Γιώργος Σταμάτης
Με αφορμή τη φετινή επέτειο της 3ης Δεκεμβρίου, τα μέλη της Επιτροπής Ισότητας και μη Διακρίσεων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, τόνισαν ότι η ένταξη των ατόμων με αναπηρία αποτελεί συγχρόνως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προϋπόθεση κοινωνικής προόδου.
Η 3η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των ΗΕ το 1992 ως παγκόσμια ημέρα των ατόμων με αναπηρία, σηματοδοτώντας μια νέα αφετηρία στον τρόπο που προσεγγίζουμε την αναπηρία, αλλά και στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν γένει. Η ημέρα αυτή αποτέλεσε την πρώτη συστηματική αναγνώριση ότι τα άτομα με αναπηρία είναι υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και διεκδικούν ισότητα, αξιοπρέπεια, ορατότητα, κοινωνική συμμετοχή.
Η σταδιακή ένταξη της διάστασης της αναπηρίας στα ευρωπαϊκά και διεθνή νομικά κείμενα, όπως στη Συνθήκη της ΕΕ, στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και ιδίως η υπογραφή της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, ανέδειξαν την ανάγκη για την υιοθέτηση του δικαιωματικού μοντέλου θεώρησης της αναπηρίας. Με αφορμή τη φετινή επέτειο της 3ης Δεκεμβρίου, τα μέλη της Επιτροπής Ισότητας και μη Διακρίσεων της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, τόνισαν ότι η ένταξη των ατόμων με αναπηρία αποτελεί συγχρόνως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προϋπόθεση κοινωνικής προόδου. Ακόμη και σήμερα, σε ολόκληρη την Ευρώπη τα άτομα με αναπηρία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν φυσικά και κοινωνικά εμπόδια και διακρίσεις στη συμμετοχή σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, ενώ διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία 2021-2030 έχει ως στόχο την άμβλυνση των ανισοτήτων και την άρση των διακρίσεων που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία, την προώθηση της ανεξάρτητης διαβίωσης και τη δημιουργία ίσων ευκαιριών για την ενεργή συμμετοχή τους στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρόσφατα ενέκρινε σχετική έκθεση, για την επικαιροποίηση των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής μέχρι το 2030. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, για να ενισχυθεί η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, η έκθεση προτείνει μια χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ εγγύηση απασχόλησης και δεξιοτήτων, καθώς και μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης στην κατάρτιση και την εκπαίδευση. Επίσης, καλεί την Επιτροπή να προτείνει έναν πανευρωπαϊκό ορισμό της «αναπηρίας», ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες της ΕΕ με αναπηρία απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα. Επιπλέον, όταν οι δημόσιες και ιδιωτικές αρχές δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις προσβασιμότητας της ΕΕ, συστήνεται να επιβάλλονται ανάλογες κυρώσεις.
Στη χώρα μας, η κατάσταση των ατόμων με αναπηρία ως προς την άσκηση των δικαιωμάτων τους έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια. Από το 2019, η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έθεσε τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στο επίκεντρο της δημόσιας πολιτικής για ένα πιο δίκαιο, σύγχρονο, κοινωνικό Κράτος. Έτσι, το 2020 η Ελλάδα απέκτησε για πρώτη φορά Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, το οποίο πλέον έχει διαδεχθεί η Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Πρόκειται για ένα πλέγμα οριζόντιων και στοχευμένων πολιτικών, που αντικατοπτρίζουν τη φιλοσοφία του δικαιωματικού μοντέλου και στοχεύουν στην ενίσχυση της ορατότητας των ατόμων με αναπηρία, την προώθηση της αξιοπρεπούς τους διαβίωσης και την πραγμάτωση της πλήρους κοινωνικής συμπερίληψης. Πολιτικές που ήδη εφαρμόζονται, έχουν αλλάξει κομβικά τις ζωές των συμπολιτών μας με αναπηρία, με κυριότερη την εμβληματική μεταρρύθμιση του προσωπικού βοηθού, που μέχρι το 2019 δεν υπήρχε στην ατζέντα κανενός πολιτικού φορέα.
