ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Νίκος ΚαρούζοςΟ Νίκος Καρούζος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες Ποιητές του 20ου αιώνα, γεννήθηκε το 1926 στο Ναύπλιο και έφυγε απ’ τη ζωή, σαν σήμερα, το 1990 στην Αθήνα. Παραθέτοντας κάποια βιογραφικά στοιχεία του, μπορούμε να διακρίνουμε πως η ζωή του ήταν από πολλές απόψεις συνταρακτική και γεμάτη τρικυμίες, ενώ παράλληλα αρνούνταν τις συμβάσεις, ανεξάρτητα από την πρόελευσή τους Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και μέλος του ΕΑΜ και διώχθηκε μετακατοχικά, ενώ η μητέρα του υπήρξε θυγατέρα κληρικού και δασκάλου. Ο ίδιος ο Ποιητής εντάχθηκε στην νεολαία της ΕΠΟΝ και γνώρισε το σκληρό πρόσωπο της εξορίας, τόσο στην Ικαρία (1947), όσο και στην Μακρόνησο (1951). Οι διώξεις είχαν ως αποτέλεσμα να υποστεί νευρικό κλονισμό και να απολυθεί από την Μακρόνησο το 1953, δίχως ποτέ να υπογράψει δήλωση μετάνοιας. Αντίθετα απ’ ότι θα περίμενε κανείς, λόγω της προηγούμενης διαδρομής του, ο ίδιος δήλωνε ιδεολογικά Αναρχοκομμουνιστής κι όχι Κομμουνιστής, αν και αναγνώριζε πως η Οκτωβριανή Επανάσταση βοήθησε τα μέγιστα στα δικαιώματα υπέρ των εργατών τον 20ο αιώνα. Αμφισβητούσε δε πως ο θεσμός του κράτους μπορεί να συμβάλει υπό την όποια μορφή του, στην πορεία προς το σοσιαλισμό και την αταξική κοινωνία. Επιπλέον, δεν δέχονταν για τον εαυτό του το χαρακτηρισμό του στρατευμένου ποιητή, δίχως όμως να κατακρίνει γενικότερα τη στράτευση.
ΤΟ ΕΡΓΟ
Στην προσωπική του διαδρομή, εγκατέλειψε τις σπουδές του στην νομική και στις πολιτικές επιστήμες, ώστε να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην Ποίηση, επιδεικνύοντας πλούσια και πολύ αξιόλογη έκδοση ποιητικών συλλογών κι όχι μόνο. Για το έργο του όπως γράφει η Ειρήνη Γιαννάκη “Αν επιχειρήσει κανείς μία εγκάρσια τομή στο έργο του, παθαίνει ίλιγγο από την αντίστιξη, τα δυσθεώρητα ύψη και τα απροσμέτρητα βάθη, χαζεύει την εξέλιξη από τη θρησκευτικότητα μέχρι την απόλυτη εκμηδένιση της γλώσσας: ο παρεξηγημένα «θρησκευτικός» ποιητής με τα ιδιότυπα βυζαντινά χρώματα που αγγίζουν έναν παγανιστικό ερωτισμό. Ο επαναστάτης αναρχικός κυνικός «σκύλος» –anar-chien– που καταργεί δόγματα και «θολά μαντεία». Ο δημιουργός της ποιητικής σύνθεσης της «Κροστάνδης» που κλείνει τους λογαριασμούς του με τις ιδεολογίες και την αποτυχία τους και αποτίνει φόρο τιμής στους πραγματικούς επαναστάτες της Άνοιξης. Ο ιστορικός Καρούζος του Βαρβαρόσσα, του Ιησού, του Οιδίποδα, του Λένιν, του Μαρξ, του Γκάντι. Ο ερωτικός Καρούζος που, ωστόσο, παραδέχεται πως «τι να σου κάνει αυτός…» –ο έρωτας – βάζει απλά «λίγα παγάκια στη μελαγχολία μου» και δεν αρκεί για να κατευνάσει την υπαρξιακή αγωνία του”. (Πηγή: www.lifo.gr )
Εξάλλου, η παιδεία του υπήρξε ευρύτατη, δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον εκτός από την ποίηση και σε τέχνες όπως η μουσική και η ζωγραφική. Για το έργο του θα βραβευτεί το 1961 με το Β’ κρατικό βραβείο ποίησης και το 1988 με το Α’ κρατικό βραβείο ποίησης, το 1972 με το Α΄ Εθνικό Βραβείο Ποίησης, το οποίο μοιράστηκε με τους Τάκη Βαρβιτσιώτη και Μίλτο Σαχτούρη και συνάμα θα ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα με εκδόσεις στο εξωτερικό. Παράλληλα, θα συνεργαστεί με αρκετά λογοτεχνικά περιοδικά ( Νέα Εστία, Αθηναϊκά Γράμματα, Τομές, η Λέξη κ.α), όπως και με το τρίτο πόγραμμα της ΕΡΑ με εκπομπή αφιερωμένη στη λογοτεχνία.
