Ηλίας Γιαννικόπουλος*
Σαν σήμερα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, έπεσε η Τριπολιτσά στα χέρια των Ελλήνων έπειτα επί επίμονη και πολύμηνη πολιορκία. Το τι συνέβη την ημέρα εκείνη και το διήμερο που ακολούθησε είναι γνωστό σε όλους, ώστε να μη χρειάζεται εδώ ειδικότερη ανάλυση. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις βιαιότητες και τις ακρότητες που σημειώθηκαν. Αλλά και κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τους Έλληνες ως «σφαγείς» ή «γενοκτόνους», όπως κάνουν μερικοί κρίνοντας τους Έλληνες με υπερβολική αυστηρότητα. Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να δώσουμε πολλές εξηγήσεις, έτσι που όλοι να καταλάβουν την πραγματική διάσταση των γεγονότων της άλωσης της Τριπολιτσάς.
Ήταν σίγουρα φρικτός ο απολογισμός των βιαιοτήτων στην Τριπολιτσά, αλλά ούτε αδικαιολόγητος, ούτε ανεξήγητος. Έωλες, ανεδαφικές και εθνικά απαράδεκτες, είναι οι προσπάθειες που γίνονται σήμερα, και μάλιστα από Έλληνες, να αμαυρωθεί στη συνείδησή μας το ιστορικό αυτό γεγονός και να στιγματιστούν οι πρωταγωνιστές του. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να δώσει κανείς αποστομωτική απάντηση σε όλες τις σχετικές κατηγορίες και αιτιάσεις. Η απάντηση είναι απλή: και οι σφαγές και η λαφυραγωγία εκ μέρους των Ελλήνων στην Τριπολιτσά, ήσαν απόρροια δίκαιης εκδίκησης και πιο δίκαιης οργής. Ήσαν το ανεξέλεγκτο ξέσπασμα ενός υπόδουλου λαού, που εκδικήθηκε για τα 400 χρόνια σκλαβιάς, μαρτυρίων, σφαγών, ποταμών αίματος, παιδομαζώματος, και συνεχούς σκληρής καταπίεσης αιώνων από έναν βάρβαρο δυνάστη και κατακτητή!
Οι ΄Έλληνες κατά την άλωση της Τριπολιτσάς φέρθηκαν πράγματι σκληρά, άσπλαχνα, γιατί όχι, παράφορα. Αλλά αυτά που έκαναν ήσαν πολύ λίγα, μπροστά σ΄ αυτά που είχαν υποστεί ανά τους αιώνες από τους Τούρκους. Και βέβαια δεν ήσαν τίποτε μπροστά σε αυτά που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, στη Χίο, στις Κυδωνίες, στη Νάουσα, στην Έφεσο, στην Κρήτη, στην Κω, στην Κάσσο, στην Κωνσταντινούπολη και αλλού!
Από την άλλη πλευρά, οι αρπαγές που σημειώθηκαν ήσαν αποτέλεσμα στυγνής οικονομικής εκμετάλλευσης, κλοπής του εθνικού πλούτου, άγριας φορολογίας των πενιχρών εισοδημάτων και των προϊόντων του ραγιά, πραγματικής αφαίμαξης του ιδρώτα και του μόχθου του λαού μας επί αιώνες. Για ποια λαφυραγωγία λοιπόν τολμούν να μιλούν οι «υπερ-ευαίσθητοι» επικριτές των Ελλήνων μαχητών της Τριπολιτσάς! Είχαν φέρει μαζί τους τίποτε πλούτη από τα βάθη της Ασίας οι κατακτητές μας;
Η αλήθεια είναι ότι ο έρως της ελευθερίας, η αγάπη προς την πατρίδα, η βάρβαρη σκλαβιά αιώνων, έκαναν τον ψυχισμό των Ελλήνων να υπερβεί τα όριά του! Αυτό είναι γεγονός αναμφισβήτητο! Αλλά είναι μεγάλη η απόσταση από αυτή τη διαπίστωση, μέχρι την απαίτηση μερικών να ντρεπόμαστε για τη σημαντική αυτή στιγμή της νεότερης ιστορίας μας!
