Είναι γνωστή η άποψη ότι οι συνθήκες κάνουν συχνά τον άνθρωπο, δείχνουν τις αρετές του και τον ηρωισμό του αλλά και την ανηθικότητά του και την βαρβαρότητά του. Αλλά, από την άλλη πλευρά, ο άνθρωπος και η κοινωνία του δεν είναι εν πολλοίς οι δημιουργοί των συνθηκών τους ή, και έτι περαιτέρω, «υποκειμενικότητα» και «αντικειμενικότητα» δεν αλληλοσυναρτώνται πάντα σε μια ισχυρή και πολυσύνθετη σχέση και δεν μπορούν να διαχωρίζονται;
Γιατί αναφέρονται αυτά τα σημεία; Αναλογίζομαι το πώς διαμορφώνεται με τόσο ακραίο τρόπο η σχέση μας με την πατρίδα μας, η έμπρακτη και ζώσα σχέση μας και όχι μια φαντασιακού τύπου σχέση. Γιατί σήμερα δεν εκφράζεται ένα ρεύμα πατριωτισμού, σε μια ιστορική συγκυρία που η χώρα μας και όλοι μας βρισκόμαστε σε πολύ δύσκολη κατάσταση;
Οι ιστορικές συνθήκες το 1940 απαιτούσαν να βρεθείς στο μέτωπο, στη μαύρη δίνη του πολέμου, για να δώσεις ενδεχομένως τη ζωή σου, για να αγωνιστείς για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια, για τις υπέρτατες αξίες. Και ο λαός μας αποκρίθηκε σ’ αυτό το κάλεσμα. Αντιστάθηκε με όλες του τις δυνάμεις στο φασισμό και στο ναζισμό, στη βαρβαρότητα και στη φρίκη του πολέμου.
Σήμερα η ιστορική αναγκαιότητα επιτάσσει εθνική ομοψυχία και σύνθεση των απόψεων, μετριοπάθεια και σύνεση. Απαιτεί πατριωτικό φρόνημα και στάση ζωής που θα προάγουν τα πραγματικά συμφέροντα του λαού μας. Και πάντως σε καμιά περίπτωση δεν είναι το μαύρο σκηνικό της Κατοχής, των δολοφονιών και των μαζικών εκτελέσεων, των εκατοντάδων χιλιάδων απωλειών ανθρώπων. Σήμερα ο πατριωτισμός ζητάει πολύ λιγότερα. Ζητάει την ανάδειξη του δημόσιου συμφέροντος. Και όμως η φοροδιαφυγή και η παρανομία βασιλεύουν σα να μη συμβαίνει τίποτα. Ζητάει τη διαφάνεια και τη νομιμότητα για να μπορεί να οργανωθεί μια σύγχρονη πολιτεία, για να αξιοποιείται ορθολογικά ο πλούτος της χώρας μας. Και όμως δύσκολα θα βρεθεί πολίτης που δεν παρανομεί. Και όχι μόνο αυτό, αλλά έχουμε αποενοχοποιήσει την παρανομία με την πιο ευτελιστική αιτιολογία: εδώ πλιατσικολογούν την Ελλάδα το διεθνές κεφάλαιο και ο άγριος καπιταλισμός, εδώ θριαμβεύει η άγρια φοροδιαφυγή από τις επιχειρήσεις μας και θα κοιτάξουμε τη δική μας μικροπαρανομία;
Δεν μπορούμε να δούμε ότι η έκπτωση των αξιών ξεκινάει από τη δική μας περίπτωση, όπως δεν βλέπαμε εδώ και δεκαετίες ότι στη σφαίρα της πολιτικής (και όχι μόνο) γινόταν πάρτι με τα χρήματα του δημοσίου και δεν ξεσηκωνόμαστε ούτε καν διαμαρτυρόμαστε συμβολικά. Και δεν μπορούσαμε να αναζητήσουμε την προσωπική μας και τη συλλογική μας ταυτότητα, γιατί ουσιαστικά δεν αγαπούσαμε την πατρίδα μας, γιατί δεν βλέπαμε το πραγματικό μας συμφέρον και μάλλον δεν είχαμε ουσιαστική εθνική συνείδηση.
Και όχι μόνο αυτά. Αλλά μετασχηματίσαμε τον πατριωτισμό μας – που είναι η πιο βαθιά πίστη στην έννοια του ανθρώπου – σε όψη ρατσισμού, σε επίδειξη μαγκιάς απέναντι σε κατατρεγμένους ανθρώπους. Και το πιο φοβερό ταυτίσαμε την κομματική μας ιδεολογία ως τη μόνη πατριωτική κοσμοθεωρία αποκλείοντας όλους τους άλλους, μέχρι που ήρθε η «Χρυσή Αυγή» για να πάει αυτή την αντίληψη στα άκρα και να ονομάζει όλους τους άλλους «προδότες»! Ποιος; η εγκληματική οργάνωση που στρέφεται ευθέως κατά της πατρίδας μας…
Πώς να γιορτάσουμε την ηρωική αντίσταση του λαού μας το 1940 και σ’ όλη την περίοδο της Κατοχής κατά του φασισμού, όταν στη Βουλή μας έχουμε φασιστικό κόμμα και μάλιστα ανερχόμενο; Με ποιο παιδαγωγικό περιεχόμενο θα γίνουν οι σχολικές γιορτές σήμερα στα δεκάδες χιλιάδες Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια; Πώς θα εξηγήσουμε στα παιδιά και στους εφήβους την επιστροφή του φασισμού όχι από τα σύνορά μας αλλά με τη γέννησή του μέσα στην καρδιά του ελληνικού κράτους και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μας;
Η σχέση μας με την πατρίδα μας δεν μπορεί παρά να είναι η πιο ισχυρή μορφή σχέσης με τον εαυτό μας και με τη συνείδησή μας. Γιατί είναι το βασικό συστατικό στοιχείο της συλλογικής μας ταυτότητας, είναι αυτό που πρωτίστως επικαθορίζει το πολιτισμικό μας γίγνεσθαι και τελικά την ίδια τη βίωση της ζωής μας. Όσο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση και το όμορφο περιεχόμενό της, θα είμαστε σκιές του Κόσμου που δήθεν θέλουμε να δημιουργήσουμε και θα γευόμαστε τις επιπτώσεις των “κατακτητών” που δεν έρχονται αυτή τη φορά από τα γεωγραφικά μας σύνορα αλλά θα επιβάλλονται από τη δική μας εν τοις πράγμασι αντι-πατριωτική υποκουλτούρα.
