. Προηγήθηκε ο (ειλικρινής ή όχι, ωφέλιμος πάντως) προβληματισμός για τη δεινή θέση στην οποίαν είχαν περιέλθει οι "art workers”. Οι μήνες ωστόσο περνούσαν. Πόσο να γράφεις και να ξαναγράφεις σχετικά με τα επιδόματα; Με μια αξιοπρόσεκτη καραμπόλα, το ενδιαφέρον αίφνης μετακύλησε από τις καταγγελίες για τον αθλητισμό, στα άπλυτα του θεάτρου. "Αίμα, σπέρμα, στέμμα", η τριπλέτα που ερεθίζει ανέκαθεν την κοινή γνώμη. Η κάθε τρίχα έγινε τριχιά. Η κάθε τριχιά, θηλιά κρεμάλας.
Το ελληνικό θέατρο πρέπει αφενός να αποκαθαρθεί. Αφετέρου να προστατευθεί. Πάση θυσία. Όσο και αν δεν το υποψιάζονται τα παχύδερμα τής οποιασδήποτε εξουσίας, η λειτουργία του είναι απολύτως κρίσιμη.
Η τέχνη σε κάθε έκφανσή της δίνει στην κοινωνία νόημα. Φωτίζει τις ψυχές μας. Τις βαθιές συγκρούσεις και αντιφάσεις μας. Αποκαλύπτει το ον. Ονομάζει το δέον. Χωρίς την τέχνη -χωρίς την τέχνη στο ύψος που τής πρέπει- ο άνθρωπος μένει λειψός. Ανερμάτιστος. Σαν σφάγιο παραδίδεται "στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινή ανοησία…"
Φοιτητής ήμουν όταν παρακολούθησα στο Εθνικό Θέατρο τον "Πατέρα" τού Στρίνμπεργκ με τον Αλέξη Μινωτή και τη Νέλλη Αγελλίδου. Από περιέργεια κυρίως πήγα – πόσο ακόμα θα εμφανιζόταν στη σκηνή το τελευταίο "ιερόν τέρας", το οποίο κόντευε ήδη τα ενενήντα;
Έναν γέροντα (και μάλιστα δύστροπο) περίμενα να δω. Έναν γέροντα αντίκρυσα όταν άνοιξε η αυλαία. Με το που άρθρωσε όμως την πρώτη λέξη, με το που αντήχησε η φωνή του, η πλατεία και τα θεωρεία καθηλώθηκαν. Κιχ δεν ακούστηκε από τους θεατές για τις επόμενες δύο ώρες. Βγαίνοντας στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου, ήμασταν όλοι αλλαγμένοι. Είχαμε -λες- κοινωνήσει των αχράντων μυστηρίων.
Αυτό προσφέρει το σπουδαίο θέατρο και χθες και σήμερα και πάντα. Για αυτό τού είμαστε ισόβια ευγνώμονες, το πλησιάζουμε ταπεινά, περιδεείς. Το προστατεύουμε από τα ανωφελή ζωύφια κι απ’τις μικροπολιτικές.
* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
Πηγή: https://www.capital.gr
