Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, MD
Είναι τεκμηριωμένο ότι συνθήκες έντονου ψυχολογικού στρες συμβάλουν στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων. Συχνά, αυτό οδηγεί όσους πάσχουν από κάποια αυτοάνοση διαταραχή, στο συμπέρασμα ότι το στρες είναι το κύριο αίτιο εκδήλωσης αυτής της κατηγορίας νοσημάτων.
Στ’ αλήθεια αυτό που συμβαίνει είναι ότι το άγχος και το στρες είναι παράγοντες που πυροδοτούν μια σειρά αντιδράσεων σε έναν οργανισμό που βρίσκεται ήδη σε διαταραγμένη μεταβολική ισορροπία. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση να έχουν προηγηθεί σημαντικές μεταβολικές αλλοιώσεις ώστε το στρες να οδηγήσει στην εμφάνιση κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος.
Τι είναι το Στρες;
Στρες είναι η ορμονική απάντηση του οργανισμού σε μια δυσκολία ή απειλή. Η λέξη στα αγγλικά σημαίνει τεντώνω, ζορίζω, φέρνω κάτι στα όρια του.
Όταν ακούμε τη λέξη στρες οι περισσότεροι από εμάς σκέφτονται συναισθηματικά στρες, όπως το άγχος για οικονομικά προβλήματα, κάποια απώλεια, χωρισμό ή παρόμοια. Όμως επιπρόσθετα του συναισθηματικού στρες, οποιαδήποτε κατάσταση απειλής της επιβίωσης ή απότομη αλλαγή καθιστούν επίσης στρες για τον οργανισμό.
Έτσι μπορούμε να έχουμε μηχανικά στρες όπως ένα χτύπημα, χημικά στρες όπως η έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, μεταβολικά στρες όπως η έλλειψη ζωτικών συστατικών, βιολογικά στρες όπως η έλλειψη ξεκούρασης, στρες που οφείλονται σε φυσικούς παράγοντες όπως η έκθεση σε ακτινοβολίες κ.ο.κ.
Στρες και Ανοσοποιητικό Σύστημα
Ο πρώτος που συνέδεσε το στρες με την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ήταν ο Hans Selye. Ο Selye παρατήρησε ότι υπό συνθήκες απειλής ο οργανισμός εκκρίνει ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, που αυξάνουν την αντοχή μας στο πόνο, στη κούραση, στη πείνα και μεταξύ άλλων δράσεων εμποδίζουν και μια υπερβολική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Σε δυσχερείς συνθήκες ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο ορμονικό σύστημα να απελευθερώσει ορμόνες που έχουν σκοπό να αυξήσουν τις αντοχές μας και να προσαρμόσουν τη λειτουργία του οργανισμού σε αυτό που συμβαίνει. Αυτή η αντίδραση έχει στόχο να αυξήσει τις πιθανότητες επιβίωσης σε σχέση με δυσκολίες που προκύπτουν σε φυσικέςσυνθήκες.Τέτοια στρες μπορεί να είναι το κρύο, η ζέστη, η έλλειψη τροφής, η επίθεση από κάποιο ζώο και άλλες δύσκολες καταστάσεις. Στις παραπάνω καταστάσεις ο κίνδυνος έχει μια συγκεκριμένη και περιορισμένη χρονική διάρκεια, από λίγα λεπτά έως μερικές ημέρες.
Όταν όμως βιώνουμε συνθήκες έντονου συναισθηματικού ή άλλου βιολογικού στρες που διαρκούν μήνες ή μέχρι και χρόνια, η ικανότητα του οργανισμού μας να ανταποκριθεί και να μετριάσει μια υπερβολική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος μειώνεται σημαντικά.
Η απώλεια της ικανότητας ρύθμισης της λειτουργία του ανοσοποιητικού, έχει ως αποτέλεσμα την εκρηκτική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και την εμφάνιση μιας υποβόσκουσαςαυτοάνοσης ασθένειας.
Ανάλογα με τις συνθήκες, την γενετική προδιάθεση του κάθε ατόμου, το είδος του στρες αλλά και τον τρόπο ζωής πλήττονται και διαφορετικά όργανα. Αυτοάνοσες ασθένειες που συνδέονται με στρεσογόνες καταστάσεις είναι ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η ψωρίαση, η λεύκη, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος του Crohn, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η ελκώδης κολίτιδα.
