Η πολιτική του Αμερικανού Προέδρου Τραμπ σε σχέση με τους δασμούς δείχνει ότι στηρίζεται σε «αφηγήματα» και όχι στην πραγματικότητα, που μάλιστα δείχνει να αγνοεί
Όταν μιλάμε για τον Ντόναλντ Τραμπ πάντα πρέπει να θυμόμαστε από πού προέρχεται, δηλαδή την ιδιαίτερη εκδοχή αμερικανικής δεξιάς που εκπροσωπεί.
Γιατί μπορεί ο ίδιος να ήταν πάντα ένα κομμάτι του κατεστημένου, ως μεγαλοεπιχειρηματίας και ως μιντιακή προσωπικότητα, όμως φαίνεται ότι το καθοριστικό στοιχείο ήταν ο τρόπος που επηρεάστηκε από ένα συγκεκριμένο κλίμα που επικρατεί σε κομμάτι της αμερικανικής δεξιάς (ή και ακροδεξιάς).
Αυτό το κλίμα περιλάμβανε μια επιφύλαξη απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, έντονη ξενοφοβία, που συνδυαζόταν και με τον ρατσισμό, έντονο αμερικανικό εθνικισμό, μεγάλη δυσπιστία απέναντι στους διεθνείς οργανισμούς και συχνά μια έντονα συνωμοσιολογική αντίληψη της πολιτικής.
Απέκτησε δε μια ιδιαίτερη δυναμική πιο πρόσφατα και ιδίως μετά την κρίση του 2008. Σε μεγάλο βαθμό τροφοδοτήθηκε και από τη δυνατότητα που έδινε το διαδίκτυο να διακινούνται θεωρίες (αλλά και «θεωρίες») και να φτιάχνονται ψηφιακές κοινότητες.
Με αυτό τον τρόπο, διαμορφώνονταν ιδιότυπα υβρίδια: παλιές θέσεις της απομονωμένης πτέρυγας της αμερικανικής δεξιάς συνδυάζονταν με «αντιπαγκοσμιοποιητικά» συνθήματα, ενώ η παραδοσιακή δυσπιστία απέναντι στην κρατική παρέμβαση συνδυαζόταν με την φαντασίωση του MAGA (Make America Great Again).
Τμήμα αυτού του κλίματος και μια σειρά από εύκολα σχήματα που επανέρχονται όπως ότι για την απώλεια θέσεων εργασίας στη βιομηχανία κυρίως ευθύνονται οι οικονομικοί ανταγωνιστές των ΗΠΑ που «εισβάλλουν» με τα φτηνά προϊόντα τους και τελικά μένει άνεργος ο «Αμερικανός εργάτης».
Όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις όλα αυτά κάπου πατάνε στην πραγματικότητα, έχουν -έστω μικρή- δόση αλήθειας, αλλά επί της ουσίας δεν την βλέπουν και δεν την κατανοούν.
Οι ΗΠΑ δεν βρέθηκαν αντιμέτωπες με κάποια «εισβολή», είτε ιαπωνική είτε κινεζική αργότερα, ούτε κάποιοι συνωμότησαν σε βάρος του.
Έχουν εμπορικό έλλειμμα γιατί πολύ απλά άλλες χώρες μπορούσαν να παράγουν πιο φτηνά προϊόντα ή να έχουν τα προϊόντα που χρειάζονταν οι ΗΠΑ σε διάφορες στιγμές. Για παράδειγμα όταν στις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 αναζήτησαν οι Αμερικάνοι αγοραστές αυτοκίνητα μικρής κατανάλωσης, το Ντιτρόιτ δεν μπορούσε να τα παράγει και τα έψαξαν στην Ιαπωνία και την Ευρώπη.
Έπειτα ήταν οι αμερικανικές επιχειρήσεις αυτές που επέλεξαν να μετεγκαταστήσουν την παραγωγή εκτός συνόρων, ή σταδιακά επέλεγαν να κλείνουν μονάδες γιατί τις θεωρούσαν ασύμφορες.
Και βέβαια οι ΗΠΑ βολεύτηκαν να έχουν τόσο μεγάλα εμπορικά ελλείμματα γιατί όντας ταυτόχρονα η χώρα που εξέδιδε το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς το δολάριο, μπορούν να έχουν μεγάλα εμπορικά ελλείμματα χωρίς επιπτώσεις.
Όμως, τα αφηγήματα που «δείχνουν» με το δάκτυλο τους «κακούς» είναι πάντα δημοφιλή. Σε τελική ανάλυση, όντως η «παγκοσμιοποίηση» σήμαινε ότι οι άνθρωποι βρέθηκαν πολύ περισσότερο αντιμέτωποι με τη βία της παγκόσμιας αγοράς.
Και αυτό εξηγεί ότι μια μερίδα της αμερικανικής (ακρο)δεξιάς υιοθετεί τη λογική του «προστατευτισμού».
