Μάκης Σεριάτος
Η Εκκλησία, πέρα από τον θρησκευτικό της ρόλο, αποτελεί διαχρονικά έναν από τους σημαντικότερους γεωπολιτικούς παράγοντες στην παγκόσμια σκακιέρα. Ιδιαίτερα το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, ως ιστορικό κέντρο της Ορθοδοξίας, λειτουργεί ως θεσμός με καθοριστική επιρροή όχι μόνο στον χριστιανικό κόσμο, αλλά και στη διεθνή πολιτική σκηνή. Για την Ελλάδα, το Πατριαρχείο δεν είναι απλώς μια θρησκευτική αρχή, αλλά ένας πυλώνας πολιτιστικής, εθνικής και γεωπολιτικής ισχύος.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σαν Διπλωματικός Παράγοντας
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι απλά μια εκκλησιαστική αρχή. Ως θεσμός με ιστορία αιώνων, διαθέτει διεθνή αναγνώριση και διατηρεί δίκτυα επιρροής σε ολόκληρο τον ορθόδοξο κόσμο και πέρα από αυτόν. Η χορήγηση της Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η Εκκλησία επηρεάζει γεωπολιτικές εξελίξεις. Η απόφαση αυτή δεν αποτέλεσε μόνο μια θρησκευτική πρωτοβουλία, αλλά είχε σοβαρές πολιτικές προεκτάσεις, καθώς συνδέθηκε με την προσπάθεια της Ουκρανίας να αποστασιοποιηθεί από τη ρωσική επιρροή.
Στις 16 Φεβρουαρίου 2025, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, σε επίσημο δείπνο στη Νέα Υόρκη προς τιμήν του Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφανίου, τόνισε τη σημασία της απόφασης αυτής, χαρακτηρίζοντάς την ως θεραπεία μιας “χαίνουσας πληγής” και βασικό βήμα για την ένωση όλων των Ορθόδοξων χριστιανών της Ουκρανίας. Ο Μητροπολίτης Επιφάνιος εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για τη στήριξη του Πατριαρχείου και τόνισε ότι η Εκκλησία της Ουκρανίας έχει καταστεί ακρογωνιαίος λίθος για το ουκρανικό έθνος, ειδικά στη διάρκεια του πολέμου. Επιπλέον, ο Άρχων Μέγας Ακτουάριος των Αρχόντων στις ΗΠΑ, δρ Άντονι Λυμπεράκης, κατήγγειλε τις ρωσικές προσπάθειες υποκατάστασης του Οικουμενικού Πατριαρχείου και οικειοποίησης των συμβόλων του.
Αντίστοιχα, το Πατριαρχείο της Μόσχας, έχοντας στενούς δεσμούς με το ρωσικό κράτος, αντέδρασε έντονα, αποδεικνύοντας ότι οι εκκλησιαστικές αποφάσεις μπορούν να αλλάξουν τις ισορροπίες δυνάμεων. Η Μόσχα επιχειρεί να παρουσιαστεί ως η «Τρίτη Ρώμη», διεκδικώντας ηγετικό ρόλο στον ορθόδοξο κόσμο, όμως η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου ενίσχυσε την Κωνσταντινούπολη ως το ιστορικό κέντρο της Ορθοδοξίας.
Η Στρατηγική Σημασία του Πατριαρχείου για την Ελλάδα
Για την Ελλάδα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα σταθερότητας και προβολής ισχύος στη διεθνή σκηνή. Παρότι η χώρα δεν έχει άμεση διοικητική σχέση με το Πατριαρχείο, η στενή σύνδεση που διατηρεί μαζί του προσδίδει στην ελληνική διπλωματία επιπλέον ερείσματα. Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης είναι ένας διαρκής σύνδεσμος με τον ελληνισμό της Διασποράς, με επιρροή σε μεγάλες κοινότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Αυστραλία.
Επιπλέον, το Πατριαρχείο λειτουργεί ως αντίβαρο στις προσπάθειες της Τουρκίας να περιορίσει την ελληνική επιρροή στην περιοχή. Παρά τις πιέσεις και τις διώξεις που έχει υποστεί διαχρονικά, εξακολουθεί να παραμένει ένα διεθνές κέντρο με κύρος, ενισχύοντας τον ρόλο της Ελλάδας ως εγγυήτριας δύναμης της Ορθοδοξίας και της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Ο Ρόλος της Εκκλησίας στις Ελληνοτουρκικές Σχέσεις
Η παρουσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μοχλούς πίεσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η Τουρκία, επιχειρώντας να ελέγξει την επιρροή του Πατριαρχείου, έχει επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στη λειτουργία του, ενώ η μη επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης αποτελεί πάγιο σημείο διαφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Ωστόσο, το Πατριαρχείο, μέσω της διεθνούς του αναγνώρισης, έχει καταφέρει να διατηρήσει τον ρόλο του ως θρησκευτικός ηγέτης με παγκόσμια επιρροή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες μεγάλες δυνάμεις υποστηρίζουν ανοιχτά το Πατριαρχείο, πιέζοντας την Τουρκία να σεβαστεί τα δικαιώματά του. Αυτό καθιστά το Πατριαρχείο έναν διπλωματικό άξονα στον οποίο η Ελλάδα μπορεί να στηριχθεί για την άσκηση πίεσης στην Άγκυρα.
Τελικά
Η Εκκλησία και η διπλωματία είναι δύο αλληλένδετοι τομείς που επηρεάζουν καθοριστικά τις διεθνείς σχέσεις. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι απλώς ένας θρησκευτικός θεσμός, αλλά ένας γεωπολιτικός παράγοντας με βαθιές επιπτώσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο. Η στήριξή του από την ελληνική πολιτεία δεν αποτελεί απλώς θρησκευτική υποχρέωση, αλλά εθνική στρατηγική. Σε έναν κόσμο όπου οι γεωπολιτικές ισορροπίες μεταβάλλονται διαρκώς, η διατήρηση και ενίσχυση του ρόλου του Οικουμενικού Πατριαρχείου μπορεί να αποτελέσει ένα κρίσιμο πλεονέκτημα για την Ελλάδα στο διεθνές σκηνικό.
Πηγή: https://www.zougla.gr/apopseis/i-diplomatia-tis-ekklisias/