Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 2018

Ο ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΕΡ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ!

«Εγώ, ο Ερνέστος Μαυρίκιος Θεόδωρος Τσίλερ, πρωτότοκος γιος του Christian-Gotlieb Ziller εργολάβου και αμπελοκτήμονος στο Oberlossnitz της Σαξονίας, γεννήθηκα, σύμφωνα με το πιστοποιητικό γεννήσεως του πάστορα Fredy, στο Kaditz, στις 22 Ιουνίου 1837». Στη μικρή πολίχνη του Κάντιτζ, ΒΔ της Δρέσδης μεγαλώνει ο μικρός Ερνέστος μαζί με εννέα αδέλφια του. 
Ένα σκανδαλιάρικο, χαρούμενο παιδί, τριγυρισμένο από την αγάπη και τη στοργή μιας ευρύτερης οικογένειας. Γονείς, αδέλφια, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι. Τόσο ο παππούς του όσο και ο πατέρας του ήταν εργολάβοι οικοδομών. 

Η δουλειά τους γοήτευε τα δύο αγόρια που ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο. Από τα 15 του και για τρία χρόνια εργάζεται τα καλοκαίρια μαζί με τον αδελφό του Μαυρίκιο στις οικοδομές του πατέρα τους, ενώ τους χειμωνιάτικους μήνες προετοιμαζόντουσαν για το Πολυτεχνείο.
Καύχημα της Ερμούπολης το Δημαρχιακό Μέγαρο και μπροστά τον, η μαρμαρόστρωτη πλατεία Μιαούλη. Το Δημαρχείο σχεδιάστηκε το 1876 από τον Ε. Τσίλερ. Έχει έντονη νεοαναγεννησιακή μορφολογία και είναι εντυπωσιακό σε μέγεθος κτίριο, αν σκεφθεί κανείς ότι κτίστηκε σε μια νησιωτική πόλη. Αυτό, όμως, δείχνει και την οικονομική ευμάρεια που υπήρχε στη Σύρο εκείνη την εποχή (καρτ ποστάλ εποχής από το βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου «Ενθύμιον Σύρου», εκδ. «Γνώση»).
Το 1955 γίνονται δεκτοί να φοιτήσουν στη Βασιλική Σχολή της Αρχιτεκτονικής της Δρέσδης, εκεί όπου είχε φοιτήσει και ο πατέρας τους. Ο Τσίλερ αποφοιτά το 1858 και βραβεύεται με το αργυρούν μετάλλιο. Αφού καταφέρνει να πάρει απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία, φεύγει για τη Βιέννη. Στα μέσα του 19ου αι. η κοσμοπολίτικη Βιέννη του Φραγκίσκου Ιωσήφ περνά μια νέα περίοδο μεγαλείου. Μουσικοί, λογοτέχνες, αρχιτέκτονες, προικισμένοι άνθρωποι από όλη την αυτοκρατορία, συγκεντρώνονται εκεί. Κοντά τους πλούσιοι έμποροι από όλη την Ανατολική Ευρώπη. Ένα μίγμα εθνοτήτων και πολιτισμών. Η κατεδάφιση των αμυντικών οχυρώσεων και η κατασκευή της μεγάλης περιφερειακής λεωφόρου της Ρινγκστράσε είναι αφορμή και πρόκληση για τους αρχιτέκτονες να ανοικοδομήσουν την πόλη και να δημιουργήσουν νέα σημαντικά κτίρια.
Ο Ερνέστος Τσίλερ σε αδημοσίευτη προσωπογραφία τον Σ. Γαβαλά το 1909 (Συλλογή Ιδρύματος Κουτλίδη).

Ο Τσίλερ βρίσκει δουλειά στο γραφείο του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Η γνωριμία του εικοσάχρονου αρχιτέκτονα με τον Χάνσεν που βρίσκεται στην περίοδο της ακμής του, θα σημαδέψει ολόκληρη τη ζωή του. Έχοντας ήδη εργαστεί στην Ελλάδα πάνω από δέκα χρόνια, ο Χάνσεν έχει μελετήσει από κοντά τους κλασικούς ρυθμούς, κι έχει όπως είναι φυσικό, αποκτήσει διασυνδέσεις με την ελληνική παροικία. Σημαντικός πελάτης του αλλά και φίλος του, ο αυστριακής υπηκοότητας Βαρόνος Σίμων Σίνας, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Βιέννη. Η οικογένεια Σίνα από τη Μοσχόπολη της Ηπείρου, ήταν εγκατεστημένη στη Βιέννη απ' τα μέσα του 18ου αι. Άνθρωπος με πλατιά μόρφωση και ευγενικό χαρακτήρα, ο Σ. Σίνας διέθεσε σημαντικά ποσά από την τεράστια περιουσία του για να βοηθήσει την ανάπτυξη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Στο γραφείο του Χάνσεν λοιπόν, ο Τσίλερ θα γνωρίσει τη
Η πλατεία Κοτζιά στις αρχές τον 20ού αιώνα, με το Μέγαρο Β. Μελά (1874) που αρχικά στέγασε το ξενοδοχείο «Grande Hotel d’ Athenes». Από το 1900 έως το 1973 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως κεντρικό Ταχυδρομείο. Δεξιά, το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, το οποίο έχει κατεδαφιστεί. Έργα τον Τσίλερ και τα δύο αυτά κτίρια, κυριολεκτικά χαρακτήριζαν την πλατεία Κοτζιά.
