π. Βασίλειος Θερμός, ΑρθρογράφοςΨυχίατρος παιδιών καί εφήβων. Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών. Καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών
Φωτογραφία αρχείου Γκράφιτι στην Αθήνα NURPHOTO VIA GETTY IMAGES
Πριν από κάποια χρόνια αποθήκευσα ορισμένους συνδέσμους με στοιχεία τα οποία μού έκαναν εντύπωση. Προφανώς οι αριθμοί δεν έχουν αλλάξει αισθητά σήμερα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης της Unicef, λοιπόν, το 2021 περισσότερα από 500.000 παιδιά στην Ελλάδα ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Το 25% των παιδιών δεν φοιτούσε στην προσχολική εκπαίδευση. Το 18% των νέων, ηλικίας 15-29 ετών βρίσκονται εκτός δομών απασχόλησης, εκπαίδευσης, ή κατάρτισης. Το 35,2% της ίδιας ηλικιακής ομάδας βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανεργία.
Σαν να μην έφταναν αυτά, είχε υπάρξει και η έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, για το 2020, στη διάσκεψη DigiEduHack. Η έκθεση αφορά κατά βάση, νέους που συμμετέχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα και βοηθά στον εντοπισμό των τομέων στους οποίους πρέπει να κατευθυνθεί η χρηματοδότηση της ΕΕ για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, και τις δεξιότητες.
Σύμφωνα με αυτήν την έκθεση καταγράφεται ότι στην Ελλάδα:
Το 30,5% των νέων παιδιών ηλικίας 15 ετών έχει αδυναμία στη ανάγνωση, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 22,5%.
Το 31,5% της ίδια ηλικιακής ομάδας, αδυνατεί να κατανοήσει τις βασικές αρχές της επιστήμης, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 22,3%.
Το 35,8% των ίδιων παιδιών παρουσιάζει χαμηλές επιδόσεις στα μαθηματικά, με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 22,9%.
Εν τω μεταξύ, ως προς την τάση εξέλιξης, η απόκλιση από τους Ευρωπαϊκούς μέσους όρους, έχει αυξηθεί ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Σαν αποτέλεσμα:
η αδυναμία ανάγνωσης και κατανόησης κειμένου αυξήθηκε τα τελευταία 10 χρόνια από το 21,3% στο 30,5%,
η αδυναμία κατανόησης των βασικών αρχών της επιστήμης αυξήθηκε από το 25,3% στο 31,7%
και οι χαμηλές επιδόσεις στα μαθηματικά παρουσίασαν άνοδο, από το 30,4% στο 35,8%.
Δυστυχώς, οι αριθμοί και τα ποσοστά λαμβάνουν μια πιο δυσάρεστη τροπή στις ηλικίες από 25-64, όπου μόλις το 3,9% των πολιτών συμμετέχει σε μια εκπαιδευτική διαδικασία απόκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων, με τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 10,8%.
Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι δείκτες αυτοί επιβεβαιώνουν το σοβαρότατο έλλειμμα παιδείας της χώρας μας, κάτι που αναδεικνύει την φτωχή αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Πελώρια ποσά ξοδεύονται χωρίς αντίκρισμα στην πράξη. Έχω γράψει και άλλες φορές για το φαινόμενο να φοιτούν τυπικά και να προάγονται κανονικά, στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μαθητές οι οποίοι ”σέρνονται”, δεν διαβάζουν κανένα μάθημα, ενώ ορισμένοι δεν φέρνουν στο σχολείο ούτε την σχολική τσάντα. Για να μη μιλήσουμε για την παραβατικότητα: πολλοί καθηγητές έχουν συνάψει άτυπες ”συνθήκες” με την τάξη προκειμένου να έχουν την ησυχία τους. Αυτές περιλαμβάνουν το να κάνουν τα στραβά μάτια σε οποιαδήποτε συμπεριφορά και, φυσικά, να μην διδάσκουν. Ολόκληρες τάξεις, ή και σχολεία, λειτουργούν εικονικά…
*
Εάν έχετε επιβιώσει από τα παραπάνω ας προχωρήσουμε σε άλλες διαστάσεις.
Κατά την τελευταία τριετία, λόγω του εγκλεισμού τον οποίο επέφερε η πανδημία, αυξήθηκε ραγδαία ο εθισμός των παιδιών και των εφήβων στο διαδίκτυο. Να σημειώσω πως η Ελλάδα βρισκόταν ήδη ψηλά στα ποσοστά διεθνώς, ήδη μια δεκαετία πριν.
Ο εθισμός στις οθόνες αποτελεί αρρώστια καθεαυτήν, ακόμη και αν όσα βλέπουν οι ανήλικοι είναι αθώα. Συνοδεύεται όμως και από άλλες παρενέργειες ανάλογα με το περιεχόμενο: βία, επικίνδυνα ‘παιγνίδια’, πορνογραφία, χειραγώγηση, εκβιασμοί.
Πασίγνωστο είναι, επίσης, ότι, παρά την απαγορευτική νομοθεσία, πωλούνται χωρίς κανέναν περιορισμό τσιγάρα και οινοπνευματώδη ποτά στους κάτω των 18 ετών. Το 2021 ένας στους 7 εφήβους (14,7%) κάπνιζε καθημερινά, επτά στους 10 δήλωναν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ τον τελευταίο ένα μήνα, και 35% θεωρούσαν ακίνδυνο να πίνει κανείς 1-2 ποτά σχεδόν καθημερινά! (Δείτε περισσότερα εδώ).
