Γρηγόρης Καλφέλης
Το τελικό ζήτημα είναι τι θέλουμε ως πολίτες. Μια Δημοκρατία λειτουργική, με ισότητα έναντι του νόμου για όλους ή μια Δημοκρατία διεφθαρμένη!
Συμπληρώνονται σε λίγες ημέρες 51 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 1974 και είναι η πιο κατάλληλη στιγμή για να αναστοχαστούμε σε ποια κατεύθυνση πηγαίνει η Δημοκρατία μας και τι πρέπει να αλλάξει, ενόψει και των πρόσφατων υποθέσεων που ταλάνισαν το δημόσιο γίγνεσθαι, όπως είναι οι ύποπτες παρακολουθήσεις των τηλεφώνων πολλών προσώπων, η τραγική υπόθεση των Τεμπών και οι παράνομες αγροτικές επιδοτήσεις.
Και για το λόγο αυτό θα ήθελα να διατυπώσω κάποιες σύντομες παρατηρήσεις (αφού φαίνεται ότι η τεράστια οικονομική κρίση που περάσαμε δεν άλλαξε το αξιακό σύστημα ούτε των πολιτικών, ούτε των πολιτών).
1.Το μεγάλο θετικό μέγεθος της Μεταπολίτευσης
Υπό το πρίσμα αυτό θα έλεγα καταρχήν, ότι η μεταπολίτευση ήταν ένα σύνθετο ιστορικό μέγεθος. Άνοιξε, δηλαδή, πολύ θετικές προοπτικές. Όπως ήταν η περιοδική εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ) .
Και αυτό δεν ήταν ένα αμελητέο ιστορικό επίτευγμα, αν σκεφθεί κανείς ότι ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας ήταν στην κυριολεξία περιθωριοποιημένο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, λόγω των πολιτικών διώξεων που γίνονταν σε διευρυμένη έκταση (Μευνώ, Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα).
2. Το μεγάλο αρνητικό σημείο της Μεταπολίτευσης. Το αυταρχικό πρωθυπουργικό μοντέλο εξουσίας
Από την άλλη πλευρά το μεγάλο αρνητικό μέγεθος ήταν, ότι μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας εγκαταστάθηκε σιγά-σιγά ένα αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης , όπου ο πρωθυπουργός ήταν το κέντρο των πάντων .
Τι σήμαινε αυτό με απλά λόγια; Ότι ο εκάστοτε πρωθυπουργός μπορούσε να κυβερνά ουσιαστικά με μια ομάδα εμπίστων και «φίλων», χωρίς να λειτουργούν τα περίφημα θεσμικά αντίβαρα ελέγχου ( δηλαδή τα γνωστά checks and balances).
Το κακό αυτό σύστημα διακυβέρνησης εγκαινιάστηκε από προγενέστερους πρωθυπουργούς (Ανδρέα Παπανδρέου, Κωνσταντίνο Καραμανλή το νεότερο κλπ) και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα-ίσως σε πολύ μεγαλύτερη έκταση- από το σημερινό πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη.
2α Η αποδυνάμωση των Ανεξάρτητων Αρχών ως απόρροια ενός αυταρχικού προτύπου εξουσίας
Μέσα στο πλαίσιο τούτο, μεταξύ των άλλων εκφυλιστικών φαινομένων, η λειτουργία των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών (που ελέγχουν την κυβερνητική εξουσία) ήταν πάντοτε ένα κακό και «απειλητικό μέγεθος» για τους παντοδύναμους πρωθυπουργούς που έχουμε στην Ελλάδα.
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ακόλουθο μέγεθος. Δηλαδή , ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες ο πρώην Πρόεδρος της Ανεξάρτητης Αρχής για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών κ. Ράμμος υποστήριξε την εξής άποψη (σε ότι αφορά τη σκοτεινή υπόθεση των ύποπτων παρακολουθήσεων των τηλεφώνων πολιτικών αρχηγών , ανώτατων στρατιωτικών αξιωματούχων , δημοσιογράφων και πολιτών από τις Μυστικές Υπηρεσίες) .