Η ιδιοσυγκρασία του Ν. Καρούζου που τον οδήγησε σε μια μοναχική από πολλές πλευρές πορεία και η επιλογή του να αρνείται με συνέπεια κάθε μορφής περιχαράκωση, είχε αντανάκλαση στην προσωπική του ζωή, καθώς έπρεπε συχνά να αντιμετωπίσει δυσχέρειες και προβλήματα σε διάφορα επίπεδα, από τον εκδοτικό οίκο με τον οποίο συνεργάζονταν, μέχρι την ίδια την επίσημη πολιτεία.
ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ
Με σοβαρά προβλήματα οικονομικά και υγείας, ο Ν. Καρούζος έκανε αίτηση στο υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να του χορηγηθεί τιμητική σύνταξη.
Συλλογή ποιημάτων του Ν. Καρούζου από τις εκδόσεις Ίκαρος
Το αίτημα ικανοποιήθηκε εν μέρει, καθώς εγκρίθηκε μεν, αλλά τον κατέτασε στην κατηγορία ποιητών Β’! Το τελευταίο αποτέλεσε πλήγμα στην αξιοπρέπεια του Ποιητή, με συνέπεια να αρνηθεί την προσφορά. Παρά το κλίμα συμπαράστασης υπέρ του αιτήματος του Ποιητή, η απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού δεν άλλαξε.Έτσι, προς το τέλος του βίου του, ο Ν. Καρούζος έμεινε χωρίς σταθερό εισόδημα και ασφάλιση,. Όταν λίγο αργότερα χρειάστηκε να νοσηλευτεί με σοβαρά προβλήματα υγείας και δίνοντας την ύστατη μάχη με την επάρατη νόσο, χρειάστηκε την έκδοση βιβλιαρίου απορίας και την αλληλεγγύη συντρόφων και φίλων. Ο Νίκος Καρούζος συνεπής με τις αξίες του ως το τέλος, για μια ακόμα φορά αρνήθηκε να συμβιβαστεί και με την άρνησή του κατάδειξε πως η Τέχνη δεν είναι αγαθό μετρήσιμο, με μέτρα και σταθμά μπακάλικου. Επιπλέον, μαζί με το έργο του μας άφησε παρακαταθήκη κι ένα μάθημα ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η οποία δε γνωρίζει τίμημα ή σωστότερα δεν είναι διαπραγματεύσιμη όσο μεγάλο κι αν είναι το κόστος.
Παραθέτουμε ως δείγμα γραφής το τελευταίο ποίημα του Ν. Καρούζου “Αιώρηση”, γραμμένο μάλιστα μέσα στο νοσοκομείο Υγεία που νοσηλεύονταν έως το θάνατό του.
Αιώρηση
στο Θάνο Κωνσταντινίδη
Στὸν οὐρανὸ οἱ δυνατότητες
εἶναι μόνο συναρπαστικές.
Καθὼς κρεμόμουνα στὸν ἀέρα
κρατημένος ἀπὸ ἕνα κάτασπρο σύννεφο
σὲ μυθικὴ ὀθόνη τῆς φαντασίας
παρατηροῦσα τὶς τιμὲς
τῶν στοιχείων τοῦ αἵματός μου
κι ἄκουγα μία ἐκθαμβωτικὴ μουσικὴ πράξη
σχεδὸν ἐξωανθρώπινη
πρὸς τ᾿ ἀριστερὰ στὸ γεωγραφικὸ χάρτη
στὸ σημεῖο ποὺ βρίσκεται τὸ βουνὸ Τρόμος
τυλιγμένο πάντοτε μ᾿ ἀστραπὲς
καὶ ἔκπαγλες καταιγίδες.
Ἐκεῖ ἀνέβηκα μία φορά.
Ἐκεῖ πρωτάκουσα τὸ τραγούδι
ποὺ ἔλεγε ἀνήκουμε στὰ νερά.
