Με τη γεωπολιτική και στρατιωτική της ασφάλεια εγγυηµένη από τις Ηνωµένες Πολιτείες, η Ευρώπη είχε επαναπαυθεί γιατί θεώρησε ότι το µέλλον προορίζονταν για µια παγκόσµια κοινωνία, ένα παγκόσµιο κράτος, για την κατάκτηση µιας αµοιβαίας επωφελούς οικονοµικής συνεργασίας και ανοιχτών αγορών, παραλείποντας αναζητήσεις για δύναµη και πολέµους
Η Ευρώπη βρίσκεται σε µία δύσκολη περίοδο καθώς βλέπει να καταρρέει το όραµα της παγκοσµιοποίησης που έχτισε τις προηγούµενες δεκαετίες, µετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Με τη γεωπολιτική και στρατιωτική της ασφάλεια εγγυηµένη από τις Ηνωµένες Πολιτείες, η Ευρώπη είχε επαναπαυθεί γιατί θεώρησε ότι το µέλλον προορίζονταν για µια παγκόσµια κοινωνία, ένα παγκόσµιο κράτος, για την κατάκτηση µιας αµοιβαίας επωφελούς οικονοµικής συνεργασίας και ανοιχτών αγορών, παραλείποντας αναζητήσεις για δύναµη και πολέµους.
Η ΕΕ φαινόταν να είναι πρωτοπόρα όσον αφορά σε αυτήν την κοινωνική αλλαγή. Μετά την παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση του 2008, πολλοί πίστευαν ότι οι µεγαλύτερες και µικρότερες δυνάµεις του κόσµου θα επικεντρώνονταν στη συνεργασία και θα άφηναν πίσω τις δυναµικές-πολιτικές τους φιλοδοξίες.
Αυτή την εποχή της αφελούς παγκοσµιοποίησης, προσωποποίησε πιο ξεκάθαρα η Γερµανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και την συνέχισε µέχρι και σήµερα µε τις δηλώσεις της η Γερµανίδα Υπουργός Εξωτερικών Baerbock.
Το σοκ µε Ρωσία και η έλευση Τραµπ
Σε αυτό το πλαίσιο, προκλήθηκε σοκ, όταν η Ρωσία ανέπτυξε για πρώτη φορά στρατεύµατα στα σύνορα της Ουκρανίας από το καλοκαίρι του 2021 και στη συνέχεια εξαπέλυσε µια µεγάλης κλίµακας επίθεση στη χώρα το Φεβρουάριο του 2022, αγνοώντας όλες τις εξωτερικές προειδοποιήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, η Ρωσία κατέστησε αναµφισβήτητα σαφές ότι δεν συµφωνούσε µε την επικρατούσα κατάσταση πραγµάτων και ότι απέρριπτε τη νέα συναίνεση.
Σύντοµα ακολούθησε το επόµενο σοκ. Η εγγύηση ασφαλείας που παρείχαν οι ΗΠΑ, η οποία επέτρεψε στη Δυτική Ευρώπη να ζήσει µε ειρήνη, ελευθερία και ευηµερία από το τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου, αµφισβητείται από την κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραµπ.
Ο υπουργός Άµυνας των ΗΠΑ διαµήνυσε στους Ευρωπαίους ότι θα φέρουν την ευθύνη για τη διασφάλιση της ειρήνης στην Ουκρανία στρατιωτικά – και ότι θα πρέπει να αυξήσουν τους αµυντικούς προϋπολογισµούς τους στο 5% του ΑΕΠ των αντιστοίχων χωρών τους.
Επιπλέον ανέφερε, πως στο µέλλον οι ΗΠΑ δεν θα επικεντρώνονται κυρίως στην ασφάλεια της Ευρώπης καθώς η Κίνα πλέον είναι ο κύριος ανταγωνιστής, που όχι µόνο απειλεί άµεσα τις ΗΠΑ, αλλά και τα βασικά αµερικανικά συµφέροντα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Η µελλοντική προτεραιότητα των ΗΠΑ θα είναι να αποτρέψουν την Κίνα από ένα πόλεµο στον Ινδο-Ειρηνικό, είπε. Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει εποµένως να αναλάβουν το στρατιωτικό προβάδισµα και τη συµβατική ασφάλεια της Ευρώπης, καθορίζοντας έτσι και το µέλλον του ΝΑΤΟ.