Με άλλα λόγια υποστήριξε, ότι «το πολιτικό σύστημα έχει δυσανεξία στην κριτική και στην αυτονομία των Ανεξάρτητων Αρχών». Τόνισε μάλιστα, ότι και ο ίδιος δέχθηκε παρεμβάσεις και «απειλητικά μηνύματα» από κορυφαίους παράγοντες για αυτή την υπόθεση η οποία αποκαλύφθηκε το 2021 («ΤΑ ΝΕΑ, 18/7»).
Και όπως παλαιότερα το «φαινόμενο Τσοχατζόπουλου» δεν θα είχε εκκολαφθεί εάν δεν υπήρχε η πρωθυπουργική «κάλυψη» από τον Ανδρέα Παπανδρέου, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο κατά την αξιολογική μου κρίση είναι δύσκολο να αποδεχθεί κανείς ότι ο σημερινός πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης δεν είχε καμία γνώση για τις μαζικές και παράτυπες παρακολουθήσεις των τηλεφώνων τόσων πολλών ανθρώπων .
Και ότι όλα έγιναν μόνο από τον τότε αρχηγό ή κάποια μη ελεγχόμενα τμήματα της ΕΥΠ ( δηλαδή των Μυστικών Υπηρεσιών). Όλα τα ανωτέρω μεγέθη έχουν να κάνουν, κατά τη γνώμη μου, με το αυταρχικό πρωθυπουργικό μοντέλο εξουσίας που έχει παγιωθεί στην Ελλάδα το οποίο εμποδίζει σημαντικά τη λειτουργία των θεσμών!
2β Το κακό δημοψήφισμα του 2015 ως απόρροια επίσης του ίδιου απωθητικού μοντέλου εξουσίας
Και στο ίδιο απωθητικό πρότυπο εξουσίας οφείλεται κατά τη γνώμη μου και η κακή επιλογή του πρώην πρωθυπουργού κ. Τσίπρα να προκηρύξει ένα δημοψήφισμα το 2015 που είχε πολλά νομικά προβλήματα (και λίγο «έλλειψε» να μας οδηγήσει και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Όλοι συμφωνούσαν ότι το επίμαχο δημοψήφισμα ήταν μια παράδοξη και επικίνδυνη επιλογή (ειδικά με τον τρόπο που οργανώθηκε), ωστόσο κανείς δεν μπορούσε να «ελέγξει» θεσμικά τον τότε πανίσχυρο πρωθυπουργό.
3 Οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες διαβρώνονται με την αποδυνάμωση των θεσμών και όχι με στρατιωτικά πραξικοπήματα
Και στο σημείο τούτο είναι απαραίτητο να θυμηθούμε τη βασική θέση την οποία υποστηρίζουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Ziblatt και Levitsky στο βιβλίο τους «Πώς πεθαίνουν οι Δημοκρατίες» ( How Democracies Die), αν θέλουμε η Δημοκρατία μας να έχει ένα ευοίωνο μέλλον.
Με άλλα λόγια οι παραπάνω συγγραφείς υποστηρίζουν -και ορθά- ότι οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες δεν καταλύονται με στρατιωτικά πραξικοπήματα (όπως εκείνο το οποίο είχε γίνει στην Ελλάδα την 21η Απριλίου 1967), αλλά με τη σκόπιμη διάβρωση των θεσμών η οποία συντελείται από τις εκλεγμένες κυβερνήσεις.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό τα πάντα φαίνονται «κανονικά», δεν κυκλοφορούν τανκς στους δρόμους, ωστόσο η απονεύρωση των Δημοκρατιών επιτυγχάνεται με την υπονόμευση των θεσμών η οποία διενεργείται εκ των έσω (από τα κυβερνητικά κόμματα).
Και η παρεμπόδιση της λειτουργίας των Ανεξάρτητων Αρχών (που γινόταν και στο παρελθόν), αλλά γίνεται σε μέγιστο βαθμό από τη σημερινή κυβέρνηση είναι ένα «κακό σημάδι» για την πορεία της Δημοκρατίας μας ( γιατί ακριβώς ο εκάστοτε Πρωθυπουργός δεν θα ελέγχεται από κανένα θεσμικό κέντρο).
Την ίδια μεθοδολογία υιοθετεί και ο Ντόναλντ Τραμπ στην Αμερική με τον έλεγχο του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ ( μέσω του διορισμού των Δικαστών που έκανε).