Δεν αρκεί μόνο το Στρες
Παράλληλα όμως με την ύπαρξη έντονου και διαρκούς στρες και για να προκύψει μια αυτοάνοση ασθένεια, θα πρέπει να συνυπάρχουν σημαντικές μεταβολικές διαταραχές που οδηγούν σε μια σταδιακά επιδεινούμενη δυσλειτουργία του οργανισμού σε κυτταρικό και βιοχημικό επίπεδο.
Ελλείψεις σε βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία όπως η βιταμίνη D, ο ψευδάργυρος και το μαγνήσιο, η αλλοίωση του μικροβιώματος αλλά και διαταραχές στην ικανότητα του οργανισμού να διαχειριστεί τη φλεγμονή, η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων από βιομηχανοποιημένα τρόφιμα, η αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης, η έλλειψη άσκησης και η επιβάρυνση από τοξικούς παράγοντες, συνδέονται όλα με αυξημένη επίπτωση αυτοάνοσων νοσημάτων.
Πριν την εμφάνιση ενός αυτοάνοσου νοσήματος προηγείται μια μακροχρόνια περίοδος όπου δεν υπάρχουν συμπτώματα. Σε αυτό το διάστημα συσσωρεύονται μεταβολικές διαταραχές και συχνά ένα έντονο στρες πυροδοτεί την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως πόνοι στις αρθρώσεις για παράδειγμα, στην περίπτωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Στη συνέχεια τα συμπτώματα εμφανίζονται με μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα μέχρι να έχουμε μια χρόνια εγκατεστημένη νόσο.
Αυτοάνοσα Νοσήματα και Ιατρική Ακριβείας
Μέχρι πρόσφατα η ιατρικές θεραπείες αφορούσαν τον «μέσο ασθενή» και είχαμε την «ιατρική βασισμένη σε στοιχεία». Η ιατρική βασισμένη σε στοιχεία γεννήθηκε τη δεκαετία του ’80 και αφορά στη μελέτη θεραπειών σε μεγάλο αριθμό ασθενών έτσι ώστε να εντοπιστεί η θεραπεία που φέρνει τα καλύτερα αποτελέσματα στους περισσότερους ασθενείς.(16) Αυτή η προσέγγιση μας έδωσε αποτελεσματικές θεραπείες που αφορούν στο «μέσο» ασθενή και λειτουργεί σε πολλές περιπτώσεις, δεν λειτουργεί όμως το ίδιο καλά σε όλους τους ασθενείς.
Σήμερα η ιατρική στοχεύει στην αντιμετώπιση των ασθενών ως μοναδικές βιολογικές οντότητες χρησιμοποιώντας όλα τα διαγνωστικά εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή η νέα προσέγγιση ονομάζεται ιατρική ακριβείας.
Η ιατρική ακριβείας δεν είναι κάτι καινούργιο, είναι η εφαρμογή όλων όσων γνωρίζουμε συνδυαστικά. Η ιατρική ακριβείας χρησιμοποιεί αναλύσεις που μας δίνουν πληροφορίες από τα γονίδια, από το μεταβολισμό, από το μικροβίωμα, την επίδραση του περιβάλλοντος, αλλά και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κάθε ασθενή όπως ο τρόπος ζωής, η διατροφή και η προσωπικότητα του.
Η ιατρική ακριβείας στοχεύει να εντοπίσει την κατάλληλη αγωγή, στον κατάλληλο ασθενή την κατάλληλη στιγμή ώστε να επιτύχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε κάθε νόσο και σε κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Η ιατρική ακριβείας είναι μια προσέγγιση που αλλάζει ριζικά την οπτική της σύγχρονης ιατρικής και βελτιώνει σημαντικά τα αποτελέσματα των θεραπευτικών παρεμβάσεων με θεραπείες που είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα του κάθε ασθενούς.
Στην Υγειά Σας!
Στην Υγειά Σας!
Βιβλιογραφικές αναφορές
Association of Stress-Related Disorders With Subsequent Autoimmune Disease. Song H et al. JAMA. 2018 Jun 19.
Systemic lupus erythematosus: Stress and the onset of SLE Eric F. Morand Nature Reviews Rheumatology volume 14, (2018).
