Τριώδιο: Τριώδιο ονομάζεται το Λειτουργικό Βιβλίο της Εκκλησίας μας το οποίο περιλαμβάνει τους Ύμνους των Κυριακών, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πριν την Τελετή της Αναστάσεως.
Ονομάζεται έτσι διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία) περιέχουν τρείς Ωδές ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές – την 8η και την 9η πάντοτε, ύστερα δε διαδοχικά μία από τις πέντε πρώτες.
Το Τριώδιο τοποθετείται στα Αναλόγια των Ναών μας στον Εσπερινό του Σαββάτου της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου αφού πρώτα ο Πρωτοψάλτης το παραλάβει απο την Εικόνα του Χριστού και το ασπασθεί.
Έτσι ανοίγει το Τριώδιο, περίοδος η οποία διαιρείται σε τρείς μικρότερες, δηλ. Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι Κυριακή της Τυροφάγου, Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Σάββατο Του Λαζάρου και Κυριακή των Βαίων το βράδυ μέχρι το Μεγάλο Σάββατο πρίν την Ανάσταση.
Παλαιότερα στην περίοδο του τριωδίου συμπεριλαμβάνονταν και η περίοδος από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την Κυριακή των αγίων πάντων. Αργότερα όμως οι ιερές ακολουθίες της περιόδου αυτής περιελήφθησαν σε ιδιαίτερο λειτουργικό βιβλίο το «Πεντηκοστάριο».
Για την διαμόρφωση του Τριωδίου, όπως το έχει στη χρήση της σήμερα η εκκλησία μας, έπαιξαν ρόλο όλες οι χριστιανικές γενεές από τον 5ο μέχρι τον 15ο αιώνα μ.Χ. (Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη το 1522 μ.Χ. στην Βενετία).
Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από τις ασματικές ακολουθίες των εορτών του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (Β’ Κυριακή των Νηστειών), του Οσίου Ιωάννου της Κλίμακος (Δ’ Κυριακή των Νηστειών), κ.α.
Αποδεικνύεται επίσης από την εισαγωγή του επιτάφιου θρήνου, εγκωμίων, δηλαδή που ψάλλονται στον Επιτάφιο, και από την εισαγωγή των συναξαρίων του Νικηφόρου Καλλίστου του Ξανθόπουλου.
Στην διαμόρφωση των ασματικού κύκλου του τριωδίου συνέβαλαν επίσης και διάσημοι υμνογράφοι και μελωδοί της εκκλησίας μας, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός, και ο Ιωάννης Δαμασκηνός.
Το τριώδιο περισσότερο από όλα τα εκκλησιαστικά βιβλία που περιέχουν ιερές ακολουθίες οδηγεί τις ψυχές των πιστών τέκνων της ορθοδόξου εκκλησίας στην περισυλλογή και στην κατάνυξη.
Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και κατανυκτικό τριώδιο. Με τον κύκλο των εορτών του τριωδίου ανανεώνονται τα βιώματα της νηστείας, της εγκράτειας, της μετάνοιας, και της χαρμολύπης.
Οι Κυριακές του Τριωδίου είναι οι εξής:
1. Τελώνου και Φαρισαίου
2. Ασώτου
3. Απόκρεω
4. Τυροφάγου
Η πρώτη εβδομάδα, που τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου, λέγεται και Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν, δηλαδή διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι αποκριές. Η εβδομάδα αυτή λέγεται και αμόλυτη ή απόλυτη, επειδή τότε οι ψυχές των πεθαμένων βγαίνουν στον Πάνω Κόσμο.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου ή Ολόκριγια, επειδή έτρωγαν κρέας και δεν νηστεύουν Τετάρτη και Παρασκευή. Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, η Κυριακή της Απόκρεω, ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν η τελευταία μέρα της κρεοφαγίας (από + κρέας) όλης της περιόδου του Τριωδίου.
Η τρίτη εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα. Από τη Δευτέρα, μια εβδομάδα πριν την Καθαρή Δευτέρα, άρχιζε η αποχή από το κρέας και επιβαλλόταν η χρήση τυριού και γαλακτερών σαν ενδιάμεση άσκηση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας.
Τελώνη και του Φαρισαίου
Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου είναι αφιερωμένη στην διδακτική παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, την οποία ο Κύριος διηγήθηκε, προκειμένου να διδάξει την αρετή της ταπεινώσεως και να στηλιτεύσει την έπαρση.
Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου είναι μια από τις σπουδαίες παραβολές που χρησιμοποίησε ο Ιησούς στους λόγους του.
Οι τελώνες ήταν ιδιώτες που εισέπρατταν τους φόρους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Δεν ήταν αγαπητοί στον λαό λόγω της απανθρωπιάς και της βίας που ασκούσαν στους φορολογούμενους, προκειμένου να εισπράξουν ότι μπορούσαν. Ο τελώνης θεωρούνταν αμαρτωλός και διεφθαρμένος. Οι Φαρισαίοι αντίθετα ήταν άνθρωποι καθωσπρέπει που εκπροσωπούσαν τη θρησκεία.
Εγωιστές και περήφανοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους καλύτερους όλων και κατέκριναν τους άλλους ανθρώπους. Η παραβολή απευθύνεται σε αυτούς που θεωρούν τους εαυτούς τους δίκαιους και απαξιώνουν τους υπολοίπους.
Δυο άνθρωποι πήγαν σε ένα ναό για να προσευχηθούν, ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. Ο Φαρισαίος προσευχήθηκε για τον εαυτό του με αυτά τα λόγια:
«Θεέ σε ευχαριστώ γιατί δεν είμαι όπως οι άλλοι άνθρωποι που είναι κλέφτες, άδικοι και άτιμοι η σαν αυτόν τον Τελώνη. Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, μοιράζομαι πάντα όσα αποκτώ».
Ο τελώνης κατά τη διάρκεια της προσευχής του Φαρισαίου στεκόταν με σκυμμένο το κεφάλι, χτυπούσε το στήθος του και έλεγε: «Θεέ μου συγχώρεσε με τον αμαρτωλό».
Φαρισαίος σε όλη τη προσευχή του αναφερόταν στον εαυτό του και απαριθμούσε τις καλές πράξεις του.
Ο Θεός αγνόησε τον αλαζόνα Φαρισαίο και συγχώρεσε τον ταπεινό Τελώνη.
Η ταπεινότητα ήταν η βασική αρετή για την οποία μίλησε ο Ιησούς στα πλήθη, ακόμα και όταν προερχόταν από έναν αμαρτωλό ο Θεός την αναγνώριζε. Ο Ιησούς με την παραβολή του Τελώνη κατήγγειλε για άλλη μια φορά την έπαρση και την αυταρέσκεια των Φαρισαίων.
Ο ίδιος προτιμούσε να συναναστρέφεται με τελώνες και αμαρτωλούς παρά με τους υποκριτές Φαρισαίους.
Πηγή:https://www.ekklisiaonline.gr