Κατά συνέπεια το ερώτημα για το μέλλον είναι το ακόλουθο:
Θέλουμε ένα Πρωθυπουργό ο οποίος θα ελέγχεται από κάποια (συνταγματικά προβλεπόμενα) «θεσμικά κέντρα» ή θέλουμε ένα «Ηγεμόνα» ο οποίος θα λειτουργεί ανεξέλεγκτα και αυθαίρετα κατά το πρότυπο που είχε σκιαγραφήσει ο Μακιαβέλλι στο ομώνυμο έργο του;
4. Ο ρόλος των πολιτών στην παραγωγή των φαινομένων διαφθοράς. Η υπόθεση των παράνομων αγροτικών επιδοτήσεων
Βεβαίως, θα ήταν υποκριτικό να θεωρήσουμε ότι για όλες τις αρνητικές εξελίξεις στη Δημοκρατία μας (51 χρόνια μετά την αποκατάστασή της) ευθύνεται μόνο το ανωτέρω αυταρχικό πρωθυπουργικό πρότυπο εξουσίας (ή ότι ευθύνονται μόνο οι επαγγελματίες της πολιτικής).
Τι εννοώ; Η διαφθορά εξακολουθεί να θεωρείται για κάποια τμήματα της ελληνικής κοινωνίας ένα «λευκό έγκλημα».
Υπό την έννοια αυτή δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Έλληνες πολίτες πριμοδοτούσαν (με τη ψήφο τους) κατά καιρούς διάφορα πρόσωπα για τα οποία κυκλοφορούσε η «φήμη» στη δημόσια σφαίρα ότι εμπλέκονταν σε υποθέσεις διαφθοράς.
Για αυτούς τους πολίτες, ωστόσο, ήταν αρκετό ότι οι ανωτέρω «ύποπτοι πολιτικοί» θα διόριζαν ενδεχόμενα τα παιδιά τους στο Δημόσιο τομέα (που ήταν άλλωστε το προνομιακό πεδίο διορισμών όλων των κυβερνητικών κομμάτων).
Μάλιστα, η πρόσφατη υπόθεση των παράνομων επιδοτήσεων από τον Ελληνικό Οργανισμό Πληρωμών και Επιδοτήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) ενισχύει την παραπάνω συλλογιστική, αφού στην προκείμενη υπόθεση εμπλέκονται και πολλοί απλοί πολίτες (ή αγρότες ψηφοφόροι του σημερινού κυβερνητικού κόμματος ή και άλλων κομμάτων ), οι οποίοι με την τέλεση του εγκλήματος της απάτης έβλαπταν τα ευρωπαϊκά ταμεία με ποικίλους τρόπους.
Κάνοντας λ.χ. αβάσιμες δηλώσεις γεωργικών εκτάσεων ή διπλές και τριπλές καταμετρήσεις κοπαδιών ( σε τέτοιο σημείο μάλιστα , ώστε η Κρήτη να έχει συνολικά 7.000.000 εκατομμύρια αιγοπρόβατα)!
Κατά συνέπεια εάν και οι πολίτες δεν αλλάξουν τις διεφθαρμένες πρακτικές της καθημερινής τους ζωής, δεν νομίζω ότι θα αλλάξει δραστικά η πορεία αυτού του έθνους!
Το συμπέρασμα;
Μπορούμε να κάνουμε σημαντικές βελτιώσεις στη Δημοκρατία μας, εάν εξασφαλίσουμε την πιο αυστηρή λογοδοσία των εκάστοτε πρωθυπουργών και τη λειτουργία «θεσμικών κέντρων» που θα ελέγχουν την κυβερνητική εξουσία (όπως οι Ανεξάρτητες Αρχές).
Βεβαίως, και οι πολίτες κάποια στιγμή είναι απαραίτητο να κατανοήσουν ότι δεν είναι δυνατό να συμβάλλουν με τη στάση τους στην παραγωγή φαινομένων διαφθοράς!
Όπως έλεγε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης ο «ελεύθερος πολίτης ξέρει να αυτοπεριορίζεται». Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα της Δημοκρατίας και του ατομικισμού.
Το τελικό ζήτημα είναι τι θέλουμε ως πολίτες.
Μια Δημοκρατία λειτουργική, με ισότητα έναντι του νόμου για όλους ή μια Δημοκρατία διεφθαρμένη!
* Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ
Πηγή: https://www.tovima.gr