Metabolic pressure and the breach of immunological self-tolerance Veronica De Rosa et al. Nature Immunology (2017).
Environment and Disease Risks Stephen M. Rappaport and Martyn T. Smith. SCIENCE, EPIDEMIOLOGY 22 OCTOBER 2010 VOL 330.
Balancing Life-Style and Genomics Research for Disease Prevention Walter C. Willett. SCIENCE VOL 296 26 APRIL 2002
Immunopathogenesis of Rheumatoid Arthritis Gary S. Firestein, and Iain B. McInnes Immunity 2017.
Application of metabolomics in autoimmune diseases: Insight into biomarkers and pathology. J. Kang et al. / Journal of Neuroimmunology 279 (2015) 25–32
Role of “Western Diet” in Inflammatory Autoimmune Diseases. Arndt Manzel, Dominik N. Muller, David A. Hafler, Susan E. Erdman, Ralf A. Linker, and Markus Kleinewietfeld.
Vitamin D administration leads to a shift of the intestinal bacterial composition in Crohn's Disease patients, but not in healthy controls. Schäffler H et. al. J Dig Dis. 2018 Mar 23. doi: 10.1111/1751-2980.12591.
The gut microbiota and inflammatory bowel disease Katsuyoshi Matsuoka and Takanori Kanai. Semin Immunopathol. 2015; 37: 47–55.
A pilot study assessing the effect of prolonged administration of high daily doses of vitamin D on the clinical course of vitiligo and psoriasis. Cicero Galli Coimbra et.al. Dermatoendocrinol. 2013 Jan 1; 5(1): 222–234.
Identification of gene expression signatures in autoimmune disease without the influence of familial resemblance Zheng Liu et al. Human Molecular Genetics, Volume 15, Issue 3, 1 February 2006,
Autoimmune disease: why and where it occurs Philippa Marrack, John Kappler & Brian L. Kotzin Nature Medicine volume 7, pages 899–905 (2001)
Zinc Status and Autoimmunity: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sanna A et al. Nutrients. 2018 Jan 11;10(1). pii: E68. doi: 10.3390/nu10010068.
Severely low serum magnesium is associated with increased risks of positive anti-thyroglobulin antibody and hypothyroidism: A cross-sectional study Kunling Wang. Scientific Reportsvolume 8, Article number: 9904 (2018).
Evidence based medicine: what it is and what it isn't. David L Sackett et al. BMJ 1996; 312 doi:https://doi.org/10.1136/bmj.312.7023.71
US Food and Drug Administration, Medical Devices, Precision Medicine. https://bit.ly/2n2vbNb
Toward Precision Medicine: Building a Knowledge Network for Biomedical Research and a New Taxonomy of Disease. National Research Council 2011.
Application of metabolomics: Focus on the quantification of organic acids in healthy adults.Tsoukalas D et al. Int J Mol Med. 2017 Jul.
Modulation of the Process of Aging in Human Organism: Recent Advances in Biomarkers for Diagnosis and Treatment Tsoukalas, Dimitrios; Fragkiadaki, Persefoni; Sarandi, Evangelia; Tsatsakis, Aristidis. 2018 11(2): 146-156; Journal of Siberian Federal University SibFU Journals Biology.
Stanozolol administration combined with exercise leads to decreased telomerase activity possibly associated with liver aging. Authors: Eren Ozcagli Mehtap Kara Tugba Kotil Persefoni Fragkiadaki Manolis N. Tzatzarakis Christina Tsitsimpikou Polychronis D. Stivaktakis, Dimitrios Tsoukalas,Demetrios A. Spandidos Aristides M. Tsatsakis Buket Alpertunga. April 2018. International Journal of Molecular Medicine. DOI10.3892/ijmm.2018.3644
Development of a semi-automated database for telomere length statistics. Athanasios Alegkakis1, Elena Vakonaki1, Persefoni Fragkiadaki1, Manolis Tzatzaraki1, Dimitrios Tsoukalas2, AristidisTsatsakis1.1Laboratory of Toxicology, University of Crete, Heraklion, Greece. 2. Metabolomic Clinic,Athens, Greece. Toxicology Letters. Volume 280, Supplement 1, 20 October 2017, Page S290.https://doi.org/10.1016/j.toxlet.2017.07.670.
Πηγή: https://www.drtsoukalas.com