Είναι ασυγχώρητο μεθοδολογικό λάθος να κρίνεται η δεδομένη ιστορική στιγμή με κριτήρια του σήμερα, και μάλιστα από την άνεση της δημοσιογραφικής πολυθρόνας ή του ιστορικού αναγνωστηρίου. Η άλωση της Τριπολιτσάς, όπως και κάθε άλλο ιστορικό γεγονός, για να εκτιμηθεί σωστά και δίκαια, θα πρέπει να τοποθετηθεί και να εξετασθεί μέσα στο ιστορικό πλαίσιο εκείνης της δεδομένης στιγμής και εκείνης της δεδομένης συγκυρίας.
Η άλωση της Τριπολιτσάς, λοιπόν, δεν ήταν απλώς ένα συνηθισμένο ιστορικό συμβάν, που θα μπορούσε να χειραγωγηθεί από ανθρώπινους ή άλλους παράγοντες. Δεν ήταν απλά ένα ιστορικό γεγονός κανονικού και αναμενόμενου χαρακτήρα. Γι αυτό και δεν μπορεί να εξηγηθεί με τις παραμέτρους των συνήθων ιστορικών γεγονότων. Η άλωση της Τριπολιτσάς απέκτησε, την χρονική εκείνη στιγμή που εκδηλώθηκε και αμέσως μετά, τη δυναμική και τη σφοδρότητα ενός φυσικού φαινομένου. Απέκτησε την ανεξέλεγκτη δύναμη ενός αφρισμένου ποταμού, ενός φλεγόμενου ηφαιστείου, ενός καταστρεπτικού σεισμού!
Τα αγνά παλληκάρια της Τριπολιτσάς, δεν ήσαν τίποτε αιμοδιψή θηρία. Ήσαν άμαθοι στα όπλα χριστιανοί, που στην αρχή φοβούνταν να σκοτώσουν Τούρκο, για να μην πάνε στην Κόλαση και για να μην χάσουν το δικαίωμα της θείας μετάληψης. Ήσαν άκακοι αγρότες και κτηνοτρόφοι που έκλαιγαν όταν έβλεπαν πτώματα σκοτωμένων. ¨Όμως, έπρεπε κι αυτοί κάποτε να κοινωνήσουν τη βία και να μυηθούν στο μυστήριο της υπέρ λόγον θυσίας. Με άλλα λόγια, η τραγωδία του μαχόμενου ελληνισμού έπρεπε να φθάσει στην κάθαρση, το έθνος έπρεπε να βαπτισθεί στο αίμα για να ξαναγεννηθεί!
Εν πάση περιπτώσει, η άλωση της Τριπολιτσάς, δεν ήταν καθαρά στρατιωτική επιχείρηση τακτικού, οργανωμένου στρατού, οργανωμένου κράτους. Στρατού, που δεν εφήρμοσε τάχα το δίκαιο του πολέμου! Πέραν του γεγονότος ότι τα παραδείγματα σφαγιασμού αμάχων από τακτικούς στρατούς, και μάλιστα ευρωπαϊκών κρατών, όπως της Ναπολεόντιας Γαλλίας, δεν είναι σπάνια, δεν είναι σωστό και δίκαιο να εξαντλήσουμε όλη την αυστηρότητα ή ευαισθησία μας στην περίπτωση των Ελλήνων του πρώτου έτους της Επανάστασης που βρήκαν την ευκαιρία να σπάσουν τις αλυσίδες τους!
Στην ουσία δεν επρόκειτο καθόλου περί οργανωμένου τακτικού στρατού. Περί οπλισμένου λαού επρόκειτο, περί δυνάμεως ατάκτων επρόκειτο, που εστράφησαν με πρωτόγονη και ενστικτώδη δύναμη κατά των πρώην δημίων τους, υπερβαίνοντας εκ δικαιολογημένου ζήλου τα όρια της λογικής.
Δεν έχουμε λοιπόν ν΄ απολογηθούμε σε κανέναν για ό,τι συνέβη τότε στην Τριπολιτσά! Είμαστε υπερήφανοι ως Αρκάδες, ως Πελοποννήσιοι και ως Έλληνες για τα αγνά εκείνα παλληκάρια που μας χάρισαν την ελευθερία, ακόμα κι αν το πάθος τους, τα έβγαλε έξω από τα επιβαλλόμενα όρια! Δεν είναι σωστό και δίκαιο να εξισώνουμε τον θύτη με τα θύματα! Ας είναι αιωνία η μνήμη των προγόνων μας!
* διδάκτωρ Πανεπιστημίου Εδιμβούργου.