Η νέα Ελλάδα και θα έρθει σ' επαφή για πρώτη φορά με τον Βαρόνο Σίνα, όταν ο τελευταίος του αναθέτει τον σχεδιασμό της Ακαδημίας Αθηνών. Στα μέσα Φεβρουαρίου του 1861 ο Ερνέστος Τσίλερ φθάνει στην Αθήνα για να αναλάβει την επίβλεψη του σημαντικού αυτού έργου ως πληρεξούσιος του Χάνσεν. Είναι μόλις 24 χρονών, μόνος, χωρίς να γνωρίζει ελληνικά και με ελάχιστα γαλλικά, τη γλώσσα των μορφωμένων κύκλων. Γρήγορα συνδέεται με τους ξένους αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα ή έρχονται για να μελετήσουν τα μνημεία της. Μαζί τους θα περιοδεύσει τη χώρα για να γνωρίσει τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς αλλά και τη νεότερη αρχιτεκτονική της παράδοση. Σιγά σιγά ενσωματώνεται στην αθηναϊκή κοινωνία. Παράλληλα δημοσιεύει και την πρώτη του αρχαιολογική μελέτη «Περί της αρχής της υπάρξεως των καμπυλών του
Τα ξενοδοχεία «Μπάγκειον» και «Μέγας Αλέξανδρος» στην πλατεία Ομονοίας. Κτίσματα και τα δύο τον Ε. Τσίλερ, αποτελούν τυπικά δείγματα της εκλεπτυσμένης αρχιτεκτονικής του Γερμανού αρχιτέκτονα, δεινού εκφραστή του νεοκλασικισμού και εκλεκτικισμού (φωτ.: Γιάννης Μπαρδόπουλος).
Το 1863 ο Σίνας δυσαρεστημένος για την έξωση του Όθωνα διακόπτει τις εργασίες της Ακαδημίας. Ο Τσίλερ ύστερα από ένα ταξίδι στη Μπουναρμπάδ της Μικράς Ασίας μαζί με τον πρόξενο Μαν και τον διευθυντή του Αστεροσκοπείου Αθηνών Γ. Σμιτ με σκοπό να ανακαλύψουν την αρχαία Τροία, επιστρέφει στην Ευρώπη. Ρώμη, Φλωρεντία, Πάντοβα, Βερόνα, Βερολίνο, Βιέννη. Οι αναμνήσεις του από το μεγάλο ταξίδι αφήνουν να διαφανεί πίσω από την εικόνα του νεαρού αρχιτέκτονα ερευνητή, το μικρό σκανταλιάρικο αγόρι από το Κάντιτζ. Πίσω από τον επιστήμονα, έναν νεαρό άντρα γεμάτο κέφι για πειράγματα και αστεία. Τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια έχουν διαπλάσει τον χαρακτήρα του. Σταθερός, χωρίς ανασφάλειες, ευχάριστος, ευαίσθητος, τρυφερός και παράλληλα εργατικός, υπεύθυνος, συνεπής στις υποχρεώσεις του. 
Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και το ταλέντο, τι άλλο θα μπορούσε κανείς να ζητήσει. Στη Βιέννη θα παραμείνει ο Τσίλερ για τέσσερα χρόνια, δουλεύοντας πάντα δίπλα στον Χάνσεν, πάνω σε σχέδια λεπτομερειών της Ακαδημίας Αθηνών σε κλίμακα 1:1. Το 1868 έπειτα από τέσσερα ολόκληρα χρόνια, ξαναρχίζουν οι εργασίες στην Ακαδημία. Ο Τσίλερ επιστρέφει. Αυτή τη φορά οριστικά. Παράλληλα με την επίβλεψη της Ακαδημίας Αθηνών συνεχίζει τις αρχαιολογικές μελέτες του. Η βασιλική έπαυλη Τατοΐου άρχισε να οικοδομείται το καλοκαίρι του 1872 και εγκαινιάσθηκε στις 7 Απριλίου του 1874. Ο ίδιος ο Τσίλερ τη χαρακτηρίζει ως κτίσμα «ελληνοελβετικού» ρυθμού. Μολονότι προοριζόταν για ξενώνας της βασιλικής οικογένειας, χρησιμοποιήθηκε από αυτήν αποκλειστικώς ως ανάκτορο. Κατοικήθηκε έως το 1889 από τον Γεώργιο τον Α' και εν συνεχεία από τον διάδοχο και μετέπειτα βασιλέα Κωνσταντίνο. Καταστράφηκε ολοσχερώς από την πυρκαγιά της 30ής Ιουνίου 1916, που έκαψε μεγάλο μέρος του κτήματος.
Οι παραγγελίες για την ανέγερση μεγαλοαστικών μεγάρων, αλλά και απλούστερων αστικών κατοικιών έρχονται η μια μετά την άλλη. Την περίοδο αυτή κτίζει στην Καστέλα, στον Πειραιά, τη συνοικία με τις επαύλεις, τη γνωστή ως συνοικία του Τσίλερ. Το 1872 διορίζεται καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών (όπως λεγόταν τότε το Πολυτεχνείο). Στη θέση αυτή θα παραμείνει για δέκα χρόνια. Την ίδια χρονιά αρχίζει να σχεδιάζει το Δημοτικό Θέατρο, στην πλατεία Δημαρχείου, κατεδαφισμένο δυστυχώς σήμερα. Έχει ήδη σχεδιάσει τα Θέατρα της Πάτρας και της Ζακύνθου και ακολουθεί το Βασιλικό (σημερινό Εθνικό) Θέατρο. Ιδιαίτερα σημαντική η μελέτη του για το Παναθηναϊκό Στάδιο με δαπάνες του Βασιλέως Γεωργίου του Α'.
Παρ' όλο που τα ερείπια του κατεδαφίσθηκαν περί το 1937, ίχνη τους είναι ακόμη ορατά στο δάσος του Τατοΐου. Αριστερά, το κτίριο σε καρτ ποστάλ εποχής (συλλογή Α. Σ. Μαΐλλη, δεξιά η μακρά όψη του σε σχέδιο Κώστα Μ. Σταματόπουλου. Τα στοιχεία προέρχονται από την ανολοκλήρωτη ακόμη έρευνα του Κ. Μ. Σταματόπουλου, με αντικείμενο την ιστορία του Τατοΐου) Α.
Ο ίδιος του αναθέτει τη μελέτη ενός μνημείου σε ανάμνηση της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας που όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, καθώς και τη μελέτη των θερινών βασιλικών ανακτόρων στους Πεταλιούς και αργότερα στο Τατόϊ. Ο Τσίλερ έχει πια καθιερωθεί. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 παντρεύεται την Ελληνίδα Σοφία Δούδου, μεγαλωμένη στη Βιέννη με πρώτο βραβείο στο ωδείο της Βιέννης στο πιάνο. Μαζί της θα κάνει πέντε παιδιά, τον Όθωνα-Θεόφιλο, τον Όθωνα-Βάλτερ, τη Βαλέρια, τη Ναταλία και την Ιωσηφίνα. Μια οικογένεια στα πρότυπα της πατρικής του. Στο πομπηιανό σαλόνι του σπιτιού της οδού Μαυρομιχάλη 4, οργανώνονταν συχνά μουσικά απογεύματα και μουσικές εσπερίδες. Συναντά κανείς εκεί όλα τα μεγάλα ονόματα των καλύτερων οικογενειών της Αθήνας, πρέσβεις, διευθυντές των αρχαιολογικών σχολών, καθηγητές, νεαρούς μηχανικούς μαθητές του Τσίλερ, μαθητές και μαθήτριες της κυρίας Τσίλερ, που συνετέλεσε με μαθήματα πιάνου στην εξέλιξη της μουσικής εκπαίδευσης στην Αθήνα. «Ήμουν καλομαθημένος, γράφει ο ίδιος, στη Βιέννη όπως και στην Αθήνα και στις επαρχιακές πόλεις είχα εργασιακές σχέσεις μόνο με καθώς πρέπει ανθρώπους».
Το κτίριο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, έργο τον Ερνέστου Τσίλερ (1894). Αυστηρό στη δομή του με έντονα όμως τα στοιχεία του εκλεκτικιστικού νεοκλασικισμού, το κτίριο στεγάζει σήμερα τα Δικαστήρια (φωτογραφία τον Μανόλη Βερνάρδου, από το βιβλίο «Νεοκλασική Αρχιτεκτονική», Έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1967).
