24 Ιανουαρίου 2013
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και το Μυθιστόρημα
του Κώστα Γ. Καρδερίνη
Πριν από ένα χρόνο (24 Ιανουαρίου 2012), μια Αιωνιότητα και μια Μέρα, ο νεοαλέξανδρος Θόδωρος Αγγελόπουλος πισωπάτησε στο δρόμο απρόσεχτα, θέλοντας ίσως να εποπτεύσει καλύτερα ένα πανοραμικό πλάνο, και πέρασε στην άλλη όχθη του Αχέροντα. Η ταινία που γύριζε, Η Άλλη Θάλασσα, επρόκειτο να είναι η 13η (και άτυχη) μετρώντας από την Αναπαράσταση (1970). Ο τίτλος της είναι παρμένος από το αφηγηματικό συμβολικό ποίημα Μυθιστόρημα (βρίσκεται στη συλλογή Γιώργος Σεφέρης: Ποιήματα, Ίκαρος 1989) που αναπτύσσεται σε 24 μέρη-ραψωδίες όπως τα ομηρικά έπη.
Είναι ένα πεζοποίημα, γραμμένο μεταξύ Δεκέμβρη 1933 και Δεκέμβρη 1934, που περιγράφει το προσωπικό Βλέμμα του Οδυσσέα, ποιητή και διπλωμάτη, Σεφέρη για μια Ελλάδα που θαλασσοπνίγεται αγρίως, με το καράβι της να κλυδωνίζεται συθέμελα από τις συνέπειες του παγκόσμιου Κραχ του 1929. Οι παραλληλισμοί με τη τωρινή κατάσταση της χώρας είναι πάμπολλοι κι ο ενορατικός Αγγελόπουλος πατάει στο οδόστρωμα όπως ο καπετάνιος που βλέπει την επερχόμενη φουρτούνα και στέκεται πρώτος στο κατάστρωμα.
Έχει ήδη περάσει μια τριετία για να κατακάτσει η Σκόνη του Χρόνου (2008). Το Μυθιστόρημα ανοίγει πολύ μεταφυσικά ως εξής:
Τον άγγελο [βλέπε Αγγελόπουλο]
τον περιμέναμε προσηλωμένοι τρία χρόνια
κοιτάζοντας πολύ κοντά
τα πεύκα το γιαλό και τ’ άστρα.
Σμίγοντας την κόψη τ’ αλετριού
ή του καραβιού την καρένα
ψάχναμε να βρούμε πάλι το πρώτο σπέρμα
για να ξαναρχίσει το πανάρχαιο δράμα.
[…]
Μετά την πρώτη του ταινία ο Αγγελόπουλος κάνει μια τριλογία (Κυνηγοί, Θίασος, Μέρες του ’36) που πιάνει το νήμα της ιστορίας από κει που το προείδε ο ποιητής-οιωνοσκόπος μέχρι τη δεκαετία του ’70. Στη Β’ και στη Δ’ σεφερική ραψωδία διαβάζουμε ανάλογες εικόνες. Το αγγελοπουλικό Τοπίο στην Ομίχλη βρίσκεται κάπου στη Γ’, στην Ε’, στη ΣΤ’ του Σεφέρη. Στη Δ’, στους Αργοναύτες, έχουμε αναφορά στην Άλλη Θάλασσα, στο Λιβάδι που Δακρύζει, στο Μεγαλέξαντρο. Ανά δύο στίχους μάλιστα…
[…]
Περάσαμε κάβους πολλούς πολλά νησιά τη θάλασσα
που φέρνει την άλλη θάλασσα, γλάρους και φώκιες.
Δυστυχισμένες γυναίκες κάποτε με ολολυγμούς
κλαίγανε τα χαμένα τους παιδιά
κι άλλες αγριεμένες γύρευαν το Μεγαλέξαντρο
και δόξες βυθισμένες στα βάθη της Ασίας.
[…]
Ο Άλλος Μύθος της Παπαλιού και η αγία τριάδα του Μάρκελλου Μαστρογιάνι (Μελισσοκόμος, Μετέωρο Βήμα του Πελαργού, Τρία Λεπτά – To Each His Own Cinema) θαλασσοδέρνουν μεταξύ ραψωδιών ΣΤ’ και ΙΔ’. Το περίφημο Ταξίδι στα Κύθηρα είναι μια Ιθάκη και μια νέα Οδύσσεια μετά την κλασική Οδύσσεια. Είναι διάχυτο παντού αφού κι ο αργοναύτης Σεφέρης σαλπάρει στο άγνωστο χωρίς συγκεκριμένη Κολχίδα. Κι ας μελοποίησε ο Θεοδωράκης μόνο ό,τι ήταν ανατατικό, την τελευταία αναλαμπή πριν από το τέλος. Το Μυθιστόρημα κλείνει διφορούμενα και απομένει πλέον σε μας να διαβάσουμε τι θέλουν να πουν οι ποιητές… Ο μεσοπολεμικός κι ο μεταμνημονιακός…
[…]
Εδώ τελειώνουν τα έργα της θάλασσας, τα έργα της αγάπης.
Εκείνοι που κάποτε θα ζήσουν εδώ που τελειώνουμε
αν τύχει και μαυρίσει στη μνήμη τους το αίμα και ξεχειλίσει
ας μη μας ξεχάσουν, τις αδύναμες ψυχές μέσα στ’ ασφοδίλια,
ας γυρίσουν προς το έρεβος τα κεφάλια των θυμάτων:
Εμείς που τίποτε δεν είχαμε θα τους διδάξουμε τη γαλήνη.
Ο Θοδωρής Οικονόμου και η Άλλη Θάλασσα
Πηγή: https://kemes.wordpress.com
