Κώστας Κωνσταντινίδης
Γράφει ο Χειρουργός Ανδρολόγος – Ουρολόγος Δρ. Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Ο άνθρωπος δεν ανακάλυψε το ιερό μέσα στην ειρήνη• το γέννησε μέσα στο αίμα.
Πίσω από κάθε ναό υπάρχει ένας βωμός, και πίσω από κάθε βωμό μια θυσία.
Όλα τα ιερά κουβαλούν έναν φόνο, κρυμμένο στη μήτρα τους όπως η φωτιά στο πυρόλιθο.
Από την αυγή της ιστορίας ο άνθρωπος σκοτώνει∙ αυτό που αλλάζει δεν είναι η πράξη, αλλά η ερμηνεία της. Η βία ξεκινά ως ωμή επιβίωση – ένας λίθος, μια λόγχη, ένα κραυγάζον ένστικτο. Έπειτα αποκτά ρυθμό και τελετουργία: ψαλμούς, βωμούς, ιερείς, νόμους. Τελικά, μεταμορφώνεται σε θεσμό — σε Εκκλησία, σε Δικαιοσύνη, σε Κράτος. Ο φόνος γίνεται πίστη, και η ενοχή, λατρεία. Έτσι ο πολιτισμός γεννιέται όχι ως άρνηση της βίας, αλλά ως τρόπος να τη μεταφράσει σε νόημα.
Η θυσία είναι το πρωτόγονο συμβόλαιο της κοινωνίας με την ενοχή της. Η κοινότητα δεν μπορεί να ζήσει βλέποντας το ίδιο της το αίμα• χρειάζεται να το μεταθέσει πάνω σε κάποιον άλλον. Ο αποδιοπομπαίος τράγος δεν είναι τυχαίο πρόσωπο• είναι το αναγκαίο εξιλαστήριο σώμα πάνω στο οποίο μεταφέρεται η ένταση της συλλογικής βίας. Ο Girard θα πει πως «η κοινωνία χρειάζεται το θύμα για να θυμηθεί ότι υπάρχει». Σκοτώνει όχι γιατί το θύμα είναι ένοχο, αλλά γιατί χωρίς τη θυσία του δεν υπάρχει εξιλέωση — ούτε συνοχή.
Το παράδοξο είναι ότι ο νεκρός γίνεται άγιος. Ο σταυρωμένος εγκληματίας μεταμορφώνεται σε Θεό, ο καταδικασμένος φιλόσοφος σε πρότυπο, ο επαναστάτης σε μάρτυρα. Η ανθρωπότητα δεν θεοποιεί το αθώο∙ θεοποιεί αυτό που την καταδίκασε να δει τον εαυτό της στον καθρέφτη του αίματος. Η αγιότητα είναι το προσωπείο της ενοχής, ο τρόπος με τον οποίο η βία συμφιλιώνεται με τον εαυτό της. Αν το θύμα γίνει ιερό, τότε ο φόνος παύει να είναι έγκλημα• γίνεται πράξη σωτηρίας, μια “θεία οικονομία” που εξαγνίζει τον θύτη.
Το ιερό, γράφει ο Ζιράρ, είναι η βία που δεν αναγνωρίζεται ως τέτοια. Η φωτεινότητα του αγίου είναι απλώς το αποτύπωμα της φωτιάς που τον έκαψε. Όταν προσκυνούμε, ξεχνάμε τον καπνό. Ο πολιτισμός μας στηρίζεται σε αυτήν ακριβώς τη λήθη: να μετατρέπει το αίμα σε σύμβολο, το έγκλημα σε μνήμη, τη βία σε θέσφατο. Από τις δίκες και τις εκτελέσεις μέχρι τις επαναστάσεις, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις σταυροφορίες, κάθε σύστημα τάξης αναπαράγει την ίδια πράξη εξαγνισμού: ο θάνατος του ενός εγγυάται τη σωτηρία των πολλών.
Το ιερό λοιπόν δεν είναι το αντίθετο του εγκλήματος• είναι η συνέχεια του με άλλα μέσα. Εκεί όπου η βία ντύνεται με μυστήριο, γεννιέται η πίστη. Εκεί όπου το αίμα μεταφράζεται σε νόημα, γεννιέται ο πολιτισμός. Ο άνθρωπος, αυτό το ζώο που σκότωσε για να μπορέσει να σκεφτεί, δεν μπορεί να λυτρωθεί παρά μόνο αναγνωρίζοντας την ίδια του την ενοχή.
Αν κοιτάξουμε το ιερό χωρίς πέπλα, θα δούμε πίσω του το ίχνος ενός εγκλήματος που παραμένει ζωντανό. Κάθε θεότητα στηρίζεται σε έναν σταυρό, κάθε παράδεισος σε έναν θάνατο, κάθε ηθική σε μια λησμονημένη βία. Το θύμα είναι ιερό επειδή το σκοτώσαμε — και το σκοτώσαμε για να μπορέσουμε να το αγαπήσουμε.
Αυτή είναι η πιο σκληρή και πιο ανθρώπινη αλήθεια:
ο άνθρωπος προσκυνά εκείνο που πρώτα κατέστρεψε.
Και μόνο έτσι αντέχει να ζήσει με τον εαυτό του.
Πηγή: https://www.zougla.gr/apopseis/to-iero-kai-to-egklima-2/