Επιμέλεια: Ελένη Σοφού
«Η άγνοια είναι αλαζονική. Τα θέλει όλα δικά της. Βγαίνει στους δρόμους και μαζεύει πιστούς. Η γνώση είναι άπιαστη. Αμφιβάλλει. Αλλάζει εύκολα γνώμη μόλις αλλάξουν τα δεδομένα. Είναι ευάλωτη και τα βάζει κυρίως με τον εαυτό της».
Όταν μου πρότειναν να διαβάσω το βιβλίο «Factfulness» του Hans Rosling αισθάνθηκα ανέτοιμη. Μεταξύ άλλων, δεν ήθελα να πιστέψω πως ότι γνωρίζω για τον πλανήτη μας είναι λάθος. Όταν μου έκαναν το quiz των δεκατριών ερωτήσεων με τις οποίες ξεκινά το βιβλίο μου απέδειξαν πόσο λανθασμένη και θολή άποψη έχω για τον κόσμο μας.
Εσείς τι θα απαντούσατε αν σας ρωτούσαν: Ποιο είναι το ποσοστό των παιδιών που τελειώνουν το δημοτικό; Η φτώχεια αυξάνεται ή μειώνεται; Ο ανθρώπινος πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται; Οι ανθρώπινοι θάνατοι από φυσικές καταστροφς τα τελευταία 100 χρόνια έχουν διπλασιαστεί, έχουν παραμείνει ίδιοι ή έχουν υποδιπλασιαστεί; Πόσα παιδιά 1 έτους έχουν εμβολιαστεί παγκοσμίως για κάποια αρρώστια; Ποιο είναι σήμερα το προσδόκιμο ζωής 50, 60 ή 70 χρόνια;
Εσείς τι θα απαντούσατε αν σας ρωτούσαν: Ποιο είναι το ποσοστό των παιδιών που τελειώνουν το δημοτικό; Η φτώχεια αυξάνεται ή μειώνεται; Ο ανθρώπινος πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται; Οι ανθρώπινοι θάνατοι από φυσικές καταστροφς τα τελευταία 100 χρόνια έχουν διπλασιαστεί, έχουν παραμείνει ίδιοι ή έχουν υποδιπλασιαστεί; Πόσα παιδιά 1 έτους έχουν εμβολιαστεί παγκοσμίως για κάποια αρρώστια; Ποιο είναι σήμερα το προσδόκιμο ζωής 50, 60 ή 70 χρόνια;
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε μια απαισιόδοξη εικόνα για τον κόσμο. Πιστεύουμε ότι η ανθρωπότητα βαδίζει συνεχώς προς το χειρότερο. Η αλήθεια είναι ακριβώς η αντίθετη, σύμφωνα με τον Σουηδό γιατρό Ηans Rorsling ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Factfulness». «Δέκα λόγοι που κάνουμε λάθος για τον κόσμο μας και γιατί η κατάσταση είναι καλύτερη απ’ ό,τι νομίζετε». Στη χώρα μας κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις Κάτοπτρο. Το βιβλίο κυκλοφορεί σε 38 συνολικά χώρες και υπήρξε παγκόσμιο best seller το 2018.
Ο Hans Rosling υπήρξε γιατρός από το 1976 και ανακάλυψε την ασθένεια konzo. Ταξίδεψε ανά τον κόσμο και πρόσφερε τις υπηρεσίες του ερευνώντας και αντιμετωπίζοντας επιδημίες και θανάσιμες μεταδοτικές ασθένειες. Εργάστηκε στην Αφρική, στην Ασία, στην Αμερική. Αφιέρωσε τη ζωή του στην έρευνα παγκόσμιων προβλημάτων και στην παρουσίαση των παρανοήσεων σε σχέση με αυτά. Το 2005 μαζί με το γιο και τη νύφη του δημιούργησαν το ίδρυμα Gapminder, με σκοπό να συγκεντρώσουν αυτές τις πληροφορίες και να τις παρουσιάσουν στο ευρύ κοινό. Στις ομιλίες που έκανε, ρωτώντας ή μοιράζοντας συχνά σχετικά ερωτηματολόγια πολλαπλής επιλογής για τις παγκόσμιες τάσεις σε διάφορα ακροατήρια, μεταξύ των οποίων φοιτητές, καθηγητές χρηματιστές, πολιτικούς και απλοί άνθρωποι, διαπίστωσε πως οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως μόρφωσης και ειδικότητας, έχουν μια λανθασμένη εικόνα για τον κόσμο. Και αυτό που τον εντυπωσίαζε πάντα ήταν το πώς σε όλο τον κόσμο, άνθρωποι υψηλής ευφυΐας και μόρφωσης, αγνοούσαν τις απαντήσεις, ή πίστευαν γεγονότα που ίσχυαν τη δεκαετία του 1960. Όλα τα στατιστικά και γραφήματα από δεδομένα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ο Hans Rosling τα συγκέντρωσε και τα ανέλυσε στο βιβλίο « Factfulness» .«Αυτό το βιβλίο είναι η τελευταία μου μάχη στη δια βίου αποστολή μου για την καταπολέμηση της καταστροφικής άγνοιας…» αναφέρει χαρακτηριστικά. Λίγο πριν ολοκληρώσει το βιβλίο που ο ίδιος το ονόμαζε το Έργο της άγνοιας, πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 68 ετών. Ο Ola Rosling και η Anna Rosling Ronnlund, μακρόχρονοι συνεργάτες του, θεώρησαν αποστολή τους να τελειώσουν με επιτυχία την κληρονομιά που τους άφησε.