Η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη το υλοποίησε στην πράξη, με αποτέλεσμα σήμερα, οι συμπολίτες μας που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα, να ζουν με αυτονομία τη ζωή τους σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες, επιθυμίες και επιλογές. Η ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία ενισχύεται περαιτέρω με ένα συνεκτικό πλαίσιο πολιτικών που στοχεύουν στην ισότιμη κοινωνική τους ένταξη, όπως το πιλοτικό πρόγραμμα «Προσβασιμότητα κατ’ οίκον» που επιχορηγεί παρεμβάσεις προσβασιμότητας στις κατοικίες και επαγγελματικούς χώρους ατόμων με αναπηρία, το πιλοτικό πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης, η ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας 2019/882 για την προσβασιμότητα προϊόντων και υπηρεσιών. Για την ενίσχυση της διαβίωσης στην κοινότητα, έχουν γίνει παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην αποϊδρυματοποίηση, όπως η αύξηση των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης και η επαγγελματική αναδοχή για παιδιά με αναπηρία.
Στο πεδίο της ίσης πρόσβασης στην εργασία, που αποτελεί το «κλειδί» για την οικονομική αυτονομία και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, έχουν αναληφθεί σημαντικότατες πρωτοβουλίες, όπως η έκδοση προκήρυξης του ΑΣΕΠ για 1500 θέσεις για άτομα με αναπηρία σε φορείς του Δημοσίου το 2024 και το πρόγραμμα για επιχορήγηση προσλήψεων για 18 μήνες ατόμων με αναπηρία σε Δήμους της Χώρας. Τα διοικητικά εμπόδια και η γραφειοκρατία αίρονται, με τη δημιουργία του ψηφιακού μητρώου αναπηρίας και τη θέσπιση της κάρτας αναπηρίας, σε ψηφιακή και πλαστική μορφή.
Τέλος, μετά από δώδεκα χρόνια, το 2023 αυξήθηκαν τα επιδόματα αναπηρίας κατά 8%, ενώ παράλληλα ικανοποιήθηκε ένα πάγιο αίτημα των κωφών και βαρήκοων συμπολιτών μας, για άρση των ηλικιακών περιορισμών στη χορήγηση του επιδόματος κώφωσης και βαρηκοΐας.
Το συνολικό πλέγμα των μεταρρυθμιστικών αυτών πολιτικών μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο, για την εκπόνηση μιας εθνικής στρατηγικής τη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα, που θα καλύπτει, την ανεξάρτητη, την υποστηριζόμενη και την αυτόνομη διαβίωση, συμπεριλαμβάνοντας και τους συμπολίτες μας με αυξημένες ανάγκες φροντίδας. Το επόμενο βήμα πρέπει να είναι η δημιουργία και στη χώρα μας Κέντρων Ανεξάρτητης Διαβίωσης, έτσι ώστε τα άτομα με αναπηρία να εκπαιδεύονται πώς να ζουν ανεξάρτητα και να λαμβάνουν την υποστήριξη που χρειάζονται.
Στο πεδίο της δικαιοπρακτικής ικανότητας, είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες να μεταβούμε σ’ ένα σύστημα υποστηριζόμενης λήψης αποφάσεων, έτσι ώστε να ακούγεται η φωνή και των ατόμων με νοητική αναπηρία και να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη τους, καθώς και να έχουν δικαίωμα συμμετοχής στις εκλογές και τα άτομα με αναπηρία που βρίσκονται σε δικαστική συμπαράσταση.
Η επένδυση μας στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία, της ανεξάρτητης διαβίωσης, της ισότιμης συμμετοχής τους στην καθημερινή ζωή, είναι αναγκαία προϋπόθεση για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας ανθεκτικής και βιώσιμης, με όρους ισότητας, αξιοπρέπειας και συμπερίληψης.
Άρθρο του Γιώργου Σταμάτη, Βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ.
Πηγή: https://www.tovima.gr/2025/12/03/opinions/ta-dikaiomata-ton-atomon-me-anapiria-proteraiotita-tou-koinonikou-kratous/
