Επιμέλεια: Ελένη Σοφού
«Υπάρχει κάτι και να το θυμάστε, φρικτό σε αυτή την χώρα πιο φρικτό από την πείνα, τις αρρώστιες, τα πτώματα: Ο Ίλιγγος του κενού… Η καθημερινή τριβή με τους εμπόλεμους και τις διχόνοιες τους αφαίρεσε κάτι από τη μεγαλοσύνη της… Ο δρόμος προς την ελευθερία και μια ευνομούμενη πολιτεία είναι σε ένα σκοτεινό τούνελ, εύκολα κανείς τον χάνει και περιπλανιέται χωρίς πυξίδα σε ένα αχανές έρημο ορυχείο… Αυτή η χώρα γρήγορα καταπίνει όσους την αγάπησαν…»
Αηδονόπιτα, είναι ο τίτλος βιβλίου που θα σας παρουσιάσω σήμερα του Ισίδωρου Ζουργού από τις εκδόσεις Πατάκη (2008). Ένα οδοιπορικό στην ματωμένη Ελλάδα του 1821. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, ένα βιβλίο για τον αγώνα του ανθρώπου, για την ελευθερία και την αυτοδιάθεση, μα πιο πολύ στρέφεται στο ζεστό κουκούλι του έρωτα, που είναι ο βατήρας μιας άλλης ελευθερίας, αυτής της ύπαρξης και της ζωής. Η «αηδονόπιτα» ήταν μια φράση των Ελλήνων εκείνης της εποχής που δήλωνε το ανέφικτο, το άπιαστο ιδανικό της ομορφιάς, τη ραχοκοκαλιά των ονείρων και τη σχέση τους με το αδύναμο του ανθρώπου. Η εξιστόρηση αρχίζει τον Ιούνιο του 1821 στη Θεσσαλονίκη και παρακολουθούμε τις τραγικές εξελίξεις της Επανάστασης του 1821 μέσα από τα μάτια ενός φιλέλληνα Αμερικάνου, του Θάκερεϊ Λίντον, που ξεκινάει από τη Βοστόνη, αφήνοντας πίσω του έναν ανεκπλήρωτο έρωτα για να έρθει να πολεμήσει στην Ελλάδα, στο πλάι της επαναστατημένης φυλής. Θα περίμενε κανείς ένας καλοζωισμένος ξένος βλέποντας τα δύσκολα στην Ελλάδα να τα εγκαταλείψει. Κι όμως μένει, πολεμάει κατά των Τούρκων και κει ανάμεσα στις φωτιές και τα χαλάσματα γνωρίζει την αρχοντοπούλα Λαζαρίνα που του προσφέρει «αηδονόπιτα» και την ερωτεύεται αγνά, δυνατά, απελπισμένα. Η μεγάλη του προσήλωση στον αγώνα των Ελλήνων ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό, στον αγώνα των λαών ενάντια στην απολυταρχία, δίνουν την ευκαιρία να ξεδιπλωθούν πέντε χρόνια πολέμου και ονείρων, από τον ξεσηκωμό της Μακεδονίας, της Ρούμελης και από κει στο έγκλειστο Μεσολόγγι. Ο ίδιος, παρόλο που δίνει όλη του την ψυχή σε αυτόν τον αγώνα, παρόλο που για ένα διάστημα πείθεται για το θετικό του αποτέλεσμα, παρασύρεται από τη λεβεντιά και τον ηρωισμό των σκληροτράχηλων Ελλήνων αγωνιστών, γίνεται ένας από αυτούς. Αλλά στο τέλος απογοητεύεται οικτρά από τις εξελίξεις, δεν πιστεύει στη συνέχεια του ονείρου, δε μένει να δρέψει τους καρπούς, παρά απομακρύνεται αναζητώντας τη γαλήνη και την ασφάλεια που του είχε λείψει, στη δική του μακρινή πατρίδα. Το αηδόνι απόμεινε να κελαηδά στα όνειρά του, πίσω από τις σελίδες του ημερολογίου… Τέλος συναντάμε τους ήρωες μετά από σαράντα χρόνια και συμπληρώνεται το πάζλ της ζωής τους. Άρα πως να αισθάνονται τώρα που η Ελλάδα ελεύθερη έχει δικό της βασίλειο (1865); Εξακολουθούν να γεύονται την άπιαστη «αηδονόπιτα»…;
Το βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού είναι ένα μυθιστόρημα μιας μεγάλης περιπέτειας. Στα μάτια του αναγνώστη εμφανίζεται ο ελληνικός κόσμος του 19ου αιώνα, ο κόσμος του εμπορίου στα λιμάνια και στις ελληνικές παροικίες, ο κόσμος των γραμμάτων της Εσπερίας, η ελληνική φιλοκαλία και η παράδοση, αλλά και ο βρόντος των όπλων του ξεσηκωμού στα χρόνια του 1821. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα που στις σελίδες του συναντάμε οπλαρχηγούς της Ρούμελης και του Ολύμπου, τον Μπάιρον, ακόμα και τον Ανώνυμο, τον συγγραφέα της "Ελληνικής Νομαρχίας". Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα τιτλοφορούμενα μέρη, αυτοτελή και αλληλοεξαρτώμενα ταυτόχρονα, με μεστά νοήματα και συμβολισμούς. Η γνωριμία μας με τους ήρωες και τις συνθήκες ζωής τους γίνεται σταδιακά, έτσι που σε κάθε κεφάλαιο εισχωρούμε βαθύτερα στον εσωτερικό τους κόσμο και ερχόμαστε σε επαφή με μια άλλη εποχή, χωρίς να μας ξενίζει η μετάβασή σε αυτήν. Πλήθος σκέψεων, προβληματισμών, ρητών, παρμένα είτε από δημοτικά τραγούδια είτε από θρησκευτικά βιβλία, είτε από μεγάλους Έλληνες και ξένους δημιουργούς, όλα δένονται αρμονικά μεταξύ τους σε αυτό το πληθωρικό μυθιστόρημα και κατέχουν τη θέση που τους αρμόζει. Η αφήγηση είναι γραμμική με κάποιες εξαιρέσεις αναδρομών στο παρελθόν, που μας δίνουν λεπτομέρειες της προηγούμενης ζωής του ήρωα. Η περιήγησή του στη βόρεια Ελλάδα την εποχή του 1821, καθώς και το ταξίδι του προς τα νότια, στον Όλυμπο, στα βουνά του Ασπροποτάμου, στη Ρούμελη και στο έγκλειστο Μεσολόγγι, δίνουν την ευκαιρία στον αναγνώστη να ταξιδέψει νοερά σε έναν αλλοτινό κόσμο, να δεθεί στο άρμα της ιστορίας και να παρακολουθήσει με εκπληκτική ευκρίνεια (χάρη στη δεινή περιγραφικότητα και παρατηρητικότητα του συγγραφέα) πρόσωπα, συμπεριφορές, καταστάσεις, τοπία, πόλεις, χωριά και δρώμενα μιας μακρινής εποχής. Επιβλητική είναι η εικόνα της παρουσίασης του Καραϊσκάκη, που τον κουβαλούν στις πλάτες τα παλικάρια του, εξασθενημένος γίγαντας, που καρτερεί να γιάνει για να ορμήσει στη μάχη. Η εικόνα του Λόρδου Μπάυρον με τον πορφυρό μανδύα και τις χρυσές επωμίδες, τα ξανθά μαλλιά, το μουστάκι που ασπρίζει, το λαμπερό κράνος που κρατά στο χέρι, την αρχοντική άνεση καθώς ιππεύει, μοιάζει να παρελαύνει ολοζώντανη από μπροστά μας . Όσο για τον Ανώνυμο συγγραφέα της Ελληνικής Νομαρχίας, μας εκπλήσσει η ταύτισή του με τον άσημο και ταπεινό Παναγιώτη, που υπακούει στωικά τις διαταγές του αφέντη του, χωρίς να περηφανεύεται και να επιζητεί ψεύτικα μεγαλεία. Ξέρει ότι ο πλούτος του βρίσκεται στην καρδιά του και σε έναν ιερό σκοπό, το τάξιμό του στην πατρίδα. Τα μηνύματα, οι αξίες, οι ιδέες, που αναδεικνύονται στο μυθιστόρημα έχουν την ακαταμάχητη δύναμη να θωπεύσουν τους αναγνώστες και να αναγάγουν το έργο πέρα από την εποχή που γράφτηκε, κάνοντάς το αιώνιο απόκτημα του παγκόσμιου πολιτισμού. Σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα χρειάζεται μεγάλη προσοχή, η αναπαράσταση της εποχής και τα ιστορικά γεγονότα να γίνονται χωρίς εθνικισμούς και δαιμονοποίηση των αντιπάλων, και αυτό κατάφερε ο συγγραφέας εκπληρώνοντας την αποστολή του με τον καλύτερο τρόπο. Το πνεύμα του μυθιστορήματος πετά πάνω από μικρόψυχες σκοπιμότητες και αγκαλιάζει όλους τους λαούς. Απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους, όπως οφείλει ένα έργο, που αισιοδοξεί να αποτελέσει ένα ακόμη λιθαράκι στο γερό οικοδόμημα της λογοτεχνίας.
Καλό διάβασμα!
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος στη Θεσσαλονίκη. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει επίσης ασχοληθεί με θέματα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο και ιστορίας της εκπαίδευσης. Το 1996 συμμετείχε στη συλλογική έκδοση κειμένων για την εκπαίδευση, με τον τίτλο "Αναπνέοντας κιμωλία -γραφές εκπαιδευτικών", από τις εκδόσεις Σαββάλα. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: "Φράουστ" (Λιβάνης, 1995/Πατάκης, 2010), "Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού" (Πατάκης, 2000/2007), "Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού" (Πατάκης, 2002/2010), "Στη σκιά της πεταλούδας" (Πατάκης, 2005), "Η αηδονόπιτα" (Πατάκης, 2008), "Ανεμώλια" (Πατάκης, 2011 - Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ). Επίσης, συμμετείχε στη συλλογική έκδοση "Ζωολογία του πάνω και του κάτω κόσμου" (Πατάκης, 2009), στη σειρά "Hotel-Ένοικοι Γραφής", που επιμελείται ο Μισέλ Φάις.