Κι ἀπ᾿ τὴν ἄλλη ἔλαμπε ὁ Ἐκκλησιαστής.
Ἀπὸ καιρὸ γνώριζα πὼς τὸ αἷμα
περιέχει ὅλο τὸ μυστήριο
ποὺ δίνεται μὲ σημάδια
στὸν ἀνθρώπινο νοῦ καὶ πλήρη ἀσυνέχεια.
Μήπως ἡ κυκλοφορία; –
διερωτήθηκε ὁ λαμπρὸς Καὶ αἰφνιδίως
ἦρθε στὸ μυαλό μου ὁ Λεονάρντο
ποὺ ἤξερε θεσπέσιες εἰδήσεις ἀπ᾿ τὸ σῶμα.
Νίκος Καρούζος
29 Αὐγούστου 1990
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Ποίηση
• Επιστροφή του Χριστού. Αθήνα, 1953.
• Νέες δοκιμές. Αθήνα, 1954.
• Σημείο. Αθήνα, 1955.
• Είκοσι ποιήματα. Αθήνα, 1955.
• Διάλογοι. Αθήνα, 1956.
• Ποιήματα. Αθήνα, 1961.
• Η έλαφος των άστρων. Αθήνα, 1962.
• Ο υπνόσακκος. Αθήνα, Ζάρβανος, 1964.
• Πενθήματα. Αθήνα, 1969.
• Λευκοπλάστης για μικρές και μεγάλες αντινομίες. Αθήνα, 1971.
• Χορταριασμένα χάσματα. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1974.
• Απόγονος της νύχτας. Αθήνα, Πολύπλανο, 1978.
• Δυνατότητες και χρήση της ομιλίας. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1979.
• Ο ζήλος του μη σχετικού με παροράματα· Με τέσσερες εικόνες της Ελένης Βερναρδάκι. Αθήνα, Πολύπλανο, 1980.
• Μονολεκτισμοί και ολιγόλεκτα· Με ζωγραφική του Απόστολου Γιαγιάννου. Αθήνα, Εξάντας, 1980.
• Φαρέτριον. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1981.
• Αναμνηστική Λήθη. Αθήνα, Γοργώ, 1982.
• Αντισεισμικός τάφος. Αθήνα, Εστία, 1984.
• Συντήρηση ανελκυστήρων. Αθήνα, Καστανιώτης, 1986.
• Νεολιθική νυκτωδία στην Κρονστάνδη. Αθήνα, Απόπειρα, 1987.
• Ερυθρογράφος. Αθήνα, Απόπειρα, 1988.
• Λογική μεγάλου σχήματος. Αθήνα, Ερατώ, 1989.
• Θρίαμβος χρόνου. Αθήνα, Απόπειρα, 1997.
• Ευρέσεις από κυανό κοβάλτιο. Αθήνα, Ίκαρος, 1991.
ΙΙ.Δοκίμιο
• Μεταφυσικές εντυπώσεις απ’ τη ζωή ως το θέατρο. Αθήνα, Άψινθος, 1966.
• Νίκος Καρούζος – Περί ζωγράφων. Αθήνα, εκδ. της Γκαλερί Titanium, 1988.
ΙΙΙ.Μεταφράσεις
• Μπόρχες Χορχέ Λουίς, O δημιουργός και άλλα κείμενα·Μια μικρή ανθολογία πεζογραφημάτων του Μπόρχες που μετέφρασαν ο Ν.Δ.Καρούζος και ο Δημήτρης Καλοκύρης. Αθήνα, Ύψιλον, 1980.
ΙV.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ποιήματα. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1979.
• Χρόνος. Αθήνα, Μίμνερμος, 1980.
• Η πρώτη εποχή. Αθήνα, Ερατώ, 1987.
• Η δεύτερη εποχή. Αθήνα, Ερατώ, 1988.
• Τα βαθυκύανα ποιήματα. Αθήνα, Μίμνερμος, 1990.
• Τα ποιήματαΑ΄ (1961-1978). Αθήνα, Ίκαρος, 1993.
• Τα ποιήματαΒ΄ (1979-1991). Αθήνα, Ίκαρος, 1994.
• Πεζά κείμενα. Αθήνα, Ίκαρος, 1998.
ΣΥΓΓΡΑΦΗ/ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ @AVLONIS
Πηγή: https://istoriatexnespolitismos.wordpress.com