Το 2019 είχε βρεθεί ότι σχεδόν το 40% των νέων έρχονται σε επαφή με το αλκοόλ πριν από τα 15 χρόνια, ενώ το 6,8% δοκιμάζει αλκοόλ πριν καν φτάσει στην ηλικία των 10 ετών! Εντυπωσιακό ήταν το εύρημα πως οι γονείς των παιδιών αυτών ανήκουν σε όλα τα μορφωτικά επίπεδα, με τους περισσότερους μάλιστα να είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (52,7%). Το 66,1% των νέων έχει μεθύσει, ενώ σχεδόν ένας στους δέκα νέους (9,6%) έχει φθάσει σε ακραίες καταστάσεις (ακόμα και εισαγωγή σε νοσοκομείο) (Δείτε περισσότερα εδώ).
Είναι εμπειρικά γνωστή η προτίμηση παιδιών και εφήβων προς το κρέας και η απαρέσκεια λαχανικών και φρούτων. Και στο θέμα αυτό δεν φαίνεται πουθενά μια στρατηγική η οποία θα πείσει την οικογένεια, τον στρατό, τα σχολεία. Το 2016 η έρευνας για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών και η οποία διεξάγεται στο πλαίσιο του προγράμματος HBSC του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε 42 χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής ανά τέσσερα έτη (Δείτε περισσότερα εδώ), ανέδειξε ότι το 27,2% των εφήβων στην Ελλάδα είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο έναντι του 19,5% κατά μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Μάλιστα στα 11χρονα αγόρια το σχετικό ποσοστό στην Ελλάδα είναι στο 33,6% έναντι 22,3% στις άλλες χώρες. Αναμενόμενα, σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους στις άλλες χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, οι έφηβοι στην Ελλάδα αναφέρουν ότι τούς αρέσει το σχολείο (17,5% έναντι 30,7% στις άλλες χώρες)…
Ακόμη ας αναλογισθούμε την ολοκληρωτική αδιαφορία της Τροχαίας απέναντι σε ανήλικους οι οποίοι οδηγούν μηχανές χωρίς δίπλωμα και χωρίς κράνος. Στην επαρχία ανήλικοι οδηγούν αγροτικά αυτοκίνητα, αλλά και τρακτέρ τα οποία έχει συμβεί να τούς καταπλακώσουν. Στα χωριά θεωρείται τελετουργία διάβασης στην ανδρική ηλικία να δώσει ο πατέρας τα κλειδιά του αυτοκινήτου ή του αγροτικού μηχανήματος στον (ακόμη και 13χρονο) γιό του. Φυσικά, όταν συμβούν δυστυχήματα με ανήλικους νεκρούς (και οδηγούς) ακολουθούν κάποιες στερεότυπες και προβλέψιμες επισημάνσεις στον τύπο και κατόπιν επανερχόμαστε στην ραστώνη μας.
*
Το πανόραμα των παραπάνω δεδομένων (που θα μπορούσαν να είναι περισσότερα και λεπτομερέστερα, αλλά θα γίνονταν κουραστικά) επισφραγίζεται από αυτό που περιμένει τα νεαρά μέλη της κοινωνίας μας λίγο αργότερα, όταν πάρουν το πτυχίο τους: ο συνδυασμός εξευτελιστικών μισθών και αβάστακτων ενοικίων, κάτι που καθιστά την χώρα αφιλόξενη για τους νέους.
Έχω τη γνώμη ότι όλα αυτά λένε κάτι για την κακοτυχία να είσαι παιδί ή έφηβος στην Ελλάδα σήμερα. Παρά τις πελώριες θυσίες στις οποίες υποβάλλονται οι γονείς για χατίρι τους, παρά την σχεδόν λατρευτική εξύψωση των ανηλίκων από τους γονείς, παρά τον παθολογικό εγωισμό με τον οποίο αρκετοί γονείς περιβάλλουν τα παιδιά τους (οι εκπαιδευτικοί βρίσκουν συχνά τον μπελά τους όταν τιμωρήσουν μαθητή, ή όταν απλώς καλέσουν γονέα για να παραπονεθούν), τα στοιχεία δείχνουν πως οι ανήλικοι στην χώρα μας υφίστανται σοβαρή παραμέληση και κακομεταχείριση!
Αυτό εμπεριέχει βαρειά απαξία από μόνο του. Αλλά ταυτόχρονα γεννά μια σειρά από καταστροφικές μελλοντικές επιπτώσεις:
Το έλλειμμα παιδείας αναμένεται να τροφοδοτήσει τις τάξεις των ”ελληναράδων”, των σεξιστών, και των χουλιγκάνων, διαιωνίζοντας (ή και επιδεινώνοντας) τον πολιτικό λαϊκισμό και την κοινωνική βία.
Η φθορά της υγείας των νέων θα υπονομεύσει την δημόσια υγεία των επόμενων ετών (και δεκαετιών), ανεβάζοντας υπέρμετρα τις δαπάνες (για θεραπεία αλκοολισμού και άλλων εθισμών, διαβήτη, καρδιαγγειακών νόσων, καρκίνων, αναπηριών από τροχαία κ.ά.).
Η μελλοντική ψυχική υγεία κινδυνεύει, τόσο από την δυσπροσαρμοστία στο σχολικό περιβάλλον, όσο και από την κατάχρηση της οθόνης και την παχυσαρκία.
Αν λοιπόν τους πολιτικούς μας δεν τούς ενδιαφέρουν οι νέοι άνθρωποι καθεαυτούς, ας αναλογισθούν τουλάχιστον τα δημόσια οικονομικά!
Και θα παραμένει προς απάντηση το ερώτημα γιατί η κοινωνία μας, που έχει ειδωλοποιήσει τα παιδιά και τους εφήβους, συμπεριφέρεται τόσο εχθρικά εναντίον τους!
Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr/