Σε τελική ανάλυση «ακούγεται ωραίο»: να βάλουμε φραγμό στα εισαγόμενα προϊόντα ώστε να αγοράσουμε προϊόντα που παράγονται στις ΗΠΑ, άρα να τονωθεί η βιομηχανία και να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας. «Ο επιμένων αμερικανικά» για να θυμηθώ μια διαφήμιση από την εποχή που και στην Ελλάδα προσπαθούσαν να περιορίσουν την αγορά εισαγόμενων προϊόντων.
Μόνο που ότι «ακούγεται ωραίο» δεν σημαίνει πώς είναι και εφικτό.
Γιατί αυτά που λέει ο Τραμπ θα είχαν νόημα εάν οι ΗΠΑ είχαν την παραγωγική βάση για να παράγουν στο εσωτερικό τους αυτά που τώρα εισάγουν. Να έχουν δηλαδή τα εργοστάσια που θα παράγουν τα μέταλλα, τα αυτοκίνητα, τις μπαταρίες, τους ημιαγωγούς, τα ρούχα, τα αθλητικά παπούτσια, τις ηλεκτρικές συσκευές που εισάγουν.
Πράγμα που προϋποθέτει να έχουν και τις εταιρείες που μπορούν να πάρουν αυτές τις επιχειρηματικές αποφάσεις και να καλύψουν τη ζήτηση.
Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο, έτσι που είναι διαρθρωμένη η αμερικανική οικονομία και όχι μόνο καθώς η σημερινή παγκόσμια οικονομία εξαρτάται από περίπλοκες αλυσίδες εφοδιασμού, με τα αγαθά και τα ανταλλακτικά να περνούν πολλά σύνορα χωρών μέχρι να καταλήξουν στον τελικό προορισμό.
Ακόμη περισσότερο, ο Τραμπ δεν περιλαμβάνει καθόλου στις εξαγγελίες του μια καθοριστική παράμετρο για μια τέτοια πολιτική, που δεν είναι άλλη από το ισχυρό κράτος.
Γιατί εάν πρόκειται μια χώρα να βάλει φραγμό στις εισαγωγές με σκοπό να ενισχύσει την εγχώρια βιομηχανία, θα πρέπει να έχει βιομηχανική πολιτική.
Μόνο που βιομηχανική πολιτική σημαίνει ενεργητικό ρόλο του κράτους στο να κατευθύνει τις επιχειρήσεις σε παραγωγικές επενδύσεις και παράλληλα ένα κράτος που μπορεί να επενδύσει στην έρευνα, στις υποδομές στις νέες τεχνολογίες.
Όμως, στις ΗΠΑ έχουμε το ακριβώς αντίθετο. Αντί να κατευθύνει το κράτος τις επιχειρήσεις, πλέον οι επιχειρήσεις ελέγχουν το κράτος, πιο σωστά το έχουν καταλάβει με αποκορύφωμα τον Έλον Μασκ και τον τρόπο που αυτή τη στιγμή διαλύει κεντρικά τον μηχανισμό της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, με υπαρκτή απειλή μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων.
Ακόμη περισσότερο, ο Τραμπ παραμένει οπαδός του λιγότερου κράτους και το μόνο που σκέφτεται είναι να δώσει ακόμη μεγαλύτερες φοροαπαλλαγές στους δισεκατομμυριούχους φίλους του.
Αυτό σημαίνει ότι αντί για την αύξηση της απασχόλησης και την αναγέννηση της βιομηχανίας που υπόσχεται ο Τραμπ, αυτό που θα δουν οι Αμερικανοί πολίτες και καταναλωτές θα είναι πολύ πιο ακριβά εισαγόμενα προϊόντα, μείωση των εξαγωγών των ΗΠΑ εξαιτίας των δασμών-αντιποίνων άλλων χωρών, μεγαλύτερο πληθωρισμό και ύφεση. Κοινώς πάλι ο «Αμερικανός εργάτης» θα πληρώσει το μάρμαρο.
Σημαίνουν όλα αυτά ότι αρκεί να πούμε «ζήτω η παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο»;
Όχι, είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε μια πιο δίκαιη διεθνή αρχιτεκτονική, μια διεθνοποίηση που να μην αποδιαρθρώνει τον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό και μια βιομηχανική πολιτική που να εξασφαλίζει ότι τα προϊόντα που χρειάζεται κάθε χώρα δεν θα κάνουν μέχρι να φτάσουν σε αυτή δυο φορές το γύρο του πλανήτη.
Όμως, όλα αυτά δεν μπορούν να τα σχεδιάσουν και να τα υλοποιήσουν δισεκατομμυριούχοι μαθητευόμενοι μάγοι, που φαντασιώνονται λύσεις με χρονομηχανές που γυρνάνε τον τρόπο που διεξάγεται παγκοσμίως το εμπόριο τουλάχιστον έναν αιώνα πίσω.
Πηγή: https://www.in.gr/2025/04/05/editorial/kserei-o-tramp-ti-kanei/
