Του Χρήστου ΧωμενίδηΌποιος έχει διαβάσει Μακιαβέλι ή Λένιν... Όποιος κυρίως έχει εγκύψει στον άφθαστο Θουκυδίδη, κτήμα ες αεί για την ανθρωπότητα, το έχει -φαντάζομαι- συνειδητοποιήσει. Η πολιτική είναι το πιο σκληρό παιχνίδι. Δεν συγχωρεί συναισθηματισμούς και ηθικολογίες. Καθένα από τα μέρη, χώρα, παράταξη, εκκλησία ακόμα-ακόμα, επιδιώκει ακατάπαυστα, με κάθε τρόπο, να διατηρήσει την ασφάλεια του και να μεγιστοποιήσει την ισχύ του. Το να προσδοκούμε από τους εκάστοτε αντιπάλους να επιδεικνύουν μεγαλοψυχία, "ανωτερότητα", είναι σαν να περιμένουμε από έναν σκακιστή να λυπηθεί το πιόνι του απέναντί του. Να μην του παγιδέψει τον βασιλιά.
Τούτων δοθέντων, ο Χένρυ Κίσινγκερ υπήρξε ένας από τους πολύ μεγάλους παίκτες του 20ου αιώνα. Ένα πρόσωπο που τη ζωή και τα γραπτά του αξίζει να μελετάμε χωρίς παρωπίδες.
Δεν είχε ανεχθεί, δεν είχε σταθεί έως και ηθικός αυτουργός σε πράξεις εγκληματικές; Ούτε ο ίδιος ίσως θα το αρνούνταν σε μια εκ βαθέων κουβέντα. Προκειμένου να τον κρίνουμε ωστόσο -και για να τον καταδικάσουμε ακόμα- οφείλουμε να τον τοποθετήσουμε στο ιστορικό του πλαίσιο.
Ο Χένρυ Κίσινγκερ μεσουράνησε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όταν ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε δύο στρατόπεδα, σε εκείνο του "Υπαρκτού Σοσιαλισμού" και σε εκείνο της "Ελεύθερης Δύσης". Επικρατούσε ισορροπία του τρόμου. Μια λάθος κίνηση να γινόταν, ο πλανήτης θα οδηγούνταν μέσα σε ώρες -ή σε λεπτά της ώρας- στον πυρηνικό όλεθρο. Η κρίση στην Κούβα το 1962 μάς έφερε διεθνώς στο χείλος του γκρεμού. Η αριστουργηματική κωμωδία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ "Σος Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα" (πρωτότυπος τίτλος "Dr. Strangelove or How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb”) είναι εμπνευσμένη από εκείνη ακριβώς την παρατρίχα ανάφλεξη.
Οι δύο υπερδυνάμεις μεταχειρίζονταν οποιοδήποτε μέσο, θεμιτό και αθέμιτο, προς το συμφέρον τους.
Η Σοβιετική Ένωση εννοούσε να διατηρήσει παντί τρόπω την κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη που της είχε δώσει η Συμφωνία της Γιάλτας. Κάθε απόπειρα φιλελευθεροποίησης, εκδημοκρατισμού στις χώρες που ένοιωθε δορυφορικές της, πνιγόταν εν τη γενέση της. Ουγγαρία 1956, Τσεχοσλοβακία 1968, Πολωνία 1981. Επεδίωκαν παράλληλα οι Σοβιετικοί να διεισδύουν, να αυξάνουν την πολιτική επιρροή τους στη Δύση, υποστηρίζοντας ευθέως και υπογείως αριστερά κόμματα και προοδευτικά κινήματα. Η δράση τους εκείνη απέβαινε -κατά τη γνώμη μου- επωφελής για τους εργαζόμενους και τη νεολαία στις καπιταλιστικές χώρες. Εμπρός στον κίνδυνο της κομμουνιστικής διάβρωσης, το κατεστημένο συχνά υποχωρούσε, παραχωρούσε δικαιώματα.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την άλλη, πάτασσαν, υπέτασσαν όποιον εξεγειρόταν ή έστω δυστροπούσε με στρατιωτικά πραξικοπήματα. Στη Λατινική ιδίως Αμερική, που την ένοιωθαν αυλή τους, η μία δικτατορία διαδεχόταν την άλλη. Αγκάλιαζαν παράλληλα οι Ηνωμένες Πολιτείες όποιον διεκριμένο πολίτη του "υπαρκτού σοσιαλισμού" -αθλητή, καλλιτέχνη, διανοοούμενο- κατάφερνε να αποστατήσει και να ζητήσει άσυλο. Έφθαναν όχι σπάνια σε υπερβολές. Ο Σολτζενίτσιν όχι, δεν ήταν ο νέος Ντοστογιέφσκι.
