ΑΠΟ IRAKLIS3
Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Στις 7 Φλεβάρη 1497 οπαδοί του Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα μάζεψαν σε μια πλατεία της Φλωρεντίας χιλιάδες βιβλία αρχαίων συγγραφέων καθώς και μουσικά όργανα, πίνακες, γλυπτά και άλλα αντικείμενα και έργα τέχνης, κυρίως αυτά που είχαν θέματα από την ελληνική θρησκεία, που ο Σαβοναρόλα τα ονόμαζε «ματαιότητες» (πολλά απ’ αυτά τα κατάσχεσαν παράνομα από τους ιδιοκτήτες τους) και τα έκαψαν στην αποκαλούμενη “Πυρά της ματαιοδοξίας” επειδή οδηγούν στην αμαρτία. Θα μείνει στην ιστορία ως η «Πυρά της ματαιοδοξίας» («Falò delle vanità»).
Τι προηγήθηκε
O Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα γεννήθηκε στη Φεράρα το 1452, από οικογένεια ευγενών με αυστηρές θρησκευτικές αντιλήψεις. Σπούδασε ιατρική, φιλοσοφία, ζωγραφική και μουσική, οι σπουδές του όμως στη θεολογία ήταν μάλλον αυτές που καθόρισαν την προσωπικότητά του και τη ζωή του. Σαν ιεροκήρυκας – με μεγάλο ταλέντο στη ρητορική- άρχισε τα φλογερά του κηρύγματα εντός και εκτός Φλωρεντίας. Ο Δομινικανός μοναχός ήταν θρησκευτικός ηγέτης της Φλωρεντίας και πολέμιος των καλών τεχνών και γενικά κάθε πνευματικού έργου που θύμιζε την «ειδωλολατρική» όπως την χαρακτήριζε κατεύθυνση της τέχνης και δεν είχε χριστιανικό θρησκευτικό περιεχόμενο. Για τον Σαβοναρόλα η τέχνη υπηρετούσε την ματαιοδοξία των ανθρώπων. Τα μυθολογικά θέματα, η απεικόνιση των γυμνών σωμάτων ακόμα και ο τρόπος απεικόνισης της Παναγίας -ως “πόρνη” όπως πίστευε-προσέδιδε στα έργα τέχνης ειδωλολατρικό χαρακτήρα και γι’ αυτό το λόγο έπρεπε να καταστραφούν. Οι ιεροκήρυκές του στις δημόσιες συγκεντρώσεις καταφέρονταν κατά της Αναγέννησης και κάθε παράστασης νυμφών και θεών των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων. Όλα αυτά ήταν πολύ “παγανιστικά” γι’ αυτούς.
Η μεγάλη όμως επίδραση που άσκησε στο λαό της πόλης, ήταν όταν τα κηρύγματά του μπερδεύτηκαν με τις προφητείες του και μάλιστα όταν αυτές άρχισαν να βγαίνουν αληθινές: ο θάνατος του Λαυρέντιου των Μεδίκων, ο θάνατος του πάπα Ιννοκέντιου Η΄ και κυρίως η κατάληψη της πόλης από του Γάλλους. Στόχος των κηρυγμάτων του ήταν η διαφθορά της εξουσίας των Μεδίκων, η διαφθορά και η ακολασία της εκκλησίας και κυρίως του πάπα Αλέξανδρου Βοργία. Στόχος του ήταν επίσης οι καλλιτέχνες και τα έργα τους.
Όταν το 1494 ο Κάρολος Η’ βρίσκεται προ των πυλών της Φλωρεντίας, οι κάτοικοι διώχνουν κακήν κακώς τον Πέτρο των Μεδίκων και ο Σαβοναρόλα αναλαμβάνει το ρόλο του διαπραγματευτή της παράδοσης της πόλης αλλά κυρίως το ρόλο του αναμορφωτή της. Αυτή είναι η δική του ώρα για να μετατρέψει την πόλη της ματαιοδοξίας και της διαφθοράς σε μια χριστιανική πόλη με πολίτευμα δημοκρατικό – θεοκρατικό. Δεν έλειψαν όμως και οι ακρότητες: όταν η πόλη καταλήφθηκε από τους Γάλλους, έστειλε 1.000 εφήβους ντυμένους στα λευκά, να τριγυρίζουν στην πόλη δέρνοντας τις πόρνες, τις “ακάλυπτες” γυναίκες και όσους ήταν ντυμένοι με πολυτέλεια.
Το αποκορύφωμα ήταν το 1497 (7 Φλεβάρη), όταν οργάνωσε την “πυρά της ματαιοδοξίας”: στο κέντρο της πλατείας της πόλης οι οπαδοί του συγκέντρωσαν και έκαψαν έργα τέχνης, βιβλία, μουσικά όργανα, αντικείμενα καλλωπισμού και γενικά ότι θεωρούσαν ότι εξυπηρετούσε την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Αν λάβουμε υπ’ όψιν, ότι λίγα χρόνια νωρίτερα, δηλ. το 1453, έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης και πολλοί Βυζαντινοί λόγιοι είχαν καταφύγει στη Δύση και κυρίως στην Ιταλία, παίρνοντας μαζί τους ελληνικά χειρόγραφα, δηλ. έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που υπήρχαν σε ελάχιστα αντίτυπα και πολλά ήταν μοναδικά, καταλαβαίνουμε τι κακό έγινε.
Ένα χρόνο μετά, το εξαγριωμένο πλήθος, ίδιο ή ελάχιστα διαφορετικό, συνέλαβε και έριξε στην πυρά τον ίδιο το Σαβοναρόλα…
Να σημειώσουμε ακόμη ότι στο τέλος του 20ού αιώνα, Δομινικανοί μοναχοί ζήτησαν από τον Πάπα να ανακηρύξει τον Σαβοναρόλα άγιο!
Αλέκος Α. Χατζηκώστας Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 8 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.
Πηγή: https://atexnos.gr/