Σχέσεις που συχνά εξελίσσονταν σε φιλικές και τανάπαλιν. Το 1884 η Ακαδημία έχει πια τελειώσει, η Ιφιγένεια Σίνα, χήρα του Σ. Σίνα που έχει πεθάνει πριν προλάβει να τη δει, προσφέρει στον Δεληγιάννη μέσω του Τσίλερ τα κλειδιά της και την προικοδοτεί με 800.000 δρχ. Ο Δεληγιάννης όμως αρνείται να τα παραλάβει επειδή φοβάται ότι τα έξοδα της λειτουργίας της θα είναι δυσβάσταχτα για τα οικονομικά δεδομένα. Και ενώ η Ακαδημία παραμένει κλειστή, ο Χαρ. Τρικούπης αναθέτει τον ίδιο χρόνο στον Θεόφιλο Χάνσεν τη σύνταξη των σχεδίων του τρίτου έργου της Αθηναϊκής Τριλογίας, της Βιβλιοθήκης, και ταυτόχρονα προσπαθεί να βρει χρηματοδότη. Ο Θ. Χάνσεν είχε μελετήσει τη γενικότερη σύνθεση της Τριλογίας ήδη από το 1859. Στα σχέδια αυτά ο Τσίλερ είχε επιφέρει κάποιες τροποποιήσεις δέκα χρόνια περίπου αργότερα. Το έργο ανατίθεται τελικά στον Χάνσεν, ο οποίος, όμως, υιοθετεί τις βασικές ιδέες του συνεργάτη του σε ό,τι αφορά κυρίως την πρόσοψη. Το 1887 βρίσκεται επιτέλους χρηματοδότης για το κτίριο της Βιβλιοθήκης. Ο Παναγής Βαλλιάνος προσφέρει το ποσόν των 2.500.000 δρχ. Ο Τσίλερ αναλαμβάνει και πάλι τη μελέτη και την επίβλεψη της οικοδομής, ενώ λίγο αργότερα διορίζεται διευθυντής των Δημόσιων Έργων στο υπουργείο Οικονομικών. Την ίδια περίοδο κτίζονται με δικά του σχέδια τα ανάκτορα του διαδόχου (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο) και η νέα όψη του Αρχαιολογικού Μουσείου επί της οδού Πατησίων, το Δημαρχείο της Ερμούπολης κ.λπ.
Εγκαταλειμμένο για πολλά χρόνια έμεινε το σπίτι τον ίδιον τον Τσίλερ στην οδό Μαυρομιχάλη 6, όπου ο Γερμανός αρχιτέκτονας έζησε έως το 1923. Το κτίριο, στη συνέχεια, αποκτήθηκε από την οικογένεια Λομβέρδου, η οποία το παραχώρησε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.
Παράλληλα, το γραφείο του εξακολουθεί να αναλαμβάνει παραγγελίες για ιδιωτικά έργα. Τώρα κτίζει μερικά από τα ωραιότερα κτίρια του, την Οικία Σλήμαν, την Οικία Θων, την οικία Όθωνος Σταθάτου, τα Μέγαρα Πεσματζόγλου και Βουγά και άλλα. Σχεδιάζει, επίσης, ένα μεγάλο αριθμό ναών στο Βέλο της Κορινθίας, στο Αίγιο, στα Βίλλια, στον Πύργο, στην Αθήνα, στον Πειραιά. Το γύρισμα του αιώνα βρίσκει τον μεγάλο αρχιτέκτονα στην ακμή του. Η πτώχευση της Ελλάδας έχει φυσικά άμεση επίδραση στην οικοδομική δραστηριότητα. «Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είχα το ατελιέ μου άδειο και έρημο χωρίς καμία εργασία». Ο Τσίλερ έχει περάσει τώρα τα εβδομήντα. Θα περίμενε κανείς ότι ύστερα από τόσο πλούσια δραστηριότητα θα είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία. Και όμως δεν έγινε έτσι. Στο απόγειο της δραστηριότητας του περιέρχεται σε οικονομική δυσχέρεια. Η κόρη του λέει ότι ήταν πρώτα απ' όλα καλλιτέχνης και ότι δεν τον ενδιέφερε το εμπορικό τμήμα της δουλειάς του. Ίσως να ήταν έτσι. Ίσως απλά να διαχειρίστηκε κακά τα χρήματα του. Έχει τώρα πολύ χρόνο για να σχεδιάσει φανταστικές συνθέσεις, έπιπλα, αντικείμενα. Συνεχίζει να δουλεύει τη μεγάλη του ιδέα το «Αέρειο Θεραπευτήριο» στον Λυκαβηττό, μια πρόταση για διαμόρφωση και εξωραϊσμό του λόφου, που είχε αρχίσει λίγα χρόνια πριν, προσθέτοντας στην κορυφή του το μνημείο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας.