Η οµιλία και οι θέσεις του Χέγκσεθ θα µπορούσαν να εκληφθούν ως µία από τις πολλές προσπάθειες των ΗΠΑ να παροτρύνουν τους Ευρωπαίους για την ανάληψη του βάρους της δικής τους άµυνας.
Λίγο αργότερα ωστόσο, η οµιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου κατέστησε σαφές ότι η µορφή της παλιάς διατλαντικής εταιρικής σχέσης τελείωσε. Ο JD Vance χρησιµοποίησε έναν σχεδόν εχθρικό τόνο που βρισκόταν σε ευθεία αντίθεση µε τον παραδοσιακό διατλαντικό λόγο των προηγούµενων Διασκέψεων Ασφαλείας του Μονάχου. Η οµιλία προκάλεσε οργή και φρίκη. Τις επόµενες µέρες µάλιστα, τα πρωτοσέλιδα παντού µιλούσαν για το τέλος της διατλαντικής σχέσης και ένα επικείµενο διαζύγιο.
Το σοκ ήταν ακόµη µεγαλύτερο επειδή οι Ευρωπαίοι είχαν βολευτεί τα προηγούµενα τέσσερα χρόνια µε τον Δηµοκρατικό Τζο Μπάιντεν – έναν πρόεδρο που για δεκαετίες υποστήριζε τη διατλαντική σχέση ως τον πυρήνα της φιλελεύθερης δυτικής συµµαχίας. Ο Μπάιντεν έδωσε για άλλη µια φορά στους Ευρωπαίους µια πλήρη στρατηγική υποστήριξη, η οποία τους έσωσε από το να χρειαστεί να αντιµετωπίσουν άµεσα τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Ο Λευκός Οίκος πήρε το στρατηγικό προβάδισµα και παρείχε τη µεγαλύτερη στρατιωτική υποστήριξη, ενώ οι Ευρωπαίοι έπρεπε µόνο να συµµετάσχουν, όχι να ηγηθούν.
Ο νέος γεωπολιτικός κόσµος
Ο Τραµπ τώρα είναι το ακριβώς αντίθετο του Μπάιντεν. Ο ίδιος δεν έχει καµία σχέση µε την παράδοση της υπερατλαντικής σχέσης. Δεν προέρχεται από τον κόσµο της πολιτικής αλλά από τον κόσµο των επιχειρήσεων. Αυτή του η προέλευση έχει διαµορφώσει τον τρόπο που ενεργεί τώρα – ωµά, και χωρίς να λαµβάνει υπόψη την υπάρχουσα τάξη πραγµάτων. Οι ανατρεπτικές του ενέργειες δεν βασίζονται σε ένα πολιτικό σχέδιο ή σε ένα όραµα µιας διαφορετικής παγκόσµιας τάξης. Αντιθέτως, βασίζονται σε µερικές βασικές, σταθερές ιδέες που έχει κρατήσει για δεκαετίες, και στο ένστικτό του. Κάνει αυτό που έκανε ως επιχειρηµατίας στις προηγούµενες δουλειές του, τώρα και στον πολιτικό κόσµο.
Με την αδίστακτη προσέγγισή του, ο Τραµπ αφαιρεί κάθε ελπίδα και κάνει ορατή στους Ευρωπαίους τη στρατηγική πραγµατικότητα.
Ο νέος γεωπολιτικός κόσµος είναι βάναυσος και αναγκάζει τα έθνη να επιβληθούν µε τα µέσα δύναµης. Η Ρωσία και η Κίνα θέλουν να κυριαρχήσουν στην Ευρασία. Αυτό περιλαµβάνει και την Ευρώπη, την οποία η Μόσχα και το Πεκίνο δεν θεωρούν πλέον ως εταίρο αλλά σαν µία ήπειρο που θα µπορούσαν να ελέγξουν.