Το βιβλίο διαβάζεται εύκολα και είναι ένας θησαυρός πληροφοριών και γνώσεων. Ξεκινά με δεκατρείς ερωτήσεις για το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου χωρίζεται σε δέκα θεματικές, δέκα θεωρίες που ο συγγραφέας πιστεύει ότι μας εμποδίζουν να καταλάβουμε τον κόσμο όπως αυτός εξελίσσεται. Αυτές κυμαίνονται από το ένστικτο του φόβου (δίνουμε περισσότερη προσοχή στα δυσάρεστα γεγονότα) και το ένστικτο του πεπρωμένου (πιστεύουμε πως τα πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ) στο ένστικτο του μεγέθους (δίνουμε περισσότερη προσοχή στα δυσάρεστα γεγονότα) και στο ένστικτο της επίρριψης ευθυνών (είναι πιο εύκολο να βρίσκουμε ενόχους παρά τις πραγματικές αιτίες).
Το «Factfulness» είναι ένα συγκλονιστικό και αποκαλυπτικό βιβλίο, γεμάτο ζωηρές αφηγήσεις και συγκινητικές ιστορίες. Δεν γράφτηκε για να μας παρηγορήσει και για να μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα. Γράφτηκε για να μας δώσει επικαιροποιημένες πληροφορίες αλλά και να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε ένα τρόπο σκέψης βασιζόμενο σε γεγονότα και όχι σε ένστικτα. Το ανθρώπινο μυαλό, λέει ο συγγραφέας έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες. Είναι ένα όργανο που έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας που ζούσαν σε διαφορετικό περιβάλλον, με διαφορετική καθημερινότητα και διαφορετικά ερεθίσματα. Αντιδράσεις και λειτουργίες που μας βοήθησαν να επιβιώσουμε σε μικρές κοινότητες, τώρα μας οδηγούν σε τελείως λανθασμένα συμπεράσματα και σκέψεις. Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει προσωπικές ιστορίες από τη ζωή του ως γιατρός στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη. Παραδεχόμενος ακόμα και προσωπικά του λάθη που μπορεί να κόστισαν τη ζωή ανθρώπων, μας δίνει μια πλούσια περιγραφή του κόσμου μας σήμερα.
Ο Rosling δεν υποστηρίζει ότι όλα είναι αγγελικά φτιαγμένα και ότι πρέπει να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για βελτίωση. Δεν πιστεύει στο διαχωρισμό των χωρών σε ανεπτυγμένες και υπό ανάπτυξη, δεν πιστεύει ότι η θρησκεία παίζει τόσο μεγάλο ρόλο όσο νομίζουμε, είναι σίγουρος ότι ο μόνος τρόπος να αλλάξει ριζικά η ζωή των ανθρώπων είναι η αύξηση του εισοδήματος τους. “Οι αριθμοί μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες αλλά δε λένε όλη την αλήθεια”. Το βιβλίο δείχνει στον αναγνώστη την πραγματική ζωή των ανθρώπων ανάλογα με το εισόδημα τους, τα σπίτια τους, τον τρόπο της καθημερινότητάς τους, τα ρούχα τους, τη μόρφωση και τα παιχνίδια των παιδιών τους. Ο κόσμος συνεχίζει να αλλάζει και το «Factfulness» φιλοδοξεί να μας εθίσει σε έναν τρόπο σκέψης που θα αλλάξει την εικόνα μας για τον κόσμο και θα μας δώσει τη δύναμη να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις και στις ευκαιρίες που μας επιφυλάσσει το μέλλον. Σημαντικότερο όλων, αυτό το βιβλίο μας δίνει βάσιμη ελπίδα για την ανθρωπότητα, αδιάσειστα στοιχεία ότι ο κόσμος καλυτερεύει και δεν χειροτερεύει. Υποστηρίζει και αποδεικνύει πως πολλά από τα προβλήματα που υπάρχουν στον πλανήτη αρχίζουν να λύνονται τα τελευταία είκοσι χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι προβληματισμού και επαγρύπνησης. Όταν όμως ανησυχούμε διαρκώς για τα πάντα και δεν αποδεχόμαστε στοιχεία, γεγονότα και δεδομένα κοσμοθεωρίας κινδυνεύουμε να παραβλέψουμε τις πολύ πιο σοβαρές και πραγματικές απειλές που όντως αντιμετωπίζουμε.
Στο « Factfulness» o συγγραφέας αφηγείται την ιστορία του μυστικού σιωπηλού θαύματος της ανθρώπινης προόδου. Εξηγεί γιατί η πρόοδος είναι τόσο συχνά σιωπηλή και διδάσκει τους αναγνώστες πώς να την βλέπουν καθαρά. «Ας είμαστε ταπεινόφρονες και φιλοπερίεργοι με ανοιχτό πνεύμα και σε ενεργή αναζήτηση. Όταν η οπτική μας βασίζεται σε στοιχεία, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι ο κόσμος δεν είναι τόσο κακός όσο φαίνεται· και έτσι μπορούμε να καταλάβουμε τι πρέπει να κάνουμε για να συνεχίσουμε να τον βελτιώνουμε».
Καλό διάβασμα!
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Hans Rosling γεννήθηκε στην Ουψάλα της Σουηδίας στις 27 Ιουλίου 1948. Ήταν γιατρός, καθηγητής διεθνούς υγείας και γνωστός δημόσιος εκπαιδευτικός. Ήταν σύμβουλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και της UNICEF και συνιδρυτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σουηδία και του Ιδρύματος Gapminder η οποία ανέπτυξε το λογισμικό σύστημα Trendalyzer. Οι συνομιλίες του για το TED έχουν προβληθεί πάνω από 35 εκατομμύρια φορές και κατατάχθηκε ως ένας από τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους του περιοδικού Time Magazine. Πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 2017, έχοντας αφιερώσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη συγγραφή αυτού του βιβλίου.
