Επιμέλεια: Ελένη Σοφού
«Το Γιάννη το Νυφιώτη και τον Αργύρη της Μυλωνούς, τους έκλεισε το χιόνι απάν’ στο Κάστρο, στο Στοιβωτό τον ανήφορο· τ’ ακούσατε;» Ούτως ομίλησεν ο παπά- Φραγκούλης ο Σακελλάριος, αφού έκαμε την ευχαριστίαν του εξ oσπρίων και ελαιών οικογενειακού δείπνου την εσπέραν της 23 Δεκεμβρίου του έτους 186…
Πριν κατακλιθεί, ο παπά- Φραγκούλης έστειλε μήνυμα εις τον συνεφημέριόν του, τον παπ’-Αλέξην, όστις άλλως ήτο και ο εφημέριος της εβδομάδος, ότι δεν θα ήτο συλλειτουργός την επιούσαν, παραμονήν των Χριστουγέννων, εν τω ενοριακώ ναώ, καθόσον απεφάσισε συν Θεώ βοηθώ να υπάγει να λειτουργήσει τον ναόν του Χριστού εις το Κάστρον. Είχαν πάρει είδησιν αφ’ εσπέρας δύο τρεις ενορίτισσαι γειτόνισσαι του παπά, διότι ο Πανάγος εξελθών ανεκοίνωσεν το πράγμα εις την γυναίκαν του και αυτή το διηγήθη εις τας γειτόνισσας. Επίσης και η θεια το Μαλαμώ εστάλη να φέρει είδησιν εις τον κυρ Αλεξανδρήν, τον ψάλτην, μεθ’ ο εξελθούσα έσπευσε να προσηλυτίσει δύο ή τρεις πανηγυριστάς και άλλας τόσας προσκυνητρίας.…
Και προσήγγισαν με πολύν κόπον και αγώνα και βάσανον, βρεγμένοι, θαλασσοπνιγμένοι, μισοπαγωμένοι…
Όταν έφθασαν εις το Κάστρον και εισήλθον εις τον ναόν του Χριστού, τόσον θάλπος εθώπευσε την ψυχήν των, ώστε, αν και ήσαν κατάκοποι και ενύσταζον τινες αυτών, ησθάνθησαν τόσον την χαράν του να ζώσι και του να έχωσι φθάσει αισίως εις το τέρμα της πορείας των, εις τον ναόν του Κυρίου, ώστε τους έφυγε πάσα νύστα και πάσα κόπωσις…
Ὁ ναὸς της Χριστού Γεννήσεως ήτο η παλαιὰ μητρόπολις του φρουρίου. Ὁ ναίσκος, πρὸ ἑκατονταετηρίδων κτισθείς, ίστατο ακόμη ευπρεπής και όχι πολύ εφθαρμένος. Ὁ παπα-Φραγκούλης και η συνοδία του φθάσαντες εισήλθον τέλος εις τον ναὸν τού Χριστού, και η καρδία των ησθάνθη θάλπος και γλυκύτητα άφατον. Ὁ ιερεύς εψιθύρισε μετ’ ενδομύχου συγκινήσεως το, «Εἰσελεύσομαι εἰς τὸν οίκον σου»… ενώ αι γυναίκες αι άλλαι ήναπταν επιμελώς τα κανδήλια, και ήναψαν μέγα πλήθος κηρίων εις δύο μανουάλια, καὶ παρεσκεύασαν μεγάλην πυρὰν με ξηρὰ ξύλα και κλάδους εις τὸ προαύλιον του ναού…
Αλλ’ ότε ο ιερεύς εξελθών έψαλε το “Δεύτε ίδωμεν πιστοί, πού εγεννήθη ο Χριστός”, τότε αι μορφαί των Αγίων εφάνησαν, ως να εφαιδρύνθησαν εις τους τοίχους. “Ακολουθήσομεν λοιπόν ένθα οδεύει ο αστήρ”, και ο κυρ Αλεξανδρής ενθουσιών έλαβε την υψηλήν καλάμην και έσεισε τον πολυέλαιον με τας λαμπάδας όλους ανήμμενας. “Άγγελοι υμνούσιν ακαταπαύστως εκεί”, κι εσείσθη ο ναός όλος από την βροντώδη φωνήν του παπα-Φραγκούλη μετά πάθους ψάλλοντος. “Δόξα εν υψίστοις λέγοντες τω σήμερον εν σπηλαίω τεχθέντι”, και οι άγγελοι οι ζωγραφιστοί, οι περικυκλούντες τον Παντοκράτορα άνω εις τον θόλον, έτειναν το ους, αναγνωρίσαντες οικείον αυτοίς τον ύμνον…
Έφεξεν ο Θεός την χαρμόσυνον ημέραν και οι αιπόλοι εφιλοτιμήθησαν να σφάξωσι και ψήσωσι δύο τρυφερά ερίφια, ενώ οι υλοτόμοι είχαν φέρει από το βουνόν πολλάς οκάδας κοσσύφια αλατισμένα και ο καπετάν Κωνσταντής ανεβίβασεν από το γολετί… δύο ασκούς γενναίου οίνου και εν καλάθιον με αυγά και κασκαβάλι της Αίνου και ημίσειαν δωδεκάδας όρνιθας και το μικρόν βυτίον με σκομβρία. Και έφαγον πάντες και ηυφράνθησαν, εορτάσαντες τα Χριστούγεννα μετά σπάνιας μεγαλοπρέπειας επί του ερήμου εκείνου βράχου…
Την επαύριον ο άνεμος εκόπασε, το ψύχος ηλαττώθη πολύ κ’εποφελούμενοι την ανακωχήν του χειμώνος απεφάσισαν ν’απέλθωσιν…Και αποχαιρετήσαντες τους αιπόλους επεβιβάσθησαν οι μεν εις το γολεττί, οι δε εις την βάρκαν, πότε ρυμουλκωμένην, πότε ρυμουλκούσαν, και με ιστία και με κώπας πλέοντες διά της βορειοανατολικής οδού την φοράν ταύτην, ως συντομοτέρας και ευπλοωτέρας εις την κάθοδον, έφθασαν αισίως εις την πολίχνην.
Τα παραπάνω αποσπάσματα είναι από το χριστουγεννιάτικο διήγημα «Στο Χριστό, στο Κάστρο» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη(1851-1911). Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εστία το 1892. Το διήγημα περιλαμβάνεται στα Χριστουγεννιάτικα διηγήματα του συγγραφέα. Σε βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά το 1912, ως μέρος της συλλογής διηγημάτων του «Η νοσταλγός», από τον εκδοτικό οίκο του Γεωργίου Φέξη.
Καλά Χριστούγεννα!!