Η είσοδος του κτιρίου τον Χημείου, στην οδό Σόλωνος, στην Αθήνα. Το κτίριο, έργο τον Ε. Τσίλερ, γνώρισε πολλές περιπέτειες, κάηκε, ξανακτίστηκε και επί χρόνια είχε αφεθεί στην τύχη τον. Αν και φέρει τη σφραγίδα τον Τσίλερ, δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία που να το κάνουν να ξεχωρίζει (φωτ.: Στέλιος Σκοπελίτης).
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του σχεδιάζει τύπους κατοικιών για χαμηλά εισοδήματα. Τα νέα πρότυπα σχεδιασμού που έρχονται από την Ευρώπη μιλούν για οργανωμένη δόμηση. Ο Γερμανός πολεοδόμος Λούντβιχ Χόφμαν που έρχεται στην Αθήνα προσκεκλημένος από τον δήμαρχο Μερκούρη, θίγει για πρώτη φορά το θέμα της σχεδιασμένης επέκτασης. Επεκτάσεις προς τα Πατήσια και το Φάληρο. Πάνω σ' έναν ορθογωνικό κάναβο η οικοδόμηση γίνεται ελεύθερα από τους ιδιοκτήτες, βάσει σχεδίων που εγκρίνονται ως προς την αισθητική των όψεων. Ο Τσίλερ σχεδιάζει μια συνοικία στην Κηφισιά, στα κόκκινα χωράφια. Μικρότερα και μεγαλύτερα εξοχικά μεσοαστικά σπίτια. Και στη συνέχεια κάποιους τύπους σπιτιών για το καινούργιο προάστιο της Καλλιθέας. Το 1915 ο Κάιζερ της Αυστρίας του αναθέτει να επισκευάσει το Ανάκτορο της Κέρκυρας. Για τη δουλειά του αυτή παρασημοφορείται. Το 1915 αναλαμβάνει την Αγία Τριάδα στην Αθήνα και λίγο αργότερα μελετά ένα μνημείο για ένα Ηρώο στη Μυτιλήνη. Είναι πια πολύ μεγάλος. Στις ελεύθερες ώρες του που είναι τώρα αρκετές συμπληρώνει τις αναμνήσεις του. Στις 12 Νοεμβρίου του 1923 πεθαίνει.
Το Ανάκτορο τον Διαδόχου, σήμερα Προεδρικό Μέγαρο, στη συμβολή των οδών Ηρώδου Αττικού και Βασ. Γεωργίου Β', στην Αθήνα, σε καρτ ποστάλ του 1898. Άρχισε να κτίζεται το 1891 και ολοκληρώθηκε το 1897, δαπάνη του Δημοσίου. Κτίστηκε από τον Τσίλερ σε χώρο που χρησίμευε ως λαχανόκηπος του βασιλικού ανακτόρου. Κατ' απαίτηση της πριγκίπισσας Σοφίας, ο αρχιτέκτονας έδωσε στη διαρρύθμιση τον κτιρίου χαρακτήρα μάλλον ιδιωτικού μεγάρου, χωρίς το τυπικό ύφος ενός βασιλικού ανακτόρου (φωτ.: Συλλογή Αντώνη Σ. Μαΐλλη).
«Σήμερα, γράφει η κόρη του λίγα χρόνια αργότερα, έχει μείνει στη μνήμη μας ως ένας από τους ικανότερους αρχιτέκτονες της Ελλάδας στην εποχή του Γεωργίου του Α'. Εκείνο, όμως, για το οποίο θα πρέπει να τον θυμόμαστε περισσότερο, είναι η αγάπη του για την Ελλάδα, στην οποία έζησε πάνω από πενήντα χρόνια. Την εποχή εκείνη προσέφερε με το ταλέντο του και την οξυδέρκεια του όλες του τις υπηρεσίες στην αρχιτεκτονική, την αρχαιολογία, ακόμη και τον εξωραϊσμό του τόπου».

ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ-ΑΔΑΜ ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΕΡ ΑΡΧΙΤΕΝΤΟΝΑΣ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΗΣ 7 ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΑΘΗΝΑ 2002

Πηγή:https://anemourion.blogspot.com