Ξεχώριζε ηθικά ο ένας από τον άλλον κόσμο; Στην εξωτερική πολιτική ποσώς. Στο εντός των συνόρων τους κοινωνικό σύστημα, δεν ετίθετο καν ζήτημα σύγκρισης. Στην αστική δημοκρατία με όλα τα στρεβλά της, με τις κοινωνικές ανισότητες, με τα φαινόμενα αυταρχισμού, μπορούσε κανείς να αναπτύξει την προσωπικότητα του. Να ζήσει με την αίσθηση ότι είναι κύριος του εαυτού του. Στη σοβιετική δεσποτεία, το κόμμα-κράτος καταπίεζε τους πολίτες, τους κατασκόπευε, τους εξαφάνιζε -δίχως συχνά ούτε παρωδία δίκης- από προσώπου γης. Φαντασθείτε μονάχα να είχε λήξει ο Ψυχρός Πόλεμος με το αντίστροφο αποτέλεσμα. Θα πηγαίνατε τα παιδάκια σας να προσκυνήσουν τη μούμια του Νίκου Ζαχαριάδη. Θα απομνημονεύατε, για να προκόψετε, τις σελίδες του "Ριζοσπάστη". Διαβάστε, άμα τη βρείτε, την σπαρταριστή τραγικωμωδία του Δημήτρη Φύσσα "Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος".
Ο Χένρυ Κίσινγκερ υπηρέτησε από κορυφαία αξιώματα τα αμερικάνικα συμφέροντα. Αταλάντευτα, ανυποχώρητα, αδίστακτα όπως είχε ορκιστεί να πράξει. Αποτελεσματικά; Συζητείται κατά περίπτωση. Το θεμελιώδες ωστόσο ερώτημα είναι αρχαίο: μπορείς να έχεις δύο μέτρα και δύο σταθμά; Στο σπίτι σου να σέβεσαι τις αρχές του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας και έξω από την αυλή σου να επιβάλλεσαι με φωτιά και τσεκούρι;
Επανερχόμαστε στον Θουκυδίδη. Οι κάτοικοι της Μήλου εννοούσαν να παραμείνουν σύμμαχοι της Σπάρτης. Οι Αθηναίοι τους κάλεσαν, το 416 π.Χ., να αλλαξοπιστήσουν, να υποταχθούν σε εκείνους. Οι Μήλιοι αρνήθηκαν. Οι Αθηναίοι έσφαξαν τότε τους άντρες και εξανδραπόδισαν τα γυναικόπαιδα. Απώλεσε η Αθήνα στη Μήλο το ηθικό της πλεονέκτημα; Εάν ναι, το ίδιο συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Βιετνάμ, στη Χιλή, στην Καμπότζη. Ο Χένρυ Κίσινγκερ θα μπορούσε να είναι στρατηγός της Αθήνας κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Θα κέρδιζε την ίδια φήμη, τον ίδιο θαυμασμό, το ίδιο ανάθεμα.
Πολλοί Έλληνες έχουν δαιμονοποιήσει τον Κίσινγκερ. Τον νομίζουν υπεύθυνο για τη συμφορά της Κύπρου το 1974. Αγνοούν ανεπίγνωστα την Ιστορία. Τις χαμένες ευκαιρίες, τα φοβερά σφάλματα από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα το 1955. Την καταστροφική ανάμειξη της ελλαδικής Χούντας. Το όνειδος της ΕΟΚΑ Β’, την έσχατη προδοσία του Ιωαννίδη. Ποιος Κίσινγκερ, ποιοί Αμερικάνοι; Η ανεξαρτησία, η ελληνικότητα της νήσου φαλκιδευόταν, υπονομευόταν επί χρόνια από τα μέσα. Από μωροφιλόδοξους και κουφιοκεφαλάκηδες "υπερπατριώτες". Ο ξένος αποδιοπομπαίος τράγος αποτελεί φτηνό άλλοθι για να αποσείσουν οι κυρίως ένοχοι τις ευθύνες τους.
"Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές" είχε πει ο Διονύσιος Σολωμός. Εμείς -αλοίμονο- παγίως αποστρέφουμε το βλέμμα, επαναπαυόμαστε σε βολικούς μύθους. Φοβούμενοι μήπως σαν τη γυναίκα του Λωτ γίνουμε στήλη άλατος.
* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
Πηγή: https://www.capital.gr/