Η Αµερική δεν είναι πλέον διατεθειµένη να αναλάβει µόνη της το µεγαλύτερο µέρος του κόστους της άµυνας, θεωρεί µάλιστα την Κίνα ως τη µεγαλύτερη και πιο γνήσια απειλή και προτρέπει τους Ευρωπαίους να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι σε Ρωσία και Κίνα.
Οι Ευρωπαίοι ωστόσο πρέπει να αντιληφθούν το υπερατλαντικό σοκ ως «αφύπνιση» και ότι ήλθε η Ώρα της Ευρώπης αν και η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής που πραγµατοποιήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου δεν έδωσε τέτοια δείγµατα.
Η Αµερική δεν έχει παραιτηθεί από την Ευρώπη. Μετά από σχεδόν τρία χρόνια ενός πολέµου που έδινε την εντύπωση ότι θα έχει µεγάλη συνέχεια, η Ουάσιγκτον προσπαθεί τώρα να διαπραγµατευτεί µια ειρήνη επειδή, ως φαίνεται, ο Τραµπ θέλει το Νόµπελ Ειρήνης, θέλει φήµη και το κυριότερο να είναι µια κυρίαρχη παγκόσµια δύναµη.
Αλλά δεν επιθυµεί πλέον η διατλαντική σχέση να είναι µόνο µια µονοµερής εγγύηση της Αµερικής για την υπεράσπιση της Ευρώπης. Προσφέρει υπό όρους, µια συµφωνία που οι ΗΠΑ θέλουν να επαναδιαπραγµατευτούν. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναλάβουν οι ίδιοι τη «µερίδα του λέοντος» της συµβατικής άµυνας. Οι Αµερικανοί θα παρέχουν την πυρηνική αποτροπή, σε συνδυασµό µε την απειλή ότι όποιος επιτεθεί στην Ευρώπη θα πρέπει επίσης να αντιµετωπίσει την κορυφαία στρατιωτική δύναµη του κόσµου.
Δεδοµένης αυτής της νέας πραγµατικότητας, οι Ευρωπαίοι δεν µπορούν πλέον να κρύβονται πίσω από περίπλοκες δηλώσεις. Το µήνυµα του Τραµπ είναι ευκρινές. Οι ευρωπαίοι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει τώρα να επιτύχουν, πρέπει να επενδύσουν πολλά στις ένοπλες δυνάµεις τους πράγµα που θα κοστίσει κόπο και χρήµατα. Μέχρι τώρα, ιδιαίτερα οι Δυτικοευρωπαίοι πίστευαν ότι µπορούσαν να παρακάµψουν τέτοια βάρη. Η οµάδα του Τραµπ ωστόσο κάνει τώρα ό,τι περνά από το χέρι της για να καταστήσει σαφές στους Ευρωπαίους ότι εάν η Ευρώπη αποτύχει να προχωρήσει, το κόστος θα είναι πολύ µεγαλύτερο – και η ίδια η διατλαντική συµµαχία ενδέχεται να διαλυθεί.
Επειδή είναι πλέον ξεκάθαρες οι προθέσεις και η βούληση του Τραµπ για µια νέα γεωπολιτική ανακατανοµή, και µε αυτό το σκεπτικό κάνει άνοιγµα προς τον Πούτιν, η Ευρώπη δεν έχει άλλα χρονικά περιθώρια, πρέπει να συσπειρωθεί και να λάβει γρήγορες και σοβαρές αποφάσεις για μείνει εντός των γεωπολιτικών εξελίξεων.
* Αντιπτέραρχος ε.α.
Πηγή: https://www.kontranews.gr/apopseis/athanasios-sakis-papanikolaou-i-evropi-enopion-ton-efthynon-tis-stin-epochi-tra%C2%B5p